NOS Met het oog op morgen Radio 1

VRAAG:
Welke ideeën uit de doos van Pandora hebben u verrast?

BALKENENDE
Een doos van Pandora… dat is net zoiets als je weet niet wat er uitkomt. Dat geldt wel wat betreft het politieke besluitvormingsproces.

VRAAG:
U wist al wat er uit zou komen?

BALKENENDE
Van te voren is ook afgesproken dat de minister van Financiën, de vice-premier en ik een korte scan zouden maken van voldoet dit aan de eis dat we in ieder geval een bezuinigingspercentage twintig procent zou kunnen worden. Wat betreft is iets nieuw of is het niet nieuw. Ik vind dat er heel veel zaken aan de orde zijn gesteld.

VRAAG:
Nou ja nieuw, het was eigenlijk meer verrassend. Want die werkgroepen zijn natuurlijk aan het werk gezet met de opdracht zoek nou iets op basis waarvan je een grote hervorming kan… Heeft u die gezien?

BALKENENDE
Ik heb die vraag al een paar keer gekregen. Toen heb ik gezegd ik laat me even niet uit over een term als verrassend want dan krijg je weer de vraag wat is wel en niet verrassend. Het gaat mij eigenlijk om iets anders. Het is mijn overtuiging dat de verschillende werkgroepen degelijk werk hebben verricht. Het is absoluut noodzakelijk om de overheidsfinanciën onder ogen te zien. We staan er op het ogenblik niet goed voor en als we steeds het financieringstekort zouden laten oplopen, dan betekent dat de staatsschuld echt de verkeerde kant opgaat. Die is behoorlijk hoog geworden langzamerhand en met het oog op de vergrijzing niet belasten van komende generaties hebben we gewoon stappen te zetten. En daaraan dragen deze rapporten bij.

VRAAG:
Ze moesten hun steentje bijdragen aan de politieke discussie. Dus u vindt dat ze in die opdracht zijn geslaagd?

BALKENENDE
Ja ik vind dat zij goed werk hebben geleverd.

VRAAG:
Is dus de conclusie onvermijdelijk dat er in de volgende kabinetsperiodes tegen de 20 miljard bezuinigd moet worden?

BALKENENDE
Ik moet nu even oppassen hoe ik dit beantwoord omdat ik als premier op het ogenblik […] van een demissionair kabinet. Wij doen geen uitspraken over de komende kabinetsperiode.

VRAAG:
Maar u heeft nu twee min of meer onafhankelijke clubs die dat zeggen?

BALKENENDE
Dan is mijn boodschap deze: als je vindt dat je uit moet komen op in ieder geval een begrotingsevenwicht in 2015, dan praat je over een bedrag van zo'n 18 miljard. Dat is gewoon puur het rekenwerk. Of je dat wilt is een politieke keuze.

VRAAG:
Het is in ieder geval een bedrag dat niet zonder ingrijpende maatregelen gehaald kan worden. Hoeveel pijn gaat het doen denkt u?

BALKENENDE
Natuurlijk gaat het pijn doen. Aan de andere kant, als we zaken voor ons uit zouden schuiven, de rekening doorschuiven naar later, dan gaat het ook pijn doen, misschien nog veel meer. En daarom is de vraag wat voor maatregelen neem je. Er zullen partijen die zeggen nou we gaan de lasten verzwaren. Dan zou mijn opmerking zijn ja lastenverzwaring, hoe werkt dat uit op de economische ontwikkeling.

VRAAG:
Kan het zonder dat de burger gaat betalen?

BALKENENDE
Ik had het net over de stuurgroep begrotingsruimte. Die praat dus over 18 miljard als wenselijkheid, maar als je de berekeningen van het CPB neemt. Het gaat niet alleen om het bedrag wat je nodig hebt om om te buigen maar je moet ook rekening houden met dat de kosten van de zorg behoorlijk gaan stijgen. Dat zijn enorme bedragen.

VRAAG:
Alles bij elkaar is dat bijna 30 miljard.

BALKENENDE
Dan kom je een eind in de richting.

VRAAG:
Is dat met de botte bijl bezuinigen of is dat de economie sterker maken?

BALKENENDE
Het is zo dat er in ieder geval een beleid zal moeten zijn van de tering naar de nering zetten wil je voorkomen dat de zaken worden doorgeschoven naar de toekomst. Dat is 1. Twee, internationaal groeit ook echt wel de opvatting dat je een combinatie moet hebben van het stimuleren van de economie op korte termijn. Dat hebben we gedaan vorig jaar en dit jaar maar dan wel werken aan herstel op de langere termijn. Dat wordt dan de exit-strategie genoemd. En waarom? Als landen geen werk maken om die staatsschuld in de hand te houden, dan gaat het volgende gebeuren. Dan wordt het lastiger voor landen om bijvoorbeeld internationaal aan kredieten te komen. Dat is misschien een technisch vraagstuk, maar je moet voorkomen als land dat je beleid onvoldoende solide is. Want daar ga je een rekening voor betalen. Griekenland is een extreem voorbeeld. Wat zie je nu met Griekenland? Men heeft er een bende van gemaakt de afgelopen jaren. Men heeft verkeerde cijfers voorgesteld. Men heeft niet de maatregelen genomen die nodig zijn en nu krijg je het probleem voor Griekenland dat zij heel moeilijk aan kapitaal kunnen komen en als ze kapitaal krijgen moeten ze hogere rentes betalen.

VRAAG:
Wat zegt die burger dat die straks meer moet gaan betalen voor zo'n studiefinanciering, die meer moet betalen voor de zorg? Die zal die rente toch worst zijn.

BALKENENDE
Als je zo zou denken dan betekent dat dat je keihard zegt tegen jouw kinderen of kleinkinderen van jullie gaan later maar eens flink betalen. En wat doet zich nu voor? We hebben een situatie in Nederland gehad toen we met de AOW begonnen toen hadden we zes mensen die werkten tegenover 1 AOW-gerechtigde. Dat is nu 4 tegenover 1. In 2040 zal dat zijn 2 tegenover 1. Als dat het beeld is van de toekomst in Nederland dan moet je enorm uitkijken om dat niet door te gaan schuiven naar later en dat is wat op het ogenblik aan de orde is.

VRAAG:
Nog even terug naar het doel van deze hele stapel papier. Het was eigenlijk dat ze ver voor de verkiezingen zouden komen zodat partijen er flink over na konden denken en dan in hun verkiezingsprogramma de weerslag daarvan konden opschrijven, maar die keuzes zijn voor een deel al gemaakt. Drie partijen hebben de afgelopen week hun programma gepresenteerd. De SP, de PvdA, GroenLinks. Moeten die programma's nu worden herschreven?

BALKENENDE
Dat zou ik niet willen zeggen. Partijen hebben hun programma's gepresenteerd, maar partijen hebben lang niet allemaal hun financiële plaat gepresenteerd. Er is ook aangegeven van het financiële overzicht dat gebeurt ook in samenspel met het CPB. Je moet dan precies aangeven van hoe kijk je aan tegen het financieel beleid.

VRAAG:
Maar twee daarvan wel? SP en GL hebben al een financiële paragraaf bij hun programma bijgevoegd. Die moet dus in de prullenbak.

BALKENENDE
Dat is een zaak van partijen zelf. Kijk partijen kunnen gewoon zeggen van ik heb lak aan het werk van de heroverwegingscommissies. Wij komen met die voorstellen. Dat kan. Of het verstandig is dat moeten partijen zelf maar uitmaken. Er zijn ook partijen die hun programma nog moeten presenteren. We zitten nu feitelijk in de fase van presentatie van verkiezingsprogramma's. We zitten nog niet in de fase van doorrekening van de plannen door het CPB en partijen hebben nog gewoon de mogelijkheid om gebruik te maken van het werk van deze commissie.

VRAAG:
Maar de politieke keuzes zijn toch al gemaakt, meneer Balkenende, of verwacht u echt dat de SP gaat zeggen die AOW-leeftijd moet misschien toch maar verhoogd worden?

BALKENENDE
Dat is een zaak, die moet u maar vragen aan de SP.

VRAAG:
De vraag is natuurlijk naar de waarde van die rapporten.

BALKENENDE
Die waarde is natuurlijk gewoon aanwezig. In de eerste plaats, normaal gesproken had een kabinet hier gebruik van gemaakt. Dat hadden wij ook willen doen. Dan hadden wij ons commentaar gegeven in juni, dan hadden we een debat met de Kamer gehad, hadden wij het gebruikt voor de begrotingsvoorbereiding 2011.

VRAAG:
Want u was daar uitgekomen?

BALKENENDE
Dat had moeten blijken. U heeft een vooruitziende blik. Maar het is nu wel zo deze rapporten kunnen nu worden gebruikt op twee manieren. Politieke partijen kunnen er als ze dat willen hun voordeel mee doen. En in de tweede plaats, het kan zeer relevant zijn, stel straks bij een kabinetsformatie. Het materiaal is gewoon goed en dat kan ook goed worden gebruikt.

VRAAG:
Er zijn nog politieke partijen die met hun verkiezingsprogramma moeten komen. Vindt u dat partijen voor de verkiezingen echt glashelder op tafel moeten leggen waar die pijnlijke keuzes gemaakt moeten worden?

BALKENENDE
Dat gebeurt sowieso. Partijen geven aan van op welke terreinen zij vinden dat er omgebogen moet worden. Als partijen behoefte hebben aan lastenverzwaring, dan moeten ze dat aangeven en daar hebben wij een bekende methode voor. Alle programma's worden doorgerekend door het CPB. Zij geven dan ook aan of een program deugdelijk is of niet. Wat dat betreft hebben we dat goed met elkaar geregeld in Nederland.

VRAAG:
Bedankt voor het gesprek.

BALKENENDE
Graag gedaan.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd)