NOS, Met het oog op morgen, Radio 1

BALKENENDE
Vanochtend hoorde ik al betrekkelijk vroeg dat er sprake was van een crash. Alleen toen wisten we nog niet om wie het zou gaan. En wie er in het vliegtuig waren. En tijdens de ministerraad kwam de informatie steeds meer naar voren dat er Nederlanders aan boord waren. Er was nog onduidelijkheid over de aantallen, dat waren wisselende getallen die we hoorden. Vandaar dat ik ook tijdens mijn persconferentie heb gezegd het gaat om enkele tientallen.

VULLINGS
Maar schorst u dan even de ministerraad om erover te praten of kijkt iedereen op zijn blackberry, zijn telefoon?

BALKENENDE
Het ging eigenlijk zo dat minister Verhagen ons van tijd tot tijd heeft bijgepraat over de informatie die hij kreeg van zijn ministerie.

VULLINGS
Dus er wordt wel even over gesproken?

BALKENENDE
Ja, want u kunt zich voorstellen dat ook in de ministerraad sprake was van grote verslagenheid. Wanneer we denken aan al die families die nu onzekerheid hebben, waar veel verdriet is en dan zo’n groot aantal, dat raakt iedereen.

VULLINGS
De Libische autoriteiten zeggen de oorzaak van de ramp niet te weten, dat is logisch in dit stadium. Maar ze zeggen wel vrij overtuigend het is in ieder geval geen aanslag. Deelt u die analyse?

BALKENENDE
Het is nu toch eerst afwachten wat heeft zich precies voltrokken? Soms heb je heel snel door dat het een bepaalde oorzaak heeft. Alleen waar we nu nog op wachten is de analyse van de zwarte doos: wat is er precies allemaal gezegd? Dus ik wou me eigenlijk maar niet begeven in speculaties van wat het zou kunnen zijn.

VULLINGS
We hebben uiteraard de hele dag contact gehad met het ministerie van Buitenlandse Zaken, ook met uw ministerie en de indruk die wij krijgen is dat het heel moeilijk is om informatie te krijgen in Libië. Waar ligt dat aan?

BALKENENDE
Het is lastig, want de vragen waarmee u zit, gelden evenzeer voor mijzelf natuurlijk. Het heeft te maken met een aantal zaken. In de eerste plaats zijn we natuurlijk afhankelijk van de informatie die we krijgen van de luchtvaartmaatschappijen. De luchtvaartmaatschappij die verantwoordelijk is voor de lijst met passagiers. Nog steeds hebben we niet volledige zekerheid over de nationaliteit. We krijgen wel indicaties, de informatie is toegenomen. We zijn nog niet volledig rond wat betreft die informatie.

VULLINGS
Ik verbaas me er toch over dat in deze tijden, de vliegwereld wordt enorm gereguleerd, allemaal veiligheidsvoorschriften en dat we dus twaalf uur naar de ramp nog steeds niet weten wie er aan boord zat.

BALKENENDE
Dat vind ik zelf ook buitengewoon naar, want ik denk natuurlijk in de eerste plaats aan de families die gewoon wachten op informatie. Die willen weten van wat is er gebeurd? Iedereen weet dat op een laatste moment iemand wel of niet kan instappen. Die dingen gebeuren. Dat is gewoon afwachten en dat afwachten voor mensen is natuurlijk ontzettend pijnlijk.

VULLINGS
Zijn dit soort dagen de zwaarste dagen voor een premier?

BALKENENDE
Ik vind dit heel erg moeilijk en erg pijnlijk. En het gaat hier om mensenlevens en dat is het meest indringende waar we tegenop lopen. Als ik zie hoe zo’n dag loopt.

VULLINGS
Voelt u dat ook anders? U was natuurlijk acht jaar geleden gewoon burger. Het is iets wat iedereen raakt. U kan er natuurlijk niets aan doen aan deze ramp, maar voelt u zich toch op één of andere manier wel verantwoordelijk?

BALKENENDE
Nou ik voel me zeer betrokken bij de mensen om wie het gaat. En datzelfde gevoel heb ik wanneer ik spreek met familieleden van militairen die zijn omgekomen in Uruzgan of in andere plaatsen in de wereld. Of slachtoffers van zinloos geweld in Nederland en helaas komen er veel te veel mensen om het leven door moord. Ik denk aan een paar jaar geleden, de tsunami, dat is weer een heel ander verhaal. Overal waar mensenlevens in het geding zijn, is het meest pijnlijk. En dat is zwaar.

VULLINGS
Wat is het zwaarste? Dat u dan nabestaanden gaat bellen, zijn dat de moeilijkste momenten?

BALKENENDE
Het nadenken over dat zoveel families in onzekerheid verkeren, heel veel verdriet hebben en ook even niet weten wat gebeurt er nu precies? Dat is in- en intriest. Ik heb vandaag ook nog met één van de familieleden gesproken en dan hoor je zo’n verhaal. Het is ook een dag waarin we zeggen we rouwen met elkaar, de vlaggen zijn halfstok gegaan. Juist ook om die verbondenheid kenbaar te maken. Ik heb uiteraard gebeld met de Koningin, met haar gesproken over dit enorme drama en zij leeft zeer mee met de nabestaanden. Ja dat alles tekent zich af op zo’n dag. Het is een hele trieste dag.

VULLINGS
Is dit iets voor nationale rouw? Ik weet niet wat de voorwaarden zijn voor wanneer het wordt afgekondigd in Nederland.

BALKENENDE
Ik denk dat iedereen die deze berichten hoort het gevoel ook heeft dat u en ik ook hebben. Je probeert je in te leven in de situatie van de familieleden. Het is een zaak van enorme betekenis nationaal. Het gaat om een heel groot aantal mensen. Dat hebben we een hele tijd niet gehad en dit doet gewoon heel veel mensen heel veel pijn. Ik zei al de vlaggen gaan halfstok. Hoe we er nu verder mee omgaan, dat is nu nog te vroeg.

VULLINGS
Maar nationale rouw is dat iets wat besproken is? Niet dat het van mij hoeft hoor, maar ik wil gewoon weten of er over nagedacht wordt.

BALKENENDE
Dat hangt ook enorm samen met contacten die er komen met familieleden. Waar stelt men prijs op? Dat is allemaal nog te vroeg hiervoor. Of er bijeenkomsten worden georganiseerd, dat kunnen we nu nog niet zeggen. Het is wel zo dat de familieleden nu behoefte hebben aan snelle en adequate informatie. Punten waar men elkaar kan ontmoeten, waar men informatie kan krijgen, dat zal nu aangepakt moeten worden. En hoe we dan verder omgaan met het stilstaan bij rouw, bij verdriet, dat zal allemaal nog blijken.

VULLINGS
De verkiezingscampagnes zijn stopgezet, in ieder geval tot het weekend. Ik neem aan dat u dat een goed besluit vindt?

BALKENENDE
Ik vind het verstandig dat partijen hebben gezegd: op dit moment staat één ding voorop, namelijk onze gezamenlijkheid om te rouwen en stil te staan bij de slachtoffers en de nabestaanden.

VULLINGS
Voor hoelang mag en kan dat duren?

BALKENENDE
Ik heb begrepen dat we in ieder geval tot en met vrijdag dit besluit is genomen. Het is aan partijen zelf om aan te geven hoe men hier verder mee om wil gaan. Dat zal even moeten blijken. Ik vond in ieder geval de stap die vandaag is gezet echt een goede.

VULLINGS
Maar goed u bent naast premier ook partijleider. Wanneer komt het moment waarop u zegt: hoe pijnlijk het ook allemaal is, we moeten wel doorgaan met de campagne.

BALKENENDE
Dat moment komt op enig moment natuurlijk wel gewoon. Dat is ook zo. Alleen op dit moment en zeker op deze dag staat één ding centraal, namelijk een afschuwelijk drama heeft plaatsgevonden. Er zijn veel mensenlevens in het geding. Heel veel families hebben op het ogenblik intens verdriet en laten we daar nu bij stilstaan.

VULLINGS
Mag ik u danken, toch nog voor alle gesprekken die we hier gehad hebben en wie weet tot ziens op dezelfde stoel in dezelfde studio en wie weet ook in dezelfde functie.

BALKENENDE
Dank u zeer.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd)