Ouders allochtone meisjes moeten dochters meer laten sporten

Dames en heren hartelijk welkom,

U kent ze vast wel. Die kunstwerken uit de gouden eeuw van één van de grote meesters Peter Paul Rubens. Hij schilderde bij voorkeur nogal voluptueuze dames. Of misschien bent u weleens in Rome geweest, en heeft u de Sixtijnse kapel mogen bewonderen. Die cherubijnen op het plafond zouden tegenwoordig als obese peuters worden aangemerkt.

Waarom werden die vrouwen van Rubens en de Cherubijnen van Michelangelo zo dik afgebeeld? Omdat dit een bepaalde welvaart aangaf. En in sommige culturen gelden diezelfde normen nog steeds. ‘Beauty is in the eye of the beholder’, klinkt het gezegde. En dat bleek wel weer toen ik laatst een gedeelte van een aflevering van de Oprah Winfrey show zag. Jazeker, ik zie naast Nova, Netwerk en Eén Vandaag ook wel eens andere tv programma’s. Deze show ging over de verschillende opvattingen over schoonheid in verschillende culturen. Er was een vrouw te gast uit Mauretanië. Zij vertelde dat een dikke vrouw met stevige enkels volledig aan het schoonheidsideaal in Mauretanië voldoet. Dus het beeld over wie nu dik is, kan cultureel beïnvloed zijn.

En dat zien we in Nederland ook. Uit onderzoek blijkt dat overgewicht met name vaak voorkomt bij jongeren uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status en jongeren van allochtone afkomst. We hebben het dus over 360.000 kinderen die te dik zijn en bijna 75.000 kinderen met ernstig overgewicht. Denkt u eens in hoeveel jongeren later een veel grotere kans hebben op de schadelijke gevolgen van overgewicht en obesitas zoals suikerziekte, hart- en vaatziekten en gewrichtsklachten. 8-jarigen met obesitas hebben meer last van infecties zoals oorontstekingen en gebruiken veel meer antibiotica.
Meisjes met obesitas hebben vaak duidelijk meer acne. Het blijkt ook dat kinderen en jongeren met overgewicht vaker gepest worden en zij ook vaker depressieve klachten hebben. Ze hebben minder vriendjes, en raken geïsoleerd in de klas. Welke basis en perspectieven biedt dat deze kinderen voor de toekomst? Dit kan grote gevolgen hebben voor bijvoorbeeld de arbeidsmarkt.
Onder autochtone jongeren komt overgewicht ook voor, maar onder allochtonen speelt dit sterker. Veel allochtone moeders zijn iedere dag druk bezig met het klaarmaken van het eten voor hun kinderen. Eten is vooral binnen allochtone gezinnen belangrijk, en heeft een sterke sociale functie.
Het is een belangrijk onderdeel van de gastvrijheid. Een gastvrijheid die zo groot is, dat daar menig oer-Hollands huishouden maar bleekjes afsteekt met het kopje koffie met één koekje. Bij Marokkaanse gezinnen bijvoorbeeld kom je de deur niet uit zonder een vol bord eten achter je kiezen te hebben. Prachtig, een fantastische traditie die teruggaat naar de oude volken in de woestijn, die als regel hadden dat je een vreemdeling eerst te eten gaf alvorens hem naar zijn naam te vragen. Eten was nodig om te overleven.

En hoe zit het met het bewegen? Ik zie veel allochtone jongens sporten. Je ziet ook bij de grote voetbalclubs dat zij goed vertegenwoordigd zijn. Maar hoe zit het met de allochtone meiden? Waar sporten zij? Mogen zij wel sporten? Een goede vraag die menig ouder zichzelf zou moeten stellen. Kinderen zijn zelf nog niet verantwoordelijk voor hun leefstijl. Dat zijn de ouders! Ik roep u op om ze daar op aan te spreken! Er zijn tal van goede voorbeelden, zoals in Amsterdam. Het Jumpin programma laat toename van sportparticipatie onder meisjes zien van 18% naar 60%!! Het gaat hier juist om meiden die eerst niet konden of mochten sporten. Weinig geld hoeft niet altijd een reden te zijn. Er zijn geweldige projecten in veel gemeenten waar jongeren voor weinig geld kunnen sporten.

Ik denk dan bijvoorbeeld aan het JeugdSportfonds of het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen, de mogelijkheden van bewegen in het verzekerde pakket, de zogeheten BeweegKuur of de impuls Brede scholen sport en cultuur. Kortom het is mogelijk ook voor gezinnen met een kleine beurs om meer te bewegen en gezonder eten. Het is zo makkelijk, maar ook weer zo moeilijk. Want in Nederland is genoeg eten.

En heb je geen eten in huis, dan is dat bij wijze van spreken om de hoek te krijgen. Maar het is niet allemaal even gezond. Kijk maar naar alle snelle happen die op straat verkrijgbaar zijn. Stukken pizza, kebab’s, zakken patat, en dan praat ik nog niet over de fast food restaurants. Daar worden de kindermenu’s nog eens opgeleukt met een speeltje. Je moet wel erg sterk zijn om voor de worteltjes of stukjes fruit, en niet voor een patatje of een hamburger te kiezen.
Blijkbaar is die gewoonte om veel te eten en te weinig beweging moeilijk te doorbreken. Met als gevolg dat dus 14 procent van de jongens en 17 procent van de meisjes tussen de 4 en 15 jaar overgewicht heeft. Met name gezinnen met een lagere sociaaleconomische status. Ik weet dat er gezinnen zijn waar zo ongeveer de hele dag de frituurpan aanstaat. Lekker makkelijk. Je gooit er even een kroket of een frikandel in, en de maag is weer gevuld. Vaak is zo’n gewoonte er in de loop der jaren ingeslopen. Toch moet dit doorbroken worden.

Geef als ouder de kinderen het juiste voorbeeld! Jong geleerd is oud gedaan!
Wie al jong geleerd heeft ongezond te eten en niet voldoende te bewegen, zal later niet gemakkelijk kunnen overstappen naar een gezonde leefstijl. Ervaring leert dat als je als kind al overgewicht hebt, het uitermate veel moeite kost om op latere leeftijd het gewicht op een gezond peil te houden. De meesten van ons weten dit en toch lukt het niet om een gezond voedingspatroon aan te houden.

En om jongeren, en kinderen te stimuleren om voldoende te bewegen en gezond te eten is er enige jaren geleden in Frankrijk een aanpak ontwikkeld, EPODE genaamd, waarin kinderen en hun omgeving zoals ouders en school, worden gestimuleerd om een gezond gewicht te krijgen en te behouden. En de EPODE-aanpak sloeg aan! Namelijk een halvering van het percentage kinderen met obesitas. Fantastisch!

Het succes van EPODE zit hem vooral in het feit dat alle projecten en activiteiten goed op elkaar zijn afgestemd. Zodat ouders en kinderen vanuit alle hoeken van de samenleving dezelfde boodschap krijgen. Integraal Toezicht Jeugdzaken heeft vastgesteld dat die samenhang in Nederland vaak ontbreekt, terwijl daar nog veel winst mee te behalen is. Daarom is het mooi dat er een Nederlandse variant van EPODE is gemaakt, genaamd JOGG. JOGG staat voor Jongeren op Gezond Gewicht. Op 23 november is het convenant getekend. Het goede van het convenant JOGG is dat de aanpak van overgewicht veel breder getrokken wordt dan alleen het voedingsgedeelte. Het gaat met deze aanpak dus niet alleen over de caloriën maar ook over bewegen en de leefomgeving en de interactie hier tussen. Zo is er aandacht voor de infrastructuur en de ruimtelijke ordening. Zijn er wel genoeg speelveldjes?
Zijn er bijvoorbeeld wel genoeg goede fietspaden, uitnodigend en veilig genoeg om de fiets te pakken in plaats van de auto. Zijn er genoeg sportfaciliteiten? En kunnen kinderen die het thuis niet zo breed hebben, daar ook gebruik van maken? Krijgen zij korting, als dat nodig is?

Er zijn grote sportverenigingen die gratis op de basisschool oefenlessen aanbieden, mede door subsidie vanuit de gemeente. Zodat er bijvoorbeeld 6x een gratis judo les, handbal of badminton gevolgd kan worden.

Maar denk ook aan het bakkertje om de hoek van de school. Vaak zie je tussen de middag een stormloop van jongeren die zich dan tegoed doen aan allerlei etenswaar. En waarschijnlijk niet allemaal even gezond. Binnen het convenant JOGG wordt er ook om medewerking van de bakker, het bedrijfsleven dus, gevraagd. Misschien kan hij ‘broodjes gezond’ gaan verkopen. Of de gezonde broodjes wat goedkoper maken. Van saucijzenbroodje naar krentenbol.

Overgewicht wordt dus breed aangepakt, met aandacht voor meerdere facetten en daardoor ook met meerdere partijen. Deskundigen namens de GGD informeren ouders over gezonde voeding. En helpen ouders om het patroon van kind én ouders te veranderen naar een gebalanceerd patroon. Het gebeurt helaas maar al te vaak dat kinderen zonder ontbijt naar school worden gestuurd. Geef ze een goed ontbijt in plaats van een gevulde koek! En ook de scholen en hun cateraars dragen hun steentje bij, door hun assortiment in de schoolkantines aan te passen. Met als streven een 100 procent gezonde schoolkantine in 2015.

Zo wordt door onderlinge samenwerking door gemeenten, sportverenigingen, scholen en het bedrijfsleven een gezondere omgeving ontwikkeld. Een gezondere omgeving die ouders en hun kinderen uitnodigen om die ommezwaai in leefstijl te bevorderen. Onze ambitie is dat er in 2015 in Nederland minstens 75 van zulke JOGG-gemeenten moeten zijn. Almere, Amsterdam Zuid Oost, Eindhoven, Utrecht,Veghel, Woudrichem en Zwolle zijn de eersten die belangstelling hebben getoond.
Dit lukt niet in één keer. Die ommezwaai heeft tijd nodig. Tijd in denken, dieet en doen.

Dames en heren,

Dat lukt met de juiste voorlichting en integrale aanpak van onder andere JOGG. Dan blijven de Rubensvrouwen en Michelangelo’s cherubijnen in het verleden en stellen geen voorbeeld voor de toekomst.

Dank u wel en ik wens u veel succes en inspiratie vandaag op dit congres. Neem de kennis mee en draag het uit binnen uw gemeente of organisatie.