Vrijwilligers: het cement van de samenleving

Dames en heren,
We gaan straks 27 ballonnen oplaten die symbool staan voor 27 projecten vóór en dóór jongeren en gezinnen. Ik heb daarom deze week de weersverwachting scherp in de gaten gehouden. En het is gelukkig goed weer.

Want de eerste keer dat ik een ballon opliet, was op de lagere school. Er hing een kaartje aan met mijn naam, adres en telefoonnummer. Ik vond ‘t heel spannend.
Want waar zou mijn ballon terecht komen, aan het eind van de straat? Het liefst zo ver weg mogelijk- Maastricht, Middelburg of Groningen- of misschien wel in het buitenland: België of Duitsland. Het gaf een avontuurlijk gevoel.

Tegelijkertijd bekroop mij het schrikbeeld dat mijn ballon in de eerste beste boom achter de school zou blijven hangen. Waardoor met de ballon mijn droom van verre reizen uit elkaar zou knappen. Daarom heb ik in aanloop naar vandaag het weerbericht scherp in de gaten gehouden. Want de ballonnen die we vandaag oplaten, symboliseren prachtige projecten die na een reis door het land -hoe verder, hoe beter- anderen kunnen inspireren tot vrijwillige inzet. Projecten die niet alleen aan een ‘lokale boom’ moeten blijven hangen.

Dames en heren,
Waarom is de verspreiding van deze initiatieven over het land nou zo belangrijk? Ik denk dat het eigenlijk wel voor zich spreekt. Ouders zijn dan wel verantwoordelijk voor het opvoeden van kinderen en hoe ze zich ontwikkelen, maar dat doen ze niet alleen. De sociale omgeving van ouders, zoals we dat noemen, is belangrijk bij het opgroeien en opvoeden van kinderen. Hoe de samenleving werkt, de sociale mores en hoe ga je met elkaar om; dat leer je niet alleen thuis, of op school, maar ook op een sportvereniging, de scouting, of op het speelplein waar je met leeftijdgenoten bezig bent. Faciliteiten, en activiteiten die relevant zijn voor de sociale ontwikkeling, opvoeden en opgroeien en die vaak bestaan door de drijvende kracht van vrijwilligers.

Vrijwillige inzet brengt ouders, kinderen en jongeren in contact met andere mensen, met nieuwe mensen. En met nieuwe situaties die hen de gelegenheid bieden om bij te leren, talenten te ontdekken en te gebruiken.

Er zijn allerlei manieren om je in te zetten voor anderen, of voor je directe omgeving, met als beloning blije gezichten van kinderen die je hebt voorgelezen. Of sportclubs die in een wijk kunnen bijdragen aan betrokkenheid en waar kinderen, jongeren en volwassenen kunnen scoren.
Vrijwillige inzet levert betrokkenheid op, bij elkaar en bij de buurt waar mensen samen wonen.
Een ander mooi voorbeeld dat ik laatst heb gezien, is dat van de jongerenpreventieteams in Den Haag, waar jongeren de straat op gaan om schoon te maken. Maar ook ‘Hang around’: een aanpak waarbij jongeren festivals organiseren. Het zijn activiteiten die bijdragen aan een betere reputatie van hangjongeren. Oudere mensen kijken een volgende keer anders tegen hen aan. Het gevoel van onbehagen en ongemak verdwijnt. En de jongeren zien dat hun eigen inbreng een positieve invloed heeft op de wijk.

Professionals en gemeenten kunnen veel hebben aan de inzet van vrijwilligers. Binnen het programmaministerie zeggen we wel dat ze een bijdrage leveren aan het versterken van de eigen kracht van jongeren en gezinnen. Want door het sociale netwerk rondom gezinnen te versterken, versterk je ook de eigen kracht van gezinnen.

Daarom heeft de programmacommissie van ZonMw bij de selectie van de projecten gekeken of initiatieven ook echt een bijdrage leveren aan sociale netwerken. En dit heeft geleid, zo heb ik mij laten vertellen, tot:
17 projecten die zich richten op samenhang en leefbaarheid en
10 projecten over opvoeden en opgroeien.
Ik mag wel zeggen, het zijn uiteenlopende en interessante projecten, groot en klein, die ook verschillende interesses van mensen beslaan. Ze gaan uit van taal, sport, spelen of zijn gericht op een specifieke groep mensen. En de initiatieven zijn afkomstig uit alle delen van ons land.
Ik noem er een paar. Het zijn willekeurige voorbeelden om u een indruk te geven van de variëteit. Een aansprekend project is bijvoorbeeld de ‘gezinsvrijwilligers dag’ waarbij gezinsleden op een leuke manier kennis kunnen maken met vrijwilligerswerk.
Maar ook de ‘vreedzame wijk’, waarmee de werelden waarin kinderen zich bewegen, zoals school, sport en spel of bibliotheek meer bij elkaar te brengen. Iedereen die met kinderen werkt, wordt op dezelfde manier getraind en kijkt op dezelfde manier naar kinderen. Overal dezelfde afspraken en dezelfde regels: dat brengt eenduidige verwachtingen voor kinderen.
En als het gaat om elkaar helpen bij opvoeden en opgroeien is ‘Homestart’ een mooi voorbeeld waarmee ik al kennis heb kunnen maken, toen ik net was begonnen. Getrainde vrijwilligers bezoeken gezinnen met een ondersteuningsvraag. Ze zijn ondersteuners, dus geen húlpverleners, ze zitten niet in dat zorgcircuit. Ik heb begrepen dat dit project zich in alle delen van het land ook al heeft bewezen.
Kortom, zeer uiteenlopende projecten, maar allemaal met hetzelfde doel: een bijdrage leveren aan het versterken van de sociale netwerken rond gezinnen, ook wel aangeduid als civil society.

Dames en heren,
Ik ga zo afsluiten, maar nog even terug naar de ballonnen.

Samen met de Jeugdburgemeester, Friso Wesseling, laat ik er straks 27 op die symbool staan voor de projecten die zullen beginnen, vanaf vandaag, of in ieder geval vanaf vandaag met een steuntje in de rug van ZonMw. Die 27 ballonnen hebben daarom elk een kaartje met de naam van een project en een verwijzing naar een website voor meer informatie over het project.

Ik hoop vurig dat deze projecten net als deze ballonnen hun weg vinden naar andere wijken in het land. Zijn er overigens mensen die zeggen: ‘mijn ballon bleef wel hangen?’ Wil je erover praten? Er zijn hier voldoende vrijwilligers!

Ik hoop dat ze jongeren en gezinnen inspireren iets te doen voor andere jongeren en gezinnen. Zodat mensen samen bouwen aan sociale netwerken in de buurt. Dat mensen iets overnemen, maar er hun eigen draai aan geven, afgestemd op hun eigen omgeving. Dat is wat we willen, want de omgeving ziet er in Groningen anders uit dan in Eindhoven.

Vrijwilligers, u wil ik bedanken voor uw betrokkenheid. Want u bent degene die het gaat doen. Het cement van de samenleving.
Gemeenten en professionals spoor ik aan de samenwerking met vrijwilligers te zoeken. Want veel is mogelijk en op aansprekende manieren, dat bewijst zich keer op keer.

Maar ook jongeren en gezinnen spoor ik aan verder te kijken dan de eigen voortuin, want een betere samenleving daar hebben zij zelf ook een rol in. Inzet in je eigen buurt of wijk is niet alleen voor jezelf prettig, maar voor de hele samenleving.

Ik wens u allen veel succes en het is mij een groot genoegen om nu de handeling te verrichten.