Wim Deetman neemt afscheid als voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)
Toespraak minister-president bij afscheidssymposium Deetman 'Lokaal bestuur nu en in de toekomst'.
Dames en heren,
Een paar maanden geleden stond het volgende te lezen in NRC-Handelsblad[1]:
"De politiek heeft te maken met een wereld die in hoog tempo verandert onder invloed van diverse maatschappelijke ontwikkelingen waaronder globalisering en tegelijkertijd lokalisering. Er is een proces van 'glokalisering' waarneembaar waarin het lokale bestuur een belangrijke rol speelt bij het herwinnen van zekerheid en vertrouwen onder burgers. Het is daarom evident dat de positie van de gemeente versterkt moet worden. Burgers betreden het huis van de overheid door de deur van gemeenten."
Was getekend: Wim Deetman, burgemeester van Den Haag en voorzitter van Vereniging van Nederlandse Gemeenten.
Dames en heren, laat ik direct ter zake komen: ik ben het met hem eens. In het vervolg van mijn betoog zal ik duidelijk maken waarom. Allereerst ga ik in op de cruciale rol die gemeenten in ons democratisch bestel spelen. Daarna zal ik spreken over de afspraken die VNG en het Rijk vandaag hebben vastgelegd om samen te werken aan een schoon, zuinig en duurzaam Nederland. Tot slot zal ik nog enkele opmerkingen maken over de scheidend voorzitter van uw vereniging.
Gemeenten onmisbaar voor toekomstagenda Nederland
Maar om te beginnen de positie van gemeenten. In het Coalitieakkoord heeft dit kabinet kenbaar gemaakt wat we voor ogen hebben met Nederland. We willen samen werken aan groei, duurzaamheid, respect en solidariteit. Aan een samenleving waarin recht wordt gedaan aan ieders mogelijkheden en talenten. Aan een samenleving waarin de overheid duidelijke grenzen stelt aan wat wel en wat niet kan, waarin de eigen kracht van de samenleving wordt benut en waarin creativiteit en eigen initiatief worden ondersteund.
Bij het realiseren van deze missie zijn gemeenten onmisbaar. Ik ben daarom blij dat gemeenten en Rijk in juni afspraken hebben gemaakt over een gezamenlijke maatschappelijke agenda. Concrete doelen, met concrete resultaten.
We zijn op elkaar aangewezen. We wonen samen in het huis van de overheid, het Huis van Thorbecke. Een groot huis, maar toch moeten we ervoor zorgen dat we elkaar niet voor de voeten gaan lopen. We moeten ervoor zorgen dat bezoekers er zich thuis voelen en er zich zonder belemmeringen kunnen begeven.
Daarom minder bestuurlijke drukte, meer beleidsvrijheid en minder regels.
Daarom meer diversiteit.
En daarom betere dienstverlening.
Taken en verantwoordelijkheden horen daar waar ze het beste kunnen worden uitgevoerd. De gemeenten komen dan al snel in beeld omdat zij het dichtst bij de burger staan en als geen ander maatwerk kunnen leveren.
Daarom zet dit kabinet in op verdere decentralisatie. Gemeenten hebben bewezen bepaalde taken beter uit te kunnen voeren dan het Rijk. Kijk naar de Wet Werk en Bijstand en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning.
Ik heb vertrouwen in de lokale democratie. Wat mij betreft dan ook ruim baan voor lokale afwegingen. Ruim baan voor maatwerk en ruim baan voor differentiatie. Bij decentralisatie hoort differentiatie. Door verschillen toe te laten, kunnen we verschil maken. En daar gaat het volgens mij om. Met ijzeren hand vasthouden aan gelijkheid verstikt creativiteit en belemmert het vinden van het beste resultaat voor de burger.
En dat is uiteindelijk wat de burger wil: resultaten. Ik ben er van overtuigd dat we die samen met gemeenten kunnen realiseren. We zetten in op verbetering van de dienstverlening. We moeten het gewoon beter gaan doen in de ogen van de burger en bedrijven.
Maar burgers willen - terecht - meer dan goede dienstverlening van de overheid. Ze willen een schone, veilige, leefbare omgeving om te wonen, werken en recreëren. Ook daar zetten we - gemeenten en Rijk - ons samen voor in.
De inzet van gemeenten is hard nodig om de criminaliteit en overlast in 2010 met 25% te laten dalen ten opzichte van 2002. De bestuurlijke boete is hierbij natuurlijk een zeer nuttig instrument.
Samen dringen we de jeugdoverlast in de wijken en huiselijk geweld terug. Samen gaan we agressie en geweld tegen ambulancebroeders, baliemedewerkers en politieagenten tegen. Werknemers met een publieke taak verdienen een veilige en respectvolle werkomgeving.
Gemeenten spelen een cruciale rol in het jeugdbeleid. Zonder gemeenten geen Centra voor Jeugd en Gezin, brede scholen en voldoende en veilige speelplekken. Zonder gemeenten ook geen leefbare wijken en goede inburgeringmogelijkheden. Zonder gemeenten blijven de komende periode honderdduizend mensen aan de kant staan. Zonder gemeenten kortom geen toekomstagenda voor Nederland.
Samen werken aan een klimaatbestendig en duurzaam Nederland
Dames en heren,
Ik kom bij het tweede deel van mijn betoog. Vandaag hebben VNG en Rijk vastgelegd dat ook een gezamenlijke ambitie op klimaatgebied wordt gedeeld. Ik proef bij gemeenten een grote bereidwilligheid om werk te maken van duurzaamheid.
Ik ben verheugd dat we samen aan de slag kunnen bij het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en het inspelen op de effecten van klimaatverandering bij het ruimtelijk beleid.
Om een schoon en duurzaam Nederland dichterbij te brengen hebben we de inzet van iedereen nodig. Overheden, ondernemers, wetenschappers, bestuurders en burgers.
We hebben concrete doelen en concrete resultaten nodig. En die staan in het zojuist gesloten klimaatakkoord tussen gemeenten en Rijk.
Zoals bijvoorbeeld de afspraak dat gemeenten uiterlijk in 2015 duurzaam zullen inkopen. Als Rijksoverheid willen we dit al in 2010 bereiken, maar door samen het goede voorbeeld te geven, stimuleren we de markt voor duurzame producten.
We hebben ons ook tot doel gesteld de inzet van duurzame alternatieve brandstoffen te vergroten. In Haarlem weten ze inmiddels wat dat kan opleveren. Sinds vorig jaar rijden daar 85 aardgasbussen rond. Uit recente metingen blijkt nu dat de luchtkwaliteit in de stad aanzienlijk is verbeterd. Op sommige plaatsen is de concentratie stikstofdioxine wel met 50% afgenomen. Aardgasbussen zijn weliswaar geen Haarlemmerolie, maar dit Haarlemmer voorbeeld verdient zeker navolging.
Datzelfde geldt voor de vele innovatieve energiebesparende maatregelen in de gebouwde omgeving. Gemeenten en Rijk hebben afgesproken dat in 2020 de nieuwbouw energieneutraal is en dat het energieverbruik van woningen en gebouwen met meer van 50% is verlaagd. En dat dat kan, laat het Bredase woon- zorgcentrum De Westerwiek zien. Door slimme bouwtechnische maatregelen en het aanbrengen van twee atria verbruikt De Westerwiek 50% minder energie dan een traditioneel verzorgingshuis.
Voor een duurzaam Nederland is een duurzame land-en tuinbouwsector een absolute must. Gemeenten kunnen daaraan bijdragen door voor een voortvarende vergunningverlening voor duurzame- en innovatieve energiesystemen te zorgen.
De ontwikkelingen in de tuinbouwsector volgen elkaar in hoog tempo op. Energiezuinige kassen zijn al bijna gemeengoed, energieproducerende kassen liggen in het verschiet. In het Gelderse Huissen vindt momenteel een veelbelovend experiment plaats. In de potplantenkwekerij van Stef Huisman wordt met behulp van warmtewisselaars zonne-energie 'geoogst'. De overtollige warmte wordt opgeslagen in de grond en kan in de winter gebruikt worden voor het verwarmen van de kas. Een prachtige vinding natuurlijk, maar volgens kweker Huisman is dit nog niet het eindstation. "Dit is een slim idee, maar er zijn zonder twijfel nog slimmere ideeën."
En dat denk ik eigenlijk ook. Er zijn genoeg veelbelovende ontwikkelingen op de markt en in de samenleving gaande om Nederland duurzamer te maken. Er is genoeg creativiteit en slimheid.
Waar het om gaat is om dat te stimuleren en er ruimte voor te maken. Ik ben blij dat gemeenten daar aan willen bijdragen.
Ik besef heel goed dat gemeenten veel op hun bordje krijgen. 'Glokalisering' gaat niet vanzelf. Daar kun je wel rugwind bij gebruiken. Ik zie het als een taak van het Rijk om gemeenten de wind in de zeilen te blazen. En dat doen we ook. Door extra in gemeenten te investeren, door ons vertrouwen in gemeenten uit te spreken en door ruimte te laten voor een eigen koers. De bestemming ligt vaak vast, maar de gemeenten staan zelf aan het roer.
Dames en heren,
Bij een zeilboot hoort een boegbeeld. De VNG heeft de afgelopen 7,5 jaar een boegbeeld gehad van formaat. Wim Deetman heeft eraan bijgedragen dat de VNG was wat het behoort te zijn: herkenbaar, kritisch, opbouwend en resultaatgericht.
Om Wim Deetman kun je niet zomaar heen. Als hij ergens binnenkomt, dan komt er ook echt iemand binnen - een echte burgemeester. Zijn vasthoudendheid maakt hem tot een geducht onderhandelingspartner. Hij werpt zich met zijn volle gewicht in de strijd. Hij heeft als geen ander een neus voor het kiezen van het juiste moment. Het juiste moment om er tijdens overleggen een extra schepje bovenop te doen. Maar ook het juiste moment om even wat gas terug te nemen. Ik beschouw dat als één van zijn grootste kwaliteiten.
Waar hij ook heel goed in is, is het vinden van de weg naar het Torentje. Maar, ik weet hem ook te vinden. Zelfs als hij lekker ligt te slapen in Korea.
Overigens wil ik niet onvermeld laten dat Annie Brouwer ook afscheid neemt, als vice- voorzitter én als burgemeester van Utrecht. Haar komt alle waardering toe voor de positieve rol die zij heeft gespeeld in het openbaar bestuur in tal van functies en over een lengte van jaren.
Maar we eren vandaag vooral Wim Deetman.
Beste Wim,
Je hebt je de afgelopen jaren met hart en ziel ingezet, voor Den Haag en voor de VNG. Ik ben ervan overtuigd dat je ook een bevlogen staatsraad zult zijn. Maar op deze plaats wil ik je er heel hartelijk voor wat je voor de lokale democratie hebt betekend.
Maar Wim, je weet hoe het gaat… "The king has died, long live the queen!" Ik denk dat de VNG in Annemarie Jorritsma een waardig opvolger van Wim Deetman heeft gevonden. Op de een of andere manier vind ik het motto van het bestuursakkoord van rijk en gemeenten van toepassing op haar: Samen aan de slag! Actie, resultaten boeken, de schouders eronder zetten, het kenmerkt haar.
Annemarie, ik zie uit naar onze samenwerking. Ik zie ernaar uit om samen met jou het lokaal bestuur en daarmee Nederland sterker te maken. Ik zie de toekomst met vertrouwen tegemoet. Dank u wel.
[1] Wim Deetman, Versterk positie van de gemeenten, NRC-Handelsblad 18 juni 2007