Koenders pleit voor een nieuw, nuchter, Europees contract
Europa moet gaan werken aan het onderling vertrouwen. Dat stelt minister Koenders van Buitenlandse Zaken maandagavond in een speech over Europa. ‘Om naar buiten toe sterk te staan is onderling vertrouwen binnen Europa essentieel’, aldus de minister, die stelt dat Europa voor grote uitdagingen staat door de instabiliteit die het continent omringt.
‘De vertrouwenscrisis is ondanks goede vooruitgang nog niet opgelost in Europa’, analyseert Koenders. ‘Wat we nodig hebben om het vertrouwen te herstellen, is een nieuw, nuchter, Europees contract. Lidstaten moeten samen gestructureerd gaan werken om de kwaliteit van hun bestuur op een hoger plan te brengen. We moeten met elkaar een hoge standaard afspreken.’
Dit zal niet zonder pijn zijn, voorspelt de minister. ‘Politieke pijn is echter geen excuus voor dralen’, zegt Koenders. ‘Ik wil dat we deze crisis aangrijpen om de kwaliteit van instellingen te verbeteren. Dat is ook de wens van de protesterende burgers: verbeter uw bestuur.’
Volgens de minister moeten de lidstaten elkaar ondersteunen bij het maken van nieuwe afspraken over goed bestuur. Maar elkaar aanspreken is soms ook nodig. ‘Want precies op dit punt hebben we elkaar tot nog toe te weinig aangesproken en te weinig geholpen’, vindt hij.
Alleen als het vertrouwen onderling terugkeert, kan Europa zich staande houden in het geopolitieke gedrang van dit moment. Koenders: ‘Een verdeeld Europa is een zwak Europa. Rusland is er alles aan gelegen om de eenheid te doorbreken’, zegt Koenders, die in de toespraak ook stelde dat aan de oostgrens van Europa een Russische Machiavelli in het Kremlin huist. ‘Dit vereist zowel een open hand als een gebalde vuist: we moeten druk blijven zetten richting Rusland.’
Volgens Koenders vormen centrifugale krachten op het continent een groot risico. ‘Gezien wat er buiten het continent gebeurt is de Europese samenwerking juist nu voor Nederland van groot belang.’ Met uitdagingen als een eventuele grexit, kritische geluiden van de Britten, de opkomst van het terrorisme en de crises aan de randen van Europa, is verandering volgens de minister noodzakelijk.
‘De tijd van federalistische visioenen is voorbij. Maar even zo zeer zijn valse beloften van minder Europa of afbraak niet geloofwaardig’, zegt de minister. ‘En het is niet zo dat de EU in de plaats kan komen van de lidstaten; de EU kan niet zonder de lidstaten.’
Koenders benadrukte dat de toekomst van Nederland in de euro ligt. ‘Maar solidariteit is geen liefdadigheid. Het gaat hand in hand met soliditeit. Het is een 28-richtingenverkeer. Deze monetaire unie kan alleen werken als we erop kunnen vertrouwen dat overal de afspraken worden nageleefd, door groot en klein.’
De minister ging in de speech ook in op het voorstel van Commissie-voorzitter Juncker om tot een Europees leger te komen. ‘Een EU-leger ligt wat mij betreft niet voor de hand. Het is wel logisch dat de EU strategisch nadenkt over het verder ontwikkelen van ons gemeenschappelijk defensiebeleid.’
Volgens Koenders is de EU de enige speler die een geïntegreerde aanpak van conflicten kan bieden. ‘Laten we dat dan ook doen. We hebben militaire instrumenten als Battlegroups die nu lijken op die mooie bank van je oma die nog ingepakt is in folie. We moeten bereid zijn om die te gebruiken als dat volkenrechtelijk en buitenlandpolitiek verantwoord is.’
Koenders stelt dat de Europese belofte van vrede en veiligheid, diversiteit en respect voor minderheden en democratie en rechtsstaat nog altijd de moeite waard is. ‘Wij zijn het continent waar veel mogelijk is en waar het niet moet gaan om waar je wieg staat, maar om wat je kan en wil bereiken. Dat is de Europese belofte. Daarom stierven Oekraïners gehuld in een EU-vlag en riskeren duizenden Noord-Afrikanen hun leven in krakkemikkige bootjes om onze kusten te bereiken.’
Het is aan de EU om onze waarden krachtig te beschermen, vindt de minister. Bovendien moeten we ons volgens Koenders realiseren dat de waarden die wij vanzelfsprekend achten dat niet zijn. ‘En let wel, deze zijn ook niet onomkeerbaar’, waarschuwde de minister. ‘De relatieve rust binnen de EU is op de tijdlijn van de geschiedenis slechts een paar centimeter – daarvoor komen meters conflict.’
De minister ging tijdens de speech ook in op het aanstaande voorzitterschap, dat Nederland begin 2016 zal bekleden. ‘Nederland zal dan inzetten op een Unie die concrete resultaten levert. Resultaten op zaken die belangrijk zijn, die een verschil maken in het leven van mensen’, aldus Koenders.
‘Dat is in de eerste plaats groei en banen. Europa moet de crisis achter zich laten en doorgaan met intelligent crisisherstel, sociaal-economische hervormingen doorvoeren en ondertussen vastgeroeste markten zodanig openmaken dat voor ondernemers en werknemers nieuwe kansen ontstaan’, zegt Koenders.
Het belangrijkst is dat elke dag wordt gewerkt aan vertrouwen. ‘Door te zorgen dat in de Unie de stem van mensen gehoord wordt. Dat de Unie geeft om haar burgers, dat het vrij verkeer van werknemers en diensten niet leidt tot uitbuiting en valse concurrentie in de bouw- of de transportsector. Dat is niet alleen een EU die voor de markt en de munt gaat, maar ook een sociaal Europa dat de burger voorop stelt.’