TV-gesprek met de minister-president na de ministerraad

Mediatekst | 30-05-2008

Embryoselectie

PRESENTATOR MINGELEN
Het kabinet heeft een lastige vergadering achter de rug, want er lag een politieke hobbel: de embryoselectie. Daarover was een toestand ontstaan. Staatssecretaris Bussemaker wilde dat mogelijk maken voor borstkanker. De Christenunie ging daar dwars voor liggen. Hoe is dat in het kabinet opgelost?

BALKENENDE
Het is een gevoelig onderwerp. Deze week heeft staatssecretaris Bussemaker een brief naar de Kamer gestuurd. En toen bleek wel dat ook in de coalitie zelf daar verschillende opvattingen over naar voren kwamen en toen heb ik ook halverwege deze week gezegd: hier gaan we uiteraard eerst in het kabinet over spreken.

PRESENTATOR
Had u dat kunnen voorzien dat het zo gevoelig lag?

BALKENENDE
Wat vandaag gebeurde in de ministerraad… Als we even terugblikken op deze week. De staatssecretaris zelf heeft ook gezegd dat ze het betreurde dat het op deze manier is gegaan. En dan is het ook een kwestie van de zaak goed onder ogen zien, elkaar in de ogen kijken en toen is duidelijk gezegd: wij willen eerst een debat binnen de ministerraad voeren. En daar zullen we komen tot compromissen.

PRESENTATOR
Dat besluit is uitgesteld. Maar mijn vraag is: had u dat nou niet kunnen voorzien?

BALKENENDE
De staatssecretaris heeft natuurlijk gemeend - op basis van haar expertise en informatie - om deze zaken naar de Kamer te schrijven. Het is ook een gevoelig onderwerp. Dat begrijp ik ook. En ze is er ook zeer bij betrokken. Maar aan de andere kant. Het is een onderwerp waar tal van aspecten in het geding zijn. Menselijke aspecten, medisch-ethische aspecten, maar ook medisch-ethische zaken. En dan veronderstelt het toch wel dat ook deze zaak eens te meer een uitzondering… (wordt onderbroken, red.)

PRESENTATOR
Dan kom ik terug op mijn vraag. Had ze dat niet kunnen voorzien?

BALKENENDE
Achteraf betreurt ze dat het zo gegaan is, maar ik moet ook zeggen dat ik het op prijs stel dat de staatssecretaris vandaag een brief heeft geschreven aan de Kamer. Heeft gezegd dat ze de brief herneemt om juist eerst de ruimte te geven aan het debat binnen de ministerraad en als dat debat is afgerond, als de besluiten zijn genomen, dan zal ze de Kamer informeren.

PRESENTATOR
Dus is mijn vraag: had ze dat nu allemaal kunnen voorzien?

BALKENENDE
Dat is terugkijken.

PRESENTATOR
De staatssecretaris is aangetrokken, mede omdat zij zo deskundig is op medisch-ethische zaken en tot nu toe heeft ze dat allemaal keurig gedaan. Nu komt er opeens een brief en de Christenunie ligt dwars. Dat had zij toch moeten voorzien vanuit haar functie.

BALKENENDE
Het was natuurlijk beter geweest als deze brief eerst langs de ministerraad was gegaan. Dat heb ik ook tegen haar gezegd. Een algemene regel is dat wanneer er sprake is van onderwerpen die politiek gevoelig zijn, dan hoor je je natuurlijk te vergewissen van de opvattingen binnen het kabinet voordat je zaken naar buiten brengt.

PRESENTATOR
Heeft ze het er stiekem doorheen proberen… Of het kabinet voor een voldongen feit willen stellen?

BALKENENDE
Nee, dan zouden we praten over ter kwade trouw.

PRESENTATOR
Dus is het toch naïviteit geweest? Of ondeskundigheid?

BALKENENDE
Nee, het is meer de betrokkenheid bij het onderwerp die haar heeft gebracht om deze brief te versturen. Maar ze heeft zelf ook gezegd dat zij het betreurt dat het gegaan is zoals het gegaan is. En ik moet ook zeggen dat ze vandaag heeft aangegeven: ik herneem de brief, ook om te zorgen dat nu binnen het kabinet het debat kan worden gevoerd over deze thematiek. Dat geeft ook aan dat ze het achteraf ook liever anders had gezien. En ik stel het op prijs dat ze dat op deze manier heeft gedaan.

PRESENTATOR
Het zou dus kunnen dat het kabinet de zaak bespreekt en zegt: Wij willen dat toch niet.

BALKENENDE
Ik ga daar niet op vooruit lopen.

PRESENTATOR
Anders hoeft u daar niet over te praten…

BALKENENDE
Als en zou kunnen. Juist bij een onderwerp als dit - dat toch nogal gevoelig ligt, waar verschillend over wordt gedacht in de Nederlandse samenleving maar ook binnen de coalitie - dat betekent dat je ook heel goed bij alle argumenten stil moet staan. Elkaar in de ogen kijkt en respectvol over en weer met argumenten omgaat. Nou dat is vandaag tegen elkaar gezegd.

PRESENTATOR
Maar respectvol. Uiteindelijk moet je toch tegen elkaar zeggen: het mag wel of het mag niet. Dan kan je nog zo diep in iemands ogen kijken. De keuze is toch uiteindelijk. Je staat het toe of je staat het niet toe.

