Toespraak staatssecretaris Bijleveld Conferentie Anders! Bijstand – van veelvoud naar eenvoud
Dames en heren,
Ooit was de overheid synoniem met macht en controle. Nu herdefiniëren wij onszelf in onze rol als uitvoerder, administrator en dienstverlener . Dat is niet eenvoudig. De overheid heeft zo lang een bepaald beeld van zich zelf gehad dat ze er ook naar is gaan leven.
Dames en heren,
Er is veel aan de hand op dit moment; de bankencrisis, economisch zware tijden, de milieuproblemen, de vergrijzing, de bevolkingsdaling in sommige delen van het land. We staan voor zware beslissingen. Je zou bijna – ik herhaal: bijna – vergeten dat we ook bezig zijn om de overheid opnieuw uit te vinden.
Ooit was de overheid synoniem met macht en controle. Nu herdefiniëren wij onszelf in onze rol als uitvoerder, administrator en dienstverlener .
Dat is niet eenvoudig. De overheid heeft zo lang een bepaald beeld van zich zelf gehad dat ze er ook naar is gaan leven. We zijn gaan hechten aan de bureaucratie en met goede redenen. Regels, formulieren en formaliteiten scheppen duidelijkheid, garanderen gelijkheid en beschermen tegen willekeur. Dan weten de mensen ook waar ze aan toe zijn.
De regels zijn niet alleen een bescherming tegen verkeerde beslissingen; ze garanderen ook het gebruik van beproefde werkwijzen. Met andere woorden: er is veel te zeggen voor goede en gedegen regels.
Aan de andere kant: mensen hebben daar genoeg van. Genoeg van de ijzerenheinigheid van de overheid; van de inflexibiliteit, van de starheid. Ze willen hulp op maat, adequate en vriendelijke dienstverlening en geen onnodige administratieve lasten.
En dat is wat dit Kabinet voor ogen stond toen ze de administratieve lastenvermindering tot prioriteit maakte. En dat is waarom, ondanks dat al die crises overwonnen moeten worden, we toch extra inzetten op betere dienstverlening en lastenvermindering.
Dat is ook wat mij voor ogen stond toen ik zei dat, als we de administratieve lasten en de dienstverlening zouden aanpakken, dat de mensen daar dan ook echt wat van zouden moeten merken. Het mag geen cosmetische operatie zijn, of één waaraan alleen ambtenaren zelf plezier beleven. Het moet iets… nee: veel …. voorstellen.
Ik zei al, de ene crisis tuimelt haast over de andere en daarom moeten we extra werk maken van onze inspanningen om efficiencywinst te boeken door minder administratieve lasten. Het eerste half jaar van 2009 is het aantal bijstandsuitkeringen flink gestegen. Eind juni werden er ruim 270 duizend uitkeringen verstrekt. In de gemeenten Haarlemmermeer, Enschede en Emmen is de toename maar liefst meer dan 10%. Er wordt verwacht dat het aantal mensen dat zal doorstromen naar de bijstand, nog zal toenemen. En daarom moeten we juist nu degenen die op ons rekenen voor onmiddellijke steun: de bijstandscliënten, het leven niet onnodig moeilijk maken. Niet nog zwaarder maken dan het als is.
De titel van dit congres is: Bijstand; van veelvoud naar eenvoud. En dat is eigenlijk een ingewikkelde opdracht. Het verminderen van administratieve lasten vraagt meer dan het per decreet afschaffen of aanpassen van een paar regels.
Het gaat er niet om dat bepaalde documenten niet meer getoond hoeven te worden. Het gaat er niet om of we al of niet een kopie van iets maken en in een map opbergen. Het gaat om een geheel andere benadering van wat we aan het doen zijn.
Zijn we – negatief – er op gespitst dat mensen niet iets onterecht krijgen of, helpen we – positief - degene die het nodig hebben zo goed mogelijk?
Zoals de gemeente Venlo die 29 van de 30 vroeger noodzakelijke bewijsstukken voor een bijstandsuitkering, niet meer nodig vindt. Zoals de gemeente Den Haag die het rechtmatigheidformulier volledig heeft afgeschaft. Zoals de Intergemeentelijke sociale Dienst Oldambt die er voor zorgt dat tussen aanvraag en de eerste uitbetaling minder dan twee weken zit.
