Laat bankiers voortaan bescheiden zijn
Een bewerking van de toespraak die staatssecretaris Heemskerk op 30 oktober 2008 hield bij de presentatie van het boek "ABN Amro: De prooi" van Jeroen Smit.
Toen ik secretaris was bij de Raad van Bestuur van ABN Amro, deed zich daar net een cultuuromslag voor. Het tijdperk-Kalff liep af, Rijkman Groenink nam het stokje over. Er kwam een eind aan het door consensus gedreven bestuur van Kalff.
Voortaan zou de raad van bestuur kredietbeslissingen naar een lager niveau delegeren. Ook zou zij langer, maar minder vaak vergaderen. Dat leidde tot scherpere formuleringen over de strategie, met duidelijke targets. Dat ABN Amro daarmee minder Hollands werd, riep gemengde gevoelens op.
Toevallig zat ik naast Jean Paul Votron toen Groenink in 2000 de reorganisatie van ABN Amro aankondigde. Daarin was voor Votron, verantwoordelijk voor e-commerce, geen plaats meer. Ik kwam hem pas weer tegen bij een bijeenkomst van het ministerie van Economische Zaken met topondernemers - hij had net voor Fortis ABN Amro Nederland overgenomen.
Ik was zelf inmiddels staatssecretaris. Vanuit die rol wil ik drie observaties met u delen. Ten eerste bleef het vooral heel stil rond ABN Amro, ook achter de schermen. Weinig bedrijven hadden er een heldere opvatting over. Wat was nu beter voor de Nederlandse economie: een ABN die opgaat in een groter geheel of een ABN die verdeeld wordt onder drie (toen) solide banken? Had niemand een opvatting of durfde niemand de bank te verdedigen? Ons ministerie nam een neutrale positie in.
Ten tweede was er veel onbekend. En onbekend maakt onbemind. Op EZ wordt de research van investeringsbanken nauwelijks gevolgd, terwijl daar toch nuttige internationale vergelijkingen in staan. Ook over financiële markten en alle instrumenten ontbreekt vaak kennis en interesse. De economie van bedrijven en inkomensplaatjes en de economie van de financiële markten staan te ver van elkaar af. Ook is er te veel afstand tussen politici en ambtenaren, en topbankiers.
Ten derde vielen mij de emoties van veel bankiers op. Kan ons bedrijf, ABN Amro, dat Nederlandse erfgoed, zomaar worden overgenomen? Gaat het echt alleen om de prijs op de beurs? Word ik als bestuurder of werknemer nog wel ergens bij betrokken? Dat zijn terechte emoties. Maar ik vond ze soms ook hypocriet. Want vonden de bankiers niet dat overgenomen worden bij de tucht van de markt hoorde? Dat zachte heelmeesters stinkende wonden maken? En dat slechte koersen vooral veroorzaakt worden door mismanagement?
Het blijft ongelooflijk dat zoveel banken en goedbetaalde bankiers met belastinggeld gered moesten worden. Ik begrijp dat een faillissement van een bank desastreus kan uitwerken op de economie. De redding van een bank is goed voor banen en voor spaarders. Tegelijk snap ik ook dat 'de bakker op de hoek' pissig reageert: waarom wél staatssteun voor die bankier en niet voor mij, als ik iets heb verkocht dat ik niet snap en vervolgens met de rekening word geconfronteerd? Ook hier is de bankensector nog doodstil en stuitend weinig zelfkritisch. Ooit konden bankiers goed met geld omgaan; zij waren betrouwbaar en stonden midden in de samenleving. Het zal nog heel lang duren eer het vertrouwen en respect voor bankiers hersteld is. Daarom roep ik iedereen hier op ervoor te zorgen dat de werelden van bankiers, politici en burgers minder gescheiden zijn en dat er meer begrip is voor elkaar. Al was het maar omdat na de staatsdeelneming van ruim 16 miljard euro, wij met 16 miljoen Nederlanders in feite allemaal een aandeel van 1.000 euro in ABN Amro Fortis bezitten. Ten slotte hoop ik dat de overname van ABN Amro en wat daarna gebeurd is bij bankiers leidt tot meer zelfkritiek en blijvende bescheidenheid.
Staatssecretaris Heemskerk werkte acht jaar bij ABN Amro. Dit is een bewerking van de toespraak die hij gisteren hield bij de presentatie van ABN Amro: De prooi van Jeroen Smit.