Toespraak Nationale Herdenking Nederlands Slavernijverleden

Vrijheid is de kans van je leven

Excellenties, dames en heren,

"Wij verlangen niets anders dan onze vrijheid".

Met deze woorden maakte Tula, de leider van de slavenopstand op Curaçao in 1795, zijn wensen kenbaar. Tijdens een bezoek eerder dit jaar aan Museo Tula op Curaçao, werd ik op indringende wijze geconfronteerd met zijn verhaal. Museo Tula is de voormalige plantage Knip waar de opstand begon en die nu de schamele en vaak beschamende resten toont van het leven van slaven op Curaçao. Hun bestaan lijkt verwaaid in de wind. En juist dat maakte zo'n indruk op me. Het maakt het verhaal van de slaven in de Nederlandse koloniën in de Caraïben des te schrijnender. Een verhaal van vernedering, exploitatie, overheersing en onderdrukking. Een verhaal van mensen die zich aan hun lot willen ontworstelen, die intens verlangen naar vrijheid.

Vandaag staan we stil bij het gedenkwaardige moment van de Emancipatie van de slaven. Op 1 juli 1863 kwam er met deze vrijmaking formeel een einde aan een volstrekt verwerpelijke praktijk. Precies 145 jaar geleden werden binnen ons Koninkrijk de laatste ketenen verbroken.

Eeuwenlang zijn mensen slachtoffer geworden van handel, macht en geld. Zonder enig respect voor de menselijke waardigheid. Men was doof voor de schreeuw om vrijheid van de slaven, en blind voor het schrijnende leed dat hen werd aangedaan.

Slavernij en slavenhandel zijn onlosmakelijk verbonden met onze vaderlandse geschiedenis. Hoe pijnlijk ook, voor die feiten mogen we nooit meer weglopen en de ogen nooit meer sluiten. We mogen nooit meer zwijgen - dat is te lang gedaan.

Het slavernijverleden is niet ongedaan te maken. We kunnen wel uitspreken hoezeer we het verafschuwen. Dat is uit moreel en menselijk oogpunt onze dure plicht. Ten opzichte van hen die eeuwen geleden geketend hebben geleefd. En ten opzichte van alle nazaten van deze slaven in Nederland, in de Nederlandse Antillen, in Aruba en in Suriname, Guyana, Indonesië en andere landen waar voorlopers van Nederland aanwezig waren.

Laat ik dan ook helder zijn: de Nederlandse geschiedenis van slavernij en mensenhandel is een smet op het blazoen van ons land. Het was een schaamteloze episode in onze geschiedenis. Het was mensonterend en het kan alleen in de zwaarste bewoordingen worden veroordeeld.

Ieder mens heeft recht op vrijheid.
Ieder mens heeft recht op gelijke behandeling.
Ieder mens heeft recht op ontplooiing van zijn of haar talenten.

Het verleden geeft ons daarom een opdracht voor vandaag.

Om de slavernijgeschiedenis zichtbaar te maken en te blijven vertellen. Want de geschiedenis verklaart wie we zijn en waarom we zo nauw zijn verbonden met bijvoorbeeld delen van de Caraïben. Het slavernijverleden is ons gedeelde verleden.

Want ook dat is de boodschap van deze herdenking. Deze herdenking is van grote betekenis voor ons allemaal. Hier kijken wij elkaar recht in de ogen. Hier erkennen wij de pijn die is geleden. Hier betuigen wij ons respect aan de slachtoffers van toen. Hier zeggen we tegen elkaar: wij horen bij elkaar en wij gaan sámen verder. Samen herdenken verbindt.

De donkere slavernijgeschiedenis hoort thuis in ons onderwijs. Om het heden te kunnen begrijpen. En om gezamenlijk een toekomst op te kunnen bouwen.

Dit prachtige monument van Erwin de Vries verbeeldt op indrukwekkende wijze hoe klein onvrijheid maakt - en hoe groot vrijheid. Volwaardig kunnen participeren in de samenleving geeft een machtig en uitgelaten gevoel.

Het is daarom des te schrijnender dat er ook in deze tijd nog miljoenen mensen zijn die dit gevoel, die vreugde niet kunnen ervaren. Staat u mij toe om daar tijdens deze herdenking ook bij stil te staan. Staat u mij toe stil te staan bij de miljoenen mensen die vandaag de dag nog geketend zijn en onderdrukt worden.

Zo zijn er wereldwijd 126 miljoen kinderen tussen de vijf en de zeventien jaar die dagelijks worden uitgebuit. Die zonder betaling of tegen een schamel loontje zwaar en geestdodend werk moeten doen onder de primitiefste omstandigheden. Die te maken krijgen met fysiek geweld en mentale onderdrukking en soms zelfs worden misbruikt als seksslaven of kindsoldaten. 126 miljoen kinderen die geen tijd hebben om te spelen en te leren, geen tijd om kind te zijn.

Kinderarbeid is een schandvlek van de 21e eeuw. Het is een uiting van immens onrecht waar we snel een eind aan moeten maken. Het móet en het kán.

Nederland zet zich in voor het uitroeien van dit soort uitwassen. Kinderarbeid is slavernij en dat tolereren we niet meer. Nooit meer.

Daarom maken we ons sterk voor het bestrijden en verlichten van armoede.
Daarom pleiten we binnen de Europese Unie voor een handelsverbod op producten die gemaakt zijn met de ergste vormen van kinderarbeid.
Daarom roepen we het bedrijfsleven op geen producten te verkopen die zijn vervaardigd door kinderhanden.
Daarom moet het voor consumenten mogelijk worden producten van kinderarbeid links te laten liggen. Een speciaal keurmerk kan daarbij helpen.

Dames en heren,

Naast kinderarbeid, komen ook mensenhandel en mensensmokkel vandaag de dag nog op grote schaal voor. Ook binnen ons Koninkrijk, moet ik met pijn in het hart constateren. Zelfs binnen ons Koninkrijk zou ik bijna zeggen. Sommigen lijken de harde lessen uit het verleden nog niet te hebben geleerd. Sommigen beseffen kennelijk niet dat respect voor de menselijke waardigheid altijd gaat boven geldelijk gewin.

Ik ben daarom blij dat alle partners binnen ons Koninkrijk afgesproken hebben zeer intensief samen te werken bij de aanpak van mensenhandel en mensensmokkel. Er moet snel paal en perk worden gesteld aan deze onmenselijke misdaden .

Laten we duidelijk maken dat vrijheid sterker is dan onderdrukking.
En laten we tegelijkertijd benadrukken dat het van groot belang is die vrijheid optimaal en verantwoord te gebruiken. Vrijheid krijgt pas zin en betekenis, als ze wordt benut.

We leven nu in een land waarin iedereen gelijkwaardig is. Een wezenlijke waarde die niet voor niets is vastgelegd in het eerste artikel van onze Grondwet. Letterlijk staat daar: "Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld."

Emancipatie is meer dan alleen juridisch ketenen afwerpen. Emancipatie is vrij zijn in gelijkwaardige deelname aan de maatschappij. Voor iedereen is er een schat aan kansen. Om jezelf te ontwikkelen door middel van onderwijs. Om een baan te vinden die bij je past. Om een actieve bijdrage te leveren aan onze samenleving.

Volwaardig en volledig participeren in het maatschappelijke leven is het invullen van je gelijkwaardigheid, van je vrijheid. Participeren is de kans van je leven.

Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is die kans met beide handen te grijpen. Keten jezelf niet. Ontplooi je talenten. Neem je plaats in. Maak jezelf groot. En ervaar - zoals de figuur van dit monument - hoe bevrijdend dat is.

Tula kon in 1795 niets meer doen dan verlangen naar vrijheid. Wij kunnen anno 2008 de vrijheid ervaren en invullen. Dat is een waardevol geschenk. Méér dan een geschenk. Een levensopdracht voor ons allemaal.

Albert Einstein zei daar ooit iets treffends over. Ik sluit daarom af met zijn woorden: "Alles dat werkelijk groots en inspirerend is, is gecreëerd door een individu dat kon werken in vrijheid."

Dank u wel.