Vandaag sluiten we met tevredenheid en voldoening het implementatie-traject af dat in april 2009 is begonnen. 44 sociale diensten, 66 gemeenten, 77 deelnemers hebben veel bereikt en geleerd over de sanering van de bewijslast, over snellere procedures over rechtmatigheid en over controle en verantwoording.
Ik wil u, die hier aan meegewerkt heeft enorme bedanken en – hoewel ik niet weet of dat diervriendelijk is of zelfs maar milieutechnisch verantwoord – ik wil graag een supergrote veer op uw hoed steken. Ik ben trots op wat er bereikt is.
Dat er hard gewerkt wordt blijkt ook uit een enquête die onlangs heeft plaatsgevonden. Bijna 50% van de sociale diensten is gestart met een project gericht op het verminderen van administratieve lasten. Daarnaast heeft nog 11% zich voorgenomen om binnenkort te starten met een project. Al 65% van de sociale diensten vraagt minder dan 10 bewijsstukken aan de burger bij de aanvraag van de algemene bijstand en bij 33% duurt de periode tussen de aanvraag en betaling gemiddeld minder dan 4 weken, bij een aantal zelfs al minder dan 2! Ook een toenemend aantal sociale diensten handelt een aanvraag van de bijzondere bijstand af binnen 1 week.
Ik zei onlangs – dat was bij de lancering van antwoord 14+ netnummer – wat ik u ook graag aanbeveel, maar dat terzijde – dat wij als overheidsmedewerking er niet op moeten rekenen dat onze burgers ons luid zingend taart zullen komen brengen. Als we een grote stap zetten, kijken mensen hooguit even op. Dat is niet erg; we werken niet voor onszelf maar voor onze inwoners. Ook op het gebied van de bijstand en daar gaan we volgend jaar weer een flinke stap zetten met de fantastische resultaten van uw inzet als voorbeeld voor de anderen. We hebben het zo dadelijk daar nog over. Maar er gaat nog meer gebeuren. Of misschien moet ik zeggen; wat kunt u het komend jaar van mij verwachten?
In de eerste plaats natuurlijk het uitdragen van wat u ons heeft geleerd. Wees niet bang, ik zal niet met uw veren gaan pronken. Juist dat ú het in de praktijk heeft ontwikkeld is een grote aanbeveling. Het is niet theoretisch bedacht; het werkt in de praktijk.
Verder gaan we de risicoprofielen verder laten doorontwikkelen. Hoe betrouwbaarder die zijn, hoe minder de bonafide klant last heeft van, in zijn geval, onnodige vragen. Hierbij wordt onder andere het Regionaal Coördinatiepunt Fraudebestrijding bij betrokken.
Dan is er het punt van de kwijtschelding van de lokale belastingen.
Op dit moment bestaat er onduidelijkheid bij de degenen die kwijtschelding kunnen krijgen en zien de gemeenten een extra werklast. We hebben een wetsvoorstel klaar dat deze problemen oplost.
De gemeente, provincie en het Waterschapsbestuur krijgen dan meer ruimte om kwijt te schelden en de uitvoering wordt een stuk makkelijker. Daardoor zullen meer burgers er hopelijk gebruik van maken. Bij dit punt speelt ook dat we meer gemeenten de gelegenheid kunnen bieden om zich - via het Inlichtingenbureau - aan te sluiten bij de geautomatiseerde kwijtschelding. Die methode betekent minder administratieve lasten voor de burger, maar scheelt ook de gemeente veel werk. Bijna 10% van de totale gemeentelijke administratieve lasten betreffen het kwijtschelden van gemeentelijke belastingen.
Een – voor nu – laatste punt is, dat we in de toekomst eventuele veranderingen van de regelgeving voor bedrijven, instellingen en medeoverheden nog maar twee keer per jaar op een vaste datum doorvoeren. Ook dat scheelt weer.
Dames en heren, het afgelopen jaar hebben de sociale diensten flinke stappen vooruit gezet. Ik wil u dat ook graag tonen. Daarom hebben we een paar mensen gevraagd iets over hun successen te komen vertellen.