BALKENENDE
Dat is aan de uitkomst van het debat. En het lijkt me ook dat de zorgvuldigheid mij gebiedt dat ik nu niet op in ga op die uitkomst. Dat heb ik u eerder gezegd dat we eerst de zaak onder ogen nemen.

PRESENTATOR
Waarom ik een beetje zit te drammen op: had ze dit niet eerder kunnen voorzien. Dit is natuurlijk niet iets met de benzineaccijns of een ander politiek compromis. Dit is voor mensen vaak een kwestie van leven of dood. En vrouwen die zich buitengewoon opgelucht toonden deze week dat dit nu zou kunnen deze selectie. En nu wordt dat opeens weer onzeker. Het feit dat ze dat niet heeft voorzien is niet alleen voor het kabinet vervelend, maar is ook voor slachtoffers vervelend.

BALKENENDE
Ik begrijp natuurlijk heel goed dat dit onderwerp tal van reacties oproept. U geeft een voorbeeld van mensen die zeggen: dit is iets wat mij geweldig aanspreekt. Daar staat ook weer tegenover dat er vanuit andere hoek wordt gezegd: dit is misschien toch wel een weg die we niet moeten gaan. Kortom, ook in de samenleving zelf komen de verschillende opvattingen boven. En juist omdat er verschillend over wordt gedacht, ben je echt gebaat bij zorgvuldigheid. En in die zin is het ook gewoon goed dat we vandaag dit gesprek hebben gehad in de ministerraad en we gaan er mee aan de slag.

PRESENTATOR
Gezien de gevoeligheid en gezien het feit dat er verwachtingen zijn. Heeft het kabinet zichzelf de opdracht gegeven om dit versneld te bespreken? Staat het volgende week op de agenda of wordt dit eindeloos gerekt?

BALKENENDE
We hebben vandaag wel gezegd dat dit natuurlijk een aantal weken zal vergen. Dit soort onderwerpen vergen goede bestudering. Nog even goed kijken wat we in het verleden hebben afgesproken. Wat heeft de vorige staatssecretaris hierover gezegd? Welke aspecten zijn allemaal in het geding? Dat zullen we zorgvuldig voorbereiden. Ik hoop dat het een zaak van weken zal zijn.

PRESENTATOR
Zou het zou kunnen zijn dat er een besluit komt nadat de partijen die nu zo tegenover elkaar staan: de PvdA en de Christenunie, hun congressen achter de rug hebben? Want die zijn over 14 dagen.

BALKENENDE
Daar is helemaal niet over gesproken vandaag. U denkt ver door.

PRESENTATOR
Misschien is het een reden om er toch nog naar te kijken.

BALKENENDE
Vandaag ging het echt over de inhoud en niet over deze afweging.

PRESENTATOR
Komt er binnen een maand een besluit? Of binnen twee maanden?

BALKENENDE
Ik hoop dat het een zaak van weken kan zijn.

Kilometerheffing

PRESENTATOR
We gaan naar iets wat wel opgelost is, maar toch ook wel weer op termijn: de kilometerheffing. Vanaf 2012 gaan automobilisten per gereden kilometer betalen en niet meer met de vaste BPM-belasting. Dat besluit ligt eigenlijk net na deze kabinetsperiode. Kan een volgend kabinet daarvan zeggen: we doen het toch maar niet.

BALKENENDE
Een nieuw kabinet kan anders besluiten, alleen er is dan natuurlijk wel iets aan vooraf gegaan. Want we spreken nu over een ontzettend belangrijk punt en dat is: Nederland loopt te vaak vast. Het gaat om de vraag hoe rijden we met elkaar in dit land. Hoe kunnen we zorgen dat we op een betere manier met de auto omgaan. Hoe kun je het gebruik duurder maken en juist het bezit goedkoper. Dat is ook de reden waarom we de BPM helemaal afschaffen. Dat de motorrijtuigenbelasting wordt afgeschaft. En in ruil daarvoor ga je betalen per kilometer. Dat is dus een nieuw systeem. Dat is nodig voor het milieu. Dat is ook nodig voor de infrastructuur. We zijn er van overtuigd dat dit de beste methode is. En dan krijg je natuurlijk het proces dat als we dit gaan introduceren, dan veronderstelt dat de techniek. We hebben de kastjes nodig. We hebben de infrastructuur nodig. Je hebt wetgevingverandering nodig. Kortom, wanneer het 2011, 2012 is, dan heb je al een flink deel gehad van alle voorbereidingen.

PRESENTATOR
Dan kan een volgend kabinet niet zeggen: we willen er van af.

BALKENENDE
Moet u voorstellen dat een kabinet straks aan de gang is met bijvoorbeeld de regel dat in elke auto een kastje is ingebouwd. En je zou daar de investering over hebben gedaan. En je hebt de zaak in beweging gezet. Dat je dan opeens zegt: we stoppen ermee. Dat helpt niet. En ik denk ook eerlijk gezegd dat de automobilist daar totaal niet mee is gediend. Wat wel belangrijk is, is dat er draagvlak is voor deze benadering. Gelukkig is het steeds zo geweest dat bijvoorbeeld de ANWB en anderen hebben gezegd: we hebben dit wel nodig. En daar ben ik zelf