TV-gesprek minister-president na afloop van de ministerraad

Mediatekst | 12-03-2009

MINGELEN
Meneer Balkenende, de ministerraad was net afgelopen. De minister van Sociale Zaken, minister Donner, ging naar het Plein. Daar demonstreerde de FNV en de minister werd uitgefloten. Wat zegt u dat?

BALKENENDE
In eerste plaats. De minister van Sociale Zaken die graag oog-in-oog staat met mensen. Mensen die zich zorgen maken over de economie, over hun baan en het is ook heel goed dat de minister juist daar aanwezig wil zijn. En je weet, het is een demonstratie. Daar is men niet om het kabinet uitbundig toe te juichen.

MINGELEN
Nu werd er ook gezegd en geroepen. Het kabinet maakt ruzie. En er moeten maatregelen worden genomen. Dus daar zit wel een verwijt naar het kabinet van 'jongens, heb je niets beters te doen dan ruzie maken?'

BALKENENDE
De term ruzie maken zou ik niet willen gebruiken. We hebben te maken met een diep insnijdende crisis met enorme gevolgen. Met een financieringstekort dat geweldig oploopt. Met een werkloosheid die gigantisch oploopt. Met enorme belasting van de staatsschuld. Het gaat enorm hard. Negentig miljard van de financiële sector en volgend jaar vijf miljard erbij omdat het financieringstekort oploopt. Die rekening moet ook een keer worden betaald. Als kabinet hebben we dan te maken met keuzes van hoe kunnen we de economie stimuleren, hoe kunnen we de economie ondersteunen, wat doen we voor de lange en middenlange termijn. Dat zijn heel complexe afwegingen. Dat heeft niets te maken met ruzie maken. Dat heeft gewoon te maken met heel lastige besluitvormingsprocedures.

MINGELEN
Dat begrijp ik. Dat is ingewikkeld. Toch reageren de FNV en trouwens ook mensen die televisie volgen wel op beelden waarin je ziet dat bijvoorbeeld de vice-premier, de minister van Financiën de minister van Sociale Zaken verwijt politieke spelletjes te spelen waar hij niet aan mee wil doen. Dat gebeurt allemaal in het openbaar. Is dat een verantwoorde manier om deze complexe materie op te lossen?

BALKENENDE
Dat is inherent wanneer we besprekingen hebben in dit geval in het ministerie van Algemene Zaken, in het Torentje. Wanneer bewindslieden meerdere keren per dag soms het Torentje ingaan en dan staat de verenigde organisatie van journalisten daar en dan worden er dingen gezegd. En dat is ook precies de reden geweest waarom we, ik heb het zelf voorgesteld bij de laatste kabinetsformatie, maar zo'n proces niet te hebben en toen zijn we naar Beetsterzwaag gegaan en daarna een heleboel keren in het Catshuis.

MINGELEN
Moet een minister tegen zichzelf in bescherming worden genomen? Begrijp ik u zo goed?

BALKENENDE
Laten we hier ook niet al te moeilijk over doen. Het zegt ook iets over het feit dat we een regering hebben met meerdere partijen waarin niet elk politiek smaldeel dezelfde keuze maakt, dezelfde afwegingen maakt. Dat mag ook, want we moeten juist met elkaar proberen verder te komen. En dan worden er bepaalde opmerkingen gemaakt. Opmerkingen van minister Donner die vielen op een gegeven moment niet zo goed bij de PvdA. U weet ook dat de heer Donner daar ruiterlijk zijn excuses over heeft aangeboden en daarna is het ook weer zand erover.

MINGELEN
Ik hoorde dat u ook woorden had met Donner. Klopt dat?

BALKENENDE
Ik heb wel iets gezegd tegen minister Donner ja.

MINGELEN
U was ook niet helemaal tevreden over zijn opstelling in de onderhandelingen, begreep ik.

BALKENENDE
Dat is iets anders. Het ging mij meer om de uitlatingen die naar buiten werden gemaakt en dat is iets dat ik tegen iedereen zeg. Ik heb in het begin van het proces gezegd als dit een zaak is waarin zaken via de media lopen, dan moet je dat wat mij betreft niet willen, omdat het de verhoudingen belast. Dat is niet nodig ook.

MINGELEN
Nu is toch de indruk - los van het geruzie aan de poort - dat het kabinet ook intern toch vooral om wat ze in wielertermen noemen sur place bedrijft. De posities zijn bekend, de problemen zijn bekend, maar niemand durft in het diepe te springen om te zeggen: hupakee. Dan neem ik deze pijnlijke maatregel, neem jij die dan. Is dat het beeld waardoor het al dagen stagneert?

BALKENENDE
Soms zie je wel een groot verschil moet ik zeggen tussen de beelden die je in de media tegenkomt, ik snap ook best als je bepaalde bewindslieden naar binnen ziet gaan of naar buiten ziet komen en dan vervolgens over en weer, maar dat is maar een deel van de werkelijkheid. Ik heb ook te maken met datgene wat binnen gebeurt en dan merk ik wel dat we sinds een week geleden veel verder zijn in het duiden van de situatie, in het vinden van oplossingsrichtingen. Alleen er komt ook een moment dat je dan zit met de maatvoering en dan krijg je die discussies. Dat is ook niet zo gek. En dan is het beter om te zeggen van nu hakken we nog niet de knoop door, want de tijd is er nog niet naar. U heeft ook meegemaakt deze week dat ik heb gezegd: nu maar eens even niet met zijn zevenen aan tafel, maar eerst wat bilaterale gesprekken. Ik denk dat dat ook goed is geweest en nu gaan we komende maandag weer verder.

MINGELEN
Het kan ook liggen aan de leiding.

BALKENENDE
U kijkt er zo bij.

MINGELEN
Nou ja, dat gaat natuurlijk over u. Bij de formatie heb je een informateur. Die is onafhankelijk. U zit hier onafhankelijk maar toch ook als CDA-premier. Het feit dat het maar niet lukt, kan ook negatief uitstralen op u. Voelt u dat zo?

BALKENENDE
Wat zich deze week heeft afgespeeld, heeft volgens mij niet te maken met wat dan wordt genoemd het voorzitterschap. Dat heeft te maken met de weerbarstigheid van de keuze die gemaakt moet worden. Het feit dat drie politieke smaldelen niet dezelfde antwoorden geven op een aantal vragen en dan is het mijn taak, want ik sta boven de partijen, nu even niet als CDA-politicus, het is mijn taak als minister-president om rekening te houden wat er vanuit de verschillende politieke smaldelen naar voren komt, naar voren wordt gebracht en ook aan te geven langs welke lijn we tot oplossingen kunnen komen. Dat is niet iets dat ik kan dicteren. Dat is een kwestie waarover je met elkaar spreekt. En de ene keer kan het zijn dat je zegt: nou, we komen nu verder in een gesprek met elkaar. De volgende keer zul je bilaterale gesprekken moeten hebben. Ik heb gisteren gezegd tegen de minister van Financiën, we moeten elkaar toch eens in de ogen kijken op een aantal punten. En we zijn gisterenavond weer met het hele gezelschap bezig gegaan. Dat heeft niet te maken met de voorzitter. Dat heeft te maken met de inhoud van de keuzes die gemaakt moeten worden.

MINGELEN
U zegt: ik kan het niet dicteren. Uiteraard dat begrijp ik. Aan de andere kant, er kan een moment komen dat een voorzitter, een premier, moet zeggen: jongens, we hebben het nu lang geprobeerd. Er is crisis. Dit is het. Slikken of stikken. Komt dat moment naderbij?

BALKENENDE
Dat is een moment dat ik zelf zal bepalen en daar doe je al nooit mededelingen over in de media.

MINGELEN
Maar u sluit niet uit dat dat moment zou kunnen komen?

BALKENENDE
Ik werk uiteraard door, dat is de hele week gebeurd, maar het vinden van een zodanige benadering waarin je zegt dat de verhouding tussen wat op korte termijn gedaan moet worden en wat op midlange termijn gedaan moet worden en wat op lange termijn gedaan moet worden, dat dat in samenhang wordt gebracht. En dat betekent dat er een keer knopen moeten worden doorgehakt. Ik ken mijn verantwoordelijkheid daar ook in. Alleen dat moet je doen op het moment dat je zegt: ik heb nu het gevoel dat we de zaken zorgvuldig hebben voorbereid en dit is een pakket waarvan we met elkaar zouden kunnen zeggen: dit is het goede pakket. En dan is het moment om te zeggen: dit is het verhaal.

MINGELEN
En het kan natuurlijk dat de partijen van mening verschillen blijven. Dat ze niet durven of niet kunnen. En dat u toch uw verantwoordelijkheid moet nemen en zal moeten zeggen: dit is het want anders hebben wij met dit kabinet een probleem.

BALKENENDE
Eerlijk gezegd zijn dat vragen die we beter maar in de kamer van het Torentje zelf kunnen bespreken dan via de media. Dat helpt niet, dat hebben we deze week gezien.

MINGELEN
Voor die oplossing die u zoekt is het natuurlijk niet echt behulpzaam dat nu morgen het PvdA-congres er is. Er ligt nog geen akkoord en dat PvdA-congres kan allerlei eisen gaan stellen die het vinden van een akkoord alleen maar bemoeilijken.

BALKENENDE
Dat zal moeten blijken. Elke volwassen regeringspartij heeft congressen en daar mag stevig worden gediscussieerd, want dat hoort bij de politiek. En dat er ook een keer opmerkingen komen die misschien even langs het kabinetsbesluit gaan, dat mag, want de partijen zijn niet identiek. Dus dan vindt er een PvdA-congres plaats en ik wacht uiteraard de resultaten met belangstelling af.

MINGELEN
Het zou wel het proces ernstig kunnen bemoeilijken. Dat bent u toch met mij eens?

BALKENENDE
Het gaat toch ook uit van het feit dat bijvoorbeeld minister Bos ook weet wat zijn verantwoordelijkheid is, ook voor zijn politiek smaldeel, voor de PvdA. Ook hij weet wat er op het spel staat en dat weten we allemaal. En volgende week is er een CDA-congres. Er is bijeenkomst van de Christenunie. En dat is ook hartstikke goed dat dat plaatsvindt in deze tijd. Alleen het is wel zo dat het kabinet zelf keuzes en dat gebeurt op het ogenblik ook in samenspel met de fractievoorzitters, omdat we het natuurlijk hebben over van hoe gaan we om met het coalitieakkoord. En dan is er een congres en ik zal uiteraard net als u het met belangstelling volgen.

MINGELEN
Wellicht bijvoorbeeld bij de PvdA al een motie om die dure nieuwe straaljagers, die JSF, om de aanschaf daarvan maar eens even uit te stellen. Dat vinden ze in deze tijd niet zo'n aantrekkelijke aankoop.

BALKENENDE
Daar geldt ook weer voor. In het coalitieakkoord zijn afspraken gemaakt over dit onderwerp. En het is ook zo. Die afspraken zijn met elkaar gemaakt. En als je afspreken wilt verbreken, heb je elkaar daar voor nodig. Het is een gevoelig onderwerp en ik hoop ook dat men dat zich beseft bij de PvdA.

MINGELEN
Elkaar voor nodig, daarmee zegt u: bij het CDA zullen we er niet mee akkoord gaan dat de PvdA die aankoop nu op losse schroeven zet.

BALKENENDE
Ik zit hier niet namens het CDA, ik zit hier als premier.

MINGELEN
Als premier wilt u er niet mee akkoord gaan dat het regeerakkoord op dit punt wordt opengebroken.

BALKENENDE
Nee, ik zeg wat er nodig is wanneer je wilt afwijken van een akkoord. Dat kan niet een congres bepalen. Dat is een kwestie van onderling overleg. Zo zijn de spelregels. Dat geldt voor alle onderwerpen.

MINGELEN
Zou u politiek kunnen voorstellen dat mensen zeggen van: ja luister eens, er wordt over ingrijpen in de pensioenen gesproken en in de uitkeringen en in de ziektekosten en dan gaan we wel zo'n dure straaljager kopen. Is dat politiek wel een handig plaatje?

BALKENENDE
Ik ga natuurlijk niet met u de discussie aan over dit onderwerp, want elk onderwerp is gevoelig. Dat begrijp ik ook best. Ik wacht toch even af wat er gebeurt bij het PvdA-congres. Ik heb net aangegeven hoe de spelregels zijn binnen de coalitie.

MINGELEN
Laatste vraag. Er zijn steeds mensen die vragen van goh, dit zal toch niet op een kabinetscrisis uitlopen. Ze zijn zo moeilijk aan het doen. Ziet u enige reden om daarvoor te vrezen?

BALKENENDE
Ik heb net aangegeven dat partijen kunnen verschillen. Het gaat om moeilijke vraagstukken. Stimuleren korte termijn, maar ook tegelijkertijd de staatsschuld. Wat wij voor ogen hebben, dat bindt ons. Dat is dat we ons zorgen maken over al die mensen in Nederland die denken van wat gebeurt er met mijn baan of met mijn huis of wat zijn de toekomstmogelijkheden van mijn kinderen. Dat houdt ons bezig. En juist omdat we ons daarvan bewust zijn, dat we te maken hebben met een korte en een lange termijn. Daarom is het een moeilijk vraagstuk. En dat is ook de houding waarmee wordt gesproken en dan kan het best een keer zijn dat de discussie fors is, maar het gaat wel allemaal in het belang van dit land.

MINGELEN
En dus geen kabinetscrisis?

BALKENENDE
Daar zit niemand op te wachten.

MINGELEN
Dank u wel.

BALKENENDE
Graag gedaan.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd)