Toespraak op de herdenkingsbijeenkomst vliegramp Smolensk

Ambassadeur Stanczyk, excellenties, dames en heren,

De harde klap die zaterdag klonk in Smolensk heeft Polen in het hart geraakt. Op weg naar de herdenking van een van de zwartste bladzijden uit de bewogen Poolse geschiedenis verloren President Lech Kaczyński, zijn echtgenote en nog zoveel andere prominente landgenoten het leven in een catastrofale vliegramp. Het is bijna niet te bevatten wat deze ramp voor Polen en het Poolse volk betekent.

Namens de Nederlandse regering wil ik u zeggen dat wij intens met u meeleven. Nederland is één in zijn verdriet met het Poolse volk. Nederland is één met de grote Poolse gemeenschap in ons land. Uiteraard zijn onze gedachten vandaag in de eerste plaats bij de nabestaanden van de slachtoffers. In het besef dat woorden het verlies niet goed kunnen maken, wil ik vanaf deze plaats tegen hen zeggen: uw verdriet is ons verdriet. Uw pijn is onze pijn. En uw verbijstering is onze verbijstering.

Ik kende president Kaczyński persoonlijk. Hij zal altijd in mijn herinnering blijven als een markant en gepassioneerd staatsman. Ik heb deze dagen vaak teruggedacht aan de hartelijke ontvangst op het presidentieel paleis tijdens mijn tweedaagse bezoek aan Polen in het voorjaar van 2008. President Kaczyński sprak daar, als altijd, met vuur over de plaats van Polen in Europa en de wereld. Wat hem ten diepste dreef, was zijn grote liefde voor Polen en een onverzettelijke vrijheidsdrang. Al in de jaren ’80 zette hij zich binnen Solidarność succesvol in voor daadwerkelijke vrijheid en onafhankelijkheid. Zijn strijd voor waarheidsvinding en erkenning van de gebeurtenissen bij Katyn verdient onze blijvende bewondering. Het is een wrange speling van het lot dat hij juist op weg naar de herdenking van dit drama om het leven kwam.

Persoonlijke herinneringen heb ik ook aan zijn echtgenote, mevrouw Maria Kaczyńska, een vrouw die in onze gedachten blijft vanwege haar tolerantie, eerlijkheid en onafhankelijke oordeel. Zij was niet alleen haar man tot steun, maar de hele Poolse natie. Haar bijdrage aan de herwonnen vrijheid maakte haar geliefd en gerespecteerd. Ook buiten de landsgrenzen.

En zo verloor Polen vorige week zaterdag met één harde klap 96 mensen. Mensen die hun land vol overtuiging dienden en nabestaanden van de slachtoffers uit Katyn. Onder hen waren de laatste president van de Republiek Polen in ballingschap, de militaire legertop, de voorzitter van de nationale bank, de nationale ombudsman en een aantal parlementariërs. Hen allen gedenken wij met diep respect. Onder hen was ook Stanisław Komorowski, die van 1994 tot 1998 in Den Haag was geplaatst als ambassadeur. Zijn bijzondere bijdrage aan de Pools-Nederlandse betrekkingen zal nooit vergeten worden.

Ik las eerder deze week een uitspraak van Lech Walesa die mij trof. ‘Het zal nog lang duren voordat de wonden van onze democratie geheeld zijn’, zei hij. Ik geloof dat hij daarmee heel treffend de diepe pijn verwoordde die veel Polen deze dagen moeten voelen.

Tegelijkertijd mag Polen hoop en vertrouwen hebben. Hoop die niet mooier kon worden gesymboliseerd dan in de oprechte en ontroerende omhelzing van premier Tusk en premier Poetin op de rampplek. Dat beeld staat op mijn netvlies gebrand. En vertrouwen in de veerkracht van het Poolse volk en in de steun van vrienden om u heen. Uw land ligt stevig verankerd in het hart van Europa en Nederland is één van die vrienden. Dus weet dat wij voor u klaar staan, zoals de Poolse bevrijders ooit voor Nederland klaarstonden in de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog.

Ik wens u, al uw landgenoten en vooral alle nabestaanden veel kracht toe bij de verwerking van dit grote verlies. Nederland rouwt met u mee. Polacy jesteśmy z Wami. (Polen, wij zijn met jullie.)