Presentatie biografie Van Agt

Geachte biografen, dames en heren, Dries, mijn beste,

"Lekker hè, hier. Als leider van de regeringsploeg zie ik zo verschrikkelijk af dat ik behoefte heb aan de balsem van dit zeldzame oord. Het is jammer dat het paradijs vandaag overschaduwd wordt door een druipend wolkendek. Hoe graag had ik u dit hemelse oord in al zijn luister geserveerd."

Met deze woorden ontving minister-president Dries van Agt in 1979 de legendarische journalist en collega-wielerfanaat Theo Koomen op het Catshuis. Op 29 juni 1979 verscheen het product van hun gesprek in het blad Extra. In vette letters stond er boven het artikel: 'De gevangene van het Catshuis'.

Beste Dries,

Natuurlijk werd ook in dit interview de soep niet zo heet gegeten als hij werd opgediend, maar je bent weer op dezelfde plek. Niet als gevangene, maar als welkome hoofdgast in het hemelse oord. Er moge veel zijn veranderd de afgelopen 29 jaar; dit is een stukje Den Haag gebleven waar ook de steilste Calvinisten lyrisch over kunnen raken.

Centraal vandaag staat de biografie van - ik gebruik voor het gemak kwalificaties van de hoofdpersoon zelf uit het boek - een jurist van den bloede. Van een geparachuteerde solist in de politiek. Van een onnavolgbare Bourgondiër. Van een neurotische perfectionist. Van iemand die speels en met een zekere guitigheid te werk ging. De man die zijn naïviteit, ijdelheid en plichtsbesef ruimhartig etaleerde. Maar ook de man die nooit een handtekening kreeg van Winston Churchill…

Ik heb de biografie over Dries van Agt al even mogen inzien en dat is toch één van de aardigste anekdotes. Vanaf september 1944 had de Britse generaal Montgomery zijn hoofdkwartier gevestigd in de straat waar de jonge Dries woonde. In het huis van zijn opa nota bene. Op een dag bezocht Winston Churchill het hoofdkwartier. In de woorden van Dries: "Mijn moeder en ik vonden dat wij voor dit eigenmachtig gebruik van het huis wel de prijs van een handtekening mochten vragen, maar we kwamen niet verder dan de welbewaakte poort."

Dit is slechts een voorbeeld van de vele inkijkjes in het leven van Dries van Agt die dit boek biedt. Het is een kleurrijke biografie geworden die geen moment verveelt. Dat is een compliment aan de auteurs.

Het zegt ook veel over de hoofdpersoon en de periode waarin het boek zich grotendeels afspeelt. De jaren zeventig en begin tachtig van de vorige eeuw waren een woelige tijd. Politiek, economisch en maatschappelijk. 's Lands bestuurders moesten vaak tegen de wind in fietsen.

Het was ook een tijd - ik kan het me nauwelijks voorstellen - waarin men het moest stellen zonder mobiele telefoons en Blackberry's. Maar zijn secretaresse wist de premier overal te bereiken. Zelfs als hij een stuk ging fietsen. Zijn chauffeur reed achter hem aan met een semafoon in de auto die vier cijfers kon ontvangen. Aan het laatste cijfer kon hij zien wat er moest gebeuren. Soms was de boodschap van de secretaresse 'zo snel mogelijk terugbellen'. En dat deed Van Agt ook. Hoe hij dat deed? Hij stapte bij het eerste de beste huis van zijn fiets, belde aan, stelde zich voor als de premier van Nederland en vroeg of hij misschien even mocht bellen!

Dat is Van Agt ten voeten uit. Kleurrijk in daad maar zeker ook in woord. De woorden die over zijn tong rollen vormen vaak pure poëzie. Geldrop was 'de oorschelp van de Heer'. Geloven is voor hem 'wandelen in de zon'. In een brief uit 2005 noemde hij me in de aanhef 'nazaat in het ambt'.

Maar de mooiste is toch wel zijn opmerking tegen een Kamerlid aan het eind van een pittig debat: "De heer Roethof is als de nachtvorst in het voorjaar die schade doet aan de bloemen van politieke genegenheid die bloeien in mijn tuin. Het is dor aan mijn hof, maar ik blijf tuinieren."

Van Agt heeft het vermogen de Nederlandse taal te serveren als ware het haute cuisine. Maar wat hij ook op tafel kan zetten is een grote pan vol spaghetti. Wat te denken van:

"Het is natuurlijk waar dat de aard van dit samenzijn, abstractie genomen van het uur van het etmaal, aanleiding geeft tot de verbroedering die dan wel niet het niveau van de formele besluitvorming bereikt, maar die de deelnemers aan de verbroedering in de fase van de formele besluitvorming tot een onderlinge toenadering heeft gebracht, die de inhoud van het later te nemen formele besluit in hoge mate voorspelbaar maakt".

Dat gaat dan over de rol van de Europese Raad - ik zeg het er maar even bij.

Dames en heren,

Al bladerend in deze biografie kwam bij mij een woord naar boven: belhamel. Zoals hij zijn imago van non-politicus cultiveerde. Zoals hij twijfel kon laten bestaan over zijn beslissingen. Zoals hij politieke mee- en tegenstanders voor een fait accompli kon stellen en vervolgens quasi-verbaasd kon zijn over de ontstane ophef. Zoals hij tactisch afwezig kon zijn. Zoals hij de media en zijn achterban aan zich wist te binden met kwinkslagen en one-liners.

Dat rechtvaardigt denk ik wel mijn typering: Dries van Agt was de belhamel van het Binnenhof. Baldadig, maar charmant.

Belhamel betekent overigens ook 'de leider', 'de eerste'. En ook dat dekt de lading volledig. Van Agt was immers de eerste CDA-lijsttrekker. De eerste CDA-premier. Maar ook de eerste man die zich publiekelijk zorgen maakte over het guurder worden van het maatschappelijk klimaat en pleitte voor een herstel van waarden en normen.

Daarvoor verdient hij alle lof. Zijn boodschap blijft - helaas - actueel. In zijn eigen woorden: "Uit het morele bederf van onze 'moet-toch-kunnen-maatschappij' schiet bij tijd en wijle stuitend wangedrag op als een giftige paddenstoel uit een omgevallen rottende boomstam."

Beste Dries,

En zo zijn we weer terug in de natuur. Je hebt je eigen geluid. Letterlijk en figuurlijk. Een geluid dat op alle bladzijden van dit boek luid en duidelijk doorklinkt. In al zijn zoetgevooisdheid en met al zijn barokke versieringen. Het is voor mij een eer en een genoegen je vandaag als nazaat in het ambt het eerste exemplaar van je eigen biografie te mogen overhandigen.

Ik kan alleen maar zeggen: mijn beste, hier is een boeiende biografie.