Kamp Amersfoort: een plaats om te herinneren, te bezinnen en te leren

Dames en heren,

 

Dit jaar staan we uitgebreid stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding van Nederland. Ik denk dat in 1945 niemand kon vermoeden dat wij dat in 2010 zo massaal zouden doen. Ik vind het heel bijzonder om hier vandaag zoveel mensen bijeen te zien.

 

Vlak na de oorlog wilden de meeste Nederlanders het liefst zo snel mogelijk de oorlog en de bezetting vergeten. Ze waren druk met de wederopbouw van het land. Er was nauwelijks tijd – en die tijd werd ook niet gemaakt - om na te denken over het hoe en waarom van de Tweede Wereldoorlog. Daardoor kwamen ook gevoelens van mensen in de verdrukking. Verwerking van aangedaan leed werd weggestopt. In het Nederland van vlak na de oorlog was weinig ruimte voor de verhalen en de ervaringen van de kampgevangenen en andere slachtoffers van de oorlog.

 

Die wil om te vergeten en weer zo snel mogelijk een normaal leven te leiden, zien we ook terug in de belangrijke historische plaatsen van de oorlogsgeschiedenis in ons land. De sporen van wat hier, op deze grond, in Kamp Amersfoort heeft afgespeeld, moesten zo snel mogelijk worden uitgewist. Alles wat herinnerde aan de ruim 35.000 gevangenen, de 650 doden, de martelingen en de vernederende appèls werd gesloopt.

 

Maar ook al wiste Nederland zoveel mogelijk sporen uit, de ervaringen en gevoelens van mensen zijn niet uit te wissen. Ook niet met een slopershamer.

Gelukkig zagen we dat in Nederland op tijd in. Daarom is er gelukkig nog iets, hoe gering soms ook, over van de plaatsen die ons herinneren aan de bezetting en de verschrikkelijke gevolgen daarvan voor honderdduizenden mensen. Kamp Amersfoort is nu een plek waar de overlevenden van de oorlog en de nabestaanden van de slachtoffers terecht kunnen met hun herinneringen en emoties.

 

Daarom staan wij hier vandaag, 65 jaar na de bevrijding van Kamp Amersfoort. Op een plek die de geschiedenis ademt van een tijd die we niet mógen vergeten.

 

Dat is niet alleen van belang voor de overlevenden en nabestaanden, maar ook voor mensen die ver na de oorlog zijn geboren én toekomstige generaties.

Kamp Amersfoort is een plaats waar de geschiedenis spreekt, vandaag in 2010 en in de toekomst.

Kamp Amersfoort is daardoor niet alleen een plaats waar oorlogsgetroffenen hun emoties en herinneringen een plaats kunnen geven.

Kamp Amersfoort zal ook in toenemende mate een plaats zijn waar mensen kennisnemen van de oorlogsgeschiedenis.

Dit kamp is een plaats om te herinneren, te bezinnen en te leren.

 

Jaarlijks komen hier meer dan 25.000 bezoekers, waaronder veel scholieren en mensen in geüniformeerde beroepen. Ze worden rondgeleid door vrijwilligers en krijgen informatie over wat hier is gebeurd en welke lessen daar uit te leren zijn. Eén van die lessen is dat iedereen, scholier of militair, verantwoordelijk is voor zijn of haar eigen daden.

Iedereen kan nee zeggen.

Iedereen kan aangeven dat hij ergens niet aan mee wil doen en een grens trekken.

Veel van de gevangen die hier zaten, hebben dat ook gedaan. En werden daarvoor door de bezetters gestraft. In Amersfoort zaten veel verzetsstrijders. Mensen die niet wilden leven in een bezet Nederland en hun leven in de waagschaal stelden om daar verandering in aan te brengen. Ik heb daar veel respect voor.

 

 

Dames en heren,

Kamp Amersfoort is een schakel tussen het heden en het verleden. Daarom moet deze plaats blijven voortbestaan. Ook als de laatste overlevenden van dit kamp niet meer onder ons zijn.

Ik vind het belangrijk dat iedereen in Nederland kennis neemt van de Tweede Wereldoorlog, ook toekomstige generaties. En, zoals ik al zei, kan dat vaak het beste op de plaatsen waar de geschiedenis zich heeft afgespeeld. Daarom financiert het kabinet het voortbestaan van Kamp Amersfoort en de andere oorlogsplaatsen van herinnering in Nederland.

De medewerkers van Kamp Amersfoort geven daar op een goede manier invulling aan door onder meer op een aansprekende manier rondleidingen te houden voor scholieren.

 

Maar ook in meer algemene zin wil het kabinet bijdragen leveren aan het behoud van de oorlogsgeschiedenis en het overdragen ervan aan nieuwe generaties.

Daarom is enige jaren geleden een start gemaakt met het programma Erfgoed van de Oorlog. Dit programma, dat over enkele maanden wordt afgesloten, is erg succesvol gebleken. In de afgelopen jaren is veel belangrijk materiaal, zoals ooggetuigenverslagen, foto’s, films, dagboekaantekeningen, krantenartikelen en gebruiksvoorwerpen geconserveerd en inzichtelijk gemaakt voor iedereen die daar belangstelling voor heeft. Daaronder zit veel materiaal dat nog onbekend was. De tv-serie De Oorlog die aan het eind van het afgelopen jaar is uitgezonden, heeft daar dankbaar gebruik van gemaakt. Deze serie trok overigens gemiddeld 1 miljoen kijkers per aflevering. Daaruit blijkt overduidelijk dat de oorlog nog steeds volop in de belangstelling staat.

 

Erfgoed van de Oorlog is niet alleen voor huidige generaties een belangrijk middel om de geschiedenis levend te houden, maar is dat ook voor toekomstige generaties. Generaties die niet meer, zoals wij, de oorlogsverhalen horen uit de mond van de ooggetuigen zelf. Zij moeten met behulp van wat wij nalaten de oorlogsgeschiedenis bestuderen en proberen te begrijpen.

 

Dames en heren,

Ik sluit af.

Vandaag is het 19 april en herdenken we dat Kamp Amersfoort werd overgedragen aan het Rode Kruis. Het betekende de bevrijding van de gevangenen. Maar daarmee werd de geschiedenis van Kamp Amersfoort niet afgesloten. Tot op de dag van vandaag spelen de Tweede Wereldoorlog en dit kamp een belangrijk rol in het leven van veel mensen. Omdat ze zelf hier gevangen hebben gezeten of de nabestaanden zijn van mensen die hier zaten. Maar ook mensen die persoonlijk niet direct bij Kamp Amersfoort en de oorlog zijn betrokken, zijn geïnteresseerd in dit onwaarschijnlijk stuk Nederlandse geschiedenis. Dat geldt voor ouderen én jongeren.

Uw aanwezigheid maakt duidelijk dat de oorlog niet een afgesloten hoofdstuk is, maar onderdeel is van het heden.