Balkenende neemt boek Motivaction in ontvangst

Beste auteurs, dames en heren,

Hartelijk dank voor dit eerste exemplaar van het boek 'De grenzeloze generatie en de eeuwige jeugd van hun opvoeders'. De titel spreekt in ieder geval direct tot de verbeelding. Als opvoeder van een lid van de grenzeloze generatie, ben ik blij te horen dat de eeuwige jeugd voor mij is weggelegd.

En hoewel het na uw presentatie van zojuist misschien gek klinkt, ben ik ook blij met de analyse die u maakt. Niemand kan nog zijn ogen sluiten voor de realiteit. Niet alleen de grenzeloze generatie, maar onze hele samenleving is in dit boek haarscherp in beeld gebracht. Hoe ziet het plaatje er dan uit?

De jeugd staat er om te beginnen gekleurd op. Het is een groep hedonistische, materialistische individuen die zich voornamelijk bezig houdt met uiterlijkheden, kicks en status. Daarnaast beschikt de grenzeloze generatie ook over een aantal competenties die in deze 21e eeuw bijzonder goed van pas komen: het zijn netwerkers pur sang, ze bruisen van de levenslust en ze weten optimaal gebruik te maken van alle digitale mogelijkheden.

De opvoeders staan daar - letterlijk - naast. Zij leren de kinderen al vroeg dat ze gelijkwaardig zijn, ze onderhandelen met jongeren over ongeveer alles en ze hebben moeite met het stellen van grenzen. En dan 'het systeem'. Dat is zo blijkt uit dit rapport te bureaucratisch, te complex en te grootschalig.

In deze samenleving stokt de overdracht van waarden op jongeren, worden regels met voeten getreden en is respectvol gedrag vaak ver te zoeken.

En dat in een land - laten we dat vooral niet vergeten - waar het goed toeven is. Zoals vorige week bleek uit De Sociale Staat van Nederland 2009, scoort Nederland het laagst op de misère-index.

Toch komt uit 'De grenzeloze generatie en de eeuwige jeugd van hun opvoeders' bepaald geen vrolijk beeld naar voren. Maar dit boek gaat verder dan alleen het schetsen van dat ene beeld. Het laat ook de andere kant van de medaille zien. Hoe de grenzeloze generatie roept om meer houvast, structuur en overzicht. Hoe ze zoekt naar richting en identiteit. En hoe ze verlangt naar duidelijkheid.

Met het tonen van deze kant van de medaille, bewijst dit boek in mijn ogen zijn waarde. Want in deze analyse schuilt het perspectief. Het perspectief voor de toekomst: het bieden van kansen enerzijds en het stellen van grenzen anderzijds.

Terecht constateren de auteurs dat de eerste verantwoordelijkheid hiervoor bij ouders en opvoeders ligt. Ze schrijven"Levenswaarden vererven niet, maar worden door ouders en opvoeders overgedragen".

De overheid kan randvoorwaarden scheppen, maar de ouders stellen de grenzen.

Zo kan de overheid met een keurmerk ervoor zorgen dat programma's met bovenmatig veel geweld of seks laat op de avond worden uitgezonden. Maar we leven in een digitaal tijdperk. Een tijdperk waarin bijna alle programma's via internet terug te zien zijn. Het is daarom aan de ouders op het kijk- en internetgedrag van hun kinderen toe te zien.

Van een heel andere orde, maar wel illustratief is de tendens in het strafrecht om ouders van kinderen die zich crimineel hebben gedragen aansprakelijk te stellen voor de schade die hun kinderen hebben veroorzaakt.

Ouders hebben een grote verantwoordelijkheid bij de overdracht van waarden, normen en fatsoen op kinderen. Opvoeden is een kunst, een zware klus. In het boek wordt de suggestie gedaan van een min of meer verplichtende opvoedcursus voor jonge ouders. Ik begrijp die gedachte, maar dat gaat misschien wat ver. Dit kabinet kiest daarom voor opvoedingsondersteuning, niet voor een verplicht nieuw opvoeddiploma.

Opvoeden en grenzen stellen is een verantwoordelijkheid die zich slecht verhoudt met het gelijkheidsideaal. Herstel van de hiërarchie is misschien zo gek nog niet. Het vergroot in ieder geval de duidelijkheid.

Maar duidelijkheid thuis alleen is niet voldoende. Die moet er ook op school zijn. Daarom is het goed dat een leerling geen nummer is maar een kind met een naam en een verhaal. De menselijke maat biedt zekerheid en structuur. Kleinschaligheid maakt het makkelijker om jongeren aan te spreken op fout gedrag.

Ook in de publieke ruimte moeten de grenzen helder zijn. Een kind kan van huis uit geleerd hebben over fatsoen en respect voor anderen. Dan helpt het niet dat hij of zij 's avonds op het journaal ziet dat politici elkaar in de Tweede Kamer uitmaken voor rotte vis. Dat ze elkaar niet uit laten spreken. Dat ze elkaar onfatsoenlijk bejegenen.

Grenzen stellen betekent concreet ook het terugclaimen van de publieke ruimte. Het is onverteerbaar dat steeds meer mensen zich bedreigd voelen in hun eigen straat en wijk. Kleine groepen jongeren die buurten terroriseren zijn de oorzaak van veel leed. Mensen durven 's avonds de straat niet meer op, voelen zich onveilig in hun eigen huis en komen daardoor in een sociaal isolement terecht.

Voor jongeren moet glashelder zijn dat dit onacceptabel is. Dat wie overlast veroorzaakt, ook wordt aangepakt.

De pedagoog Mischa de Winter omschrijft het in dit boek treffend. Hij zegt: "Grenzen bestaan nu eenmaal, en je moet ze respecteren. Grenzen in gezondheid, in relaties, in wat je wel en niet kunt doen. Je bent niet de enige op de wereld. Je moet altijd rekening houden met anderen." Rekening houden met anderen - het lijkt er tegenwoordig een beetje bij in te schieten. De overdracht van waarden en normen is geen vanzelfsprekendheid, dat is duidelijk. We moeten werken aan waarden. Dat vereist toewijding en een lange adem. Van ouders en opvoeders, beleidsmakers en buren, van iedereen eigenlijk.

U weet, ik ben een optimistisch mens. Ik ben ervan overtuigd dat we het tij kunnen keren. Dat we het deel van de grenzeloze generatie dat misschien wat op drift is, tijdig een anker kunnen toewerpen. Ik denk dat we ons hierbij kunnen laten inspireren door Ralf Mackenback, de 14-jarige jongen uit Best die onlangs het Junior Eurovisie Songfestival won. Hij heeft - nu al - bewezen optimaal van zijn talenten gebruik te maken door lef te hebben en door te zetten. Op de vraag over het geheim achter zijn succes zei hij: "Gewoon, er helemaal voor gaan!"

Ik denk dat wij - jong en oud - een voorbeeld kunnen nemen aan de motivatie en de werklust van deze jongen van de grenzeloze generatie.

Premier Balkenende neemt op het ministerie van Algemene Zaken in Den Haag het boek De grenzeloze generatie en de eeuwige jeugd van hun opvoeders in ontvangst. Het boek werd overhandigd door jongeren die zijn geinterviewd voor het boek en de auteurs Frits Spangenberg en Martijn Lampert. © foto ANP, Valerie Kuypers