Ondernemers kunnen scoren in de zorg

Dames en heren,

We weten het allemaal: we verkeren wereldwijd in een economische crisis. Onderweg hierheen was er op de radio veel aandacht voor de winstwaarschuwing van Philips. De exacte effecten zijn nog lang niet duidelijk, maar het is wel duidelijk dat er voor de komende jaren weinig economische groei is te verwachten.
Maar dat betekent zeker nog niet dat er voor u als ondernemer geen mogelijkheden en kansen zijn om aan de slag te gaan. Juist als het moeilijk is moet je doorgaan in het leven en moet je alle mogelijke kansen pakken.

U bent daar natuurlijk ook van op de hoogte, daarom bent u hier vandaag bij deze bijeenkomst van Health Valley. Want één van de sectoren in onze economie die voldoende groeimogelijkheden biedt, is onomstotelijk de gezondheidszorg. In de gezondheidszorg spelen verschillende, ingrijpende ontwikkelingen, die een grote uitdaging vormen voor politiek, ondernemers, kenniscentra en zorgprofessionals.

De gezondheidszorg is bij uitstek een markt waar u als ondernemer en kenniscentrum samen met de zorgaanbieders uw kansen kunt pakken. En ik garandeer u, dat als u het goed aanpakt, het u geen windeieren zal leggen. Dat heeft u hier ook allang onderkend. Niet voor niets zet u in op het thema ‘de gezonde mens’ om u als regio economisch te onderscheiden en te ontwikkelen. Dat kan ik uiteraard alleen maar toejuichen.

In mijn eerste jaren als minister is het mij duidelijk geworden dat er heel wat koudwatervrees heerst onder veel ondernemers om te investeren in de gezondheidssector omdat het gezien wordt als een moeilijke markt. En degenen die het toch probeerden liepen soms vast in een wel heel complexe wereld.

Daarom is een paar jaar geleden het proces gestart om de zorg in te richten als een transparante markt.
Dit proces wordt zeker doorgezet, maar tegelijkertijd moet de overheid zich altijd inzetten om de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg te waarborgen. Dat betekent dat wet- en regelgeving onontbeerlijk zijn en dat is inderdaad in de loop van tientallen jaren uitgeroeid tot een nogal complex geheel van diverse stelsels. De zorg is daardoor bijna ondoorgrondelijk.
Dat kan veel ondernemers afschrikken en innovaties remmen.
Ik kan me daar iets bij voorstellen. Daarom moet de zorg eenvoudiger worden ingericht en dat betekent onder meer vrije prijzen.

Maar de terughoudendheid om te ondernemen hangt ook vaak samen met de onbekendheid van de sector.

Het kabinet wil u daarom graag stimuleren en motiveren in de zorgsector te gaan ondernemen. Het kabinet zet dan ook fors in op het versterken van het innovatieklimaat. Niet om als overheid te gaan innoveren, maar om het ú gemakkelijker te maken.

Daarom heeft het vorig kabinet bij zijn aantreden het project Nederland Ondernemend Innovatieland in het leven geroepen en is door EZ het programma Pieken in de Delta gestart.
Dit alles dient twee doelen.
Enerzijds willen we de Nederlandse economie versterken.

Anderzijds willen we, samen met alle partijen in de samenleving, oplossingen vinden voor complexe maatschappelijke vraagstukken. Niet voor niets maakt dit project onderdeel uit van het beleidsprogramma Samen leven, samen werken.

De gezondheidszorg is, zoals u weet, één van de terreinen waar zich complexe maatschappelijke vraagstukken en uitdagingen aandienen. Ik zal daar zo meteen uitgebreider en specifiek op ingaan. Maar u kunt ook denken aan problemen als klimaatveranderingen, het uitputten van fossiele brandstoffen en de arbeidsproblematiek in het onderwijs.

Dat zijn stuk voor stuk vraagstukken die het kabinet wil aanpakken door een beroep te doen op Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven.

U begrijpt dat hierdoor het mes aan twee kanten snijdt: uw innovatieve vermogen wordt geprikkeld en dat leidt ongetwijfeld tot nieuwe producten en diensten - en daardoor een versterking van de Nederlandse economie - en tegelijkertijd kunnen we de maatschappelijke problemen waarvoor we staan samen aanpakken.

Aan het begin van dit jaar zijn er vier thema’s benoemd waarop het project Nederland Ondernemend Innovatieland zich richt: energie, veiligheid, water en gezondheid. Volgend jaar worden het onderwijs, de mobiliteit en duurzame agroproductie toegevoegd.

Op elk van deze thema’s zijn inmiddels Maatschappelijke Innovatie Agenda’s uitgewerkt. Deze agenda’s worden momenteel omgezet in concrete werkprogramma’s. Ze zijn bedoeld om intersectorale innovaties te bevorderen en intersectorale kennis te ontwikkelen.
Voor het thema Gezondheid betekent dit onder meer innovatie, kennisontwikkeling en -toepassing op de scheidslijn van gezondheidsbevordering en zorg met onderwijs, arbeidsomstandigheden en luchtkwaliteit. Of, waaraan u in deze regio zelf werkt: nagaan wat de mogelijkheden van ondernemerschap, voeding en technologie zijn om aan oplossingen voor de zorg te werken.

Maar uiteraard kijk ik niet alleen naar intersectorale innovatie en kennisontwikkeling, maar vooral naar de zorgsector zelf.

Zorginnovatie is daarom één van de belangrijkste speerpunten van mijn beleid.
Om daar goed sturing aan te kunnen geven heb ik in april van dit jaar samen met staatssecretaris Bussemaker het Zorginnovatieplatform gestart. Dit platform, bestaande uit deskundigen uit bedrijfsleven, wetenschap en zorg, moet een stimulans geven aan het innovatieklimaat en het ondernemerschap in de zorg. Het moet een echt doeplatform worden. Daartoe ronden we dit jaar nog het werkprogramma af en zult u volgend jaar veel van het Zorginnovatieplatform vernemen.

Ik heb de komende jaren tientallen miljoenen beschikbaar gesteld om het innovatieklimaat te stimuleren. Dat zetten we echter niet meer in om ouderwets te subsidiëren. Daar ligt niet een rol van de overheid bij innovatie, of van VWS bij innovatie in de zorg.

Wel wil ik met dit geld doorbraak-experimenten starten om nieuwe zorgconcepten te testen, zoals MijnZorgNet van het UMC Radboud.
Tevens worden op thema’s prijsvragen uitgezet om de beste initiatieven te belonen. Ook komen er innovatievouchers voor de zorg. Die zijn bedoeld voor ondernemers in de zorg om bij publieke kennisinstellingen expertise in te huren. Bijvoorbeeld om een goed businessplan te maken.
In het voorjaar van 2009 komen deze instrumenten beschikbaar.

Maar, dames en heren, wat was ook al weer de reden waarom innovatie onontbeerlijk is? Waarom doen we dit allemaal en kunnen we niet verder met de mogelijkheden die we al hebben?

Om die vraag te beantwoorden, wil ik wat uitgebreider stil staan bij twee belangrijke ontwikkelingen in de zorg die tot zeer complexe problemen leiden en waarvoor we een oplossing moeten vinden. Dat zijn de veranderende en andere zorgvraag en het tekort aan werknemers in de zorg.

Allereerst de zorgvraag.
Onder invloed van demografische ontwikkelingen – onder meer de vergrijzing - neemt die sterk toe. Bovendien is er een forse stijging van het aantal mensen met chronische aandoeningen. De komende tijd zal dat aantal met maar liefst 40% toenemen, een onvoorstelbaar aantal. Dat zijn ongeveer 2 miljoen mensen!
De belangrijkste chronische ziektes zijn diabetes, hartfalen, COPD en depressies.

Mensen met chronische aandoeningen hebben permanent ondersteuning nodig vanuit alle hoeken van de zorg. Dat vraagt om zorg die bij voorkeur dicht bij huis en in samenhang wordt verleend met de patiënt als regisseur. Het vraagt om een goede afstemming tussen huisarts, diëtist, internist, verpleegkundigen, specialisten enzovoort. Dus het realiseren van daadwerkelijke ketenzorg, of beter nog, netwerkzorg.
Ik noemde al het voorbeeld van MijnZorgNet in Nijmegen: dat is netwerkzorg en kennisdeling rondom Parkinson. Een voorbeeld dat als één van de eersten vanuit VWS experimentstatus zal krijgen.

U begrijpt dat er echt wezenlijk andere manieren van zorg organiseren en verlenen nodig zijn om aan de veranderende zorgvraag te voldoen. Kortom de zorg schreeuwt om innovatie.

Dat moet bijvoorbeeld ook ten aanzien van preventie. Hoe kunnen we voorkomen dat zoveel mensen een chronische ziekte krijgen? De Universiteit Twente doet dat bijvoorbeeld door te investeren in fundamenteel nanotechnologisch onderzoek. Dat is er op gericht om de oorzaken van de ziekte van Parkinson te achterhalen. Dat zal wellicht uitlopen op het tijdig kunnen ondervangen van de aandoening.
Hiermee investeert de universiteit in de gezondheid van mensen die anders, om het maar huiselijk te zeggen, enorm onder deze ziekte zouden gaan lijden. Het is een investering in levensvreugde van deze mensen en in het menselijk en sociale kapitaal dat zij vertegenwoordigen.

Maar er moeten ook innovatieve oplossingen komen op het gebied van voeding en overgewicht. U weet dat overgewicht een belangrijke oorzaak is van allerlei chronische aandoeningen, met name diabetes. Goede en gezonde voeding is onontbeerlijk. In Wageningen wordt op dit terrein veel goed werk verricht onder de vlag van Food Valley. Ik vind de voornemens om in Ede te komen tot het voedingsziekenhuis een perspectiefrijke gedachte. Het is zeer zinvol om voeding en overvoeding te betrekken bij het operatiegereed maken en revalidatie van patiënten. Daardoor zal de kwaliteit van de zorg en van validiteit stijgen

Innovaties zijn verder ook nodig zodat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen.
Juist mensen met chronische aandoeningen – maar natuurlijk ook ouderen - zijn er mee gebaat als zij actief blijven. Actief blijven in het maatschappelijk leven, maar ook actief in die zin dat zij zelfzorg ter hand nemen.

Zelfmanagement is van groot belang. Om voedingsgewoonten te veranderen, inhalatietechnieken onder de knie te krijgen – nodig bij chronische longaandoeningen -, medicatie op tijd innemen enzovoort.
Het vraagt om een actieve inbreng van de patiënt, zelf als regisseur, én om innovaties om het mensen mogelijk te maken dit te kunnen doen en zelfstandig te kunnen blijven wonen.

Dames en heren, ik kom bij het tweede maatschappelijke probleem waar de zorg op stuit en dat niet zonder innovaties kan: de schaarste op de arbeidsmarkt.
Om u een beeld te schetsen hoe nijpend dit probleem is, noem ik graag wat cijfers. Tot 2020 is een half miljoen mensen extra in de zorg nodig om aan de vraag naar zorg te kunnen voldoen, indien er niets veranderd. De totale uitstroom uit het onderwijs en aanwas voor de beroepsbevolking bestaat in diezelfde periode uit 200.000 schoolverlaters.

Het is een eenvoudig rekensommetje: er is een fors tekort aan personeel, én niet alleen in de zorg. En wat dat betekent, hebben wij eind jaren negentig en begin 2000 kunnen zien: oplopende wachtlijsten, loon opdrijving, mensen die naar het buitenland gaan om zorg te krijgen, verschillen tussen mensen die dat wel en die dat niet kunnen betalen. Maar tenslotte werkt krapte op de arbeidsmarkt ook looneisen in de hand, die vervolgens weer de betaalbaarheid van de zorg bemoeilijken.

Overigens is dit geen uniek Nederlands probleem. We zien het ook –en dan in de regel nog veel heviger- in de landen om ons heen: Duitsland, Italië, Spanje, Polen, Roemenie, enzovoort. Ook Japan en China krijgen met deze problematiek te maken.

Ook hier dus een enorme schaarste aan personeel. Maar dat betekent ook een enorme kans voor ondernemers en kenniscentra. Want het land en de onderneming dat via innovaties de arbeidsproductiveit weet te verhogen, neemt echt een enorme voorsprong. Juist hier moeten bedrijven, zorgaanbieders, universiteiten en kennisinstellingen de handen ineen slaan om te komen tot innovaties die arbeid besparend zijn.

Dames en heren, ik ga afronden.

Het is u hopelijk duidelijk dat er in de zorg kansen genoeg voor u liggen om te innoveren en te ondernemen. Zoals ik al zei, wil het kabinet u daartoe ook graag stimuleren en inspireren. Daarom is het project Nederland Ondernemend Innovatieland in het leven geroepen en daarom is er, specifiek voor de zorg, het Zorginnovatieplatform.

Het is nu aan u om ook daadwerkelijk stappen te zetten in de gezondheidsmarkt. U hebt hier, in de vorm van Health Valley, een prima podium om samenwerkingsverbanden op te zetten. Daardoor bent u in staat om gezamenlijk goede businessplannen te maken en innovatieve projecten te realiseren. Projecten die bijdragen aan kwalitatief goede, betaalbare, veilige en minder arbeidsintensieve zorg.
Daar liggen voor u uitdagingen en enorme kansen. Want nogmaals: wie hier weet te scoren, scoort gelijk ook in het buitenland.

Ik zal er van mijn kant alles aan doen om u te ondersteunen en de randvoorwaarden te verbeteren. Het Zorginnovatieplatform speelt daarin een belangrijke rol. Niet alleen door grote innovatieve projecten tot experiment uit te roepen, maar ook door ervoor te zorgen dat u in de zorg niet op problemen stuit die u ervan weerhouden te ondernemen.
Daarbij is uw hulp onontbeerlijk. Laat het weten als u zaken tegenkomt die u van uw werk afhouden of u belemmeren. En meldt u projecten aan op onze website: zorginnovatieplatform.nl.

Tot slot wil ik u nogmaals zeggen: innovaties in de zorg zijn goed voor de sector zelf en voor al die mensen die zorg nodig hebben, maar het levert u en het bedrijfsleven ook veel op. Het mes snijdt aan twee kanten en daar wordt de gehele Nederlandse samenleving beter van!
-0-0-0-0-0-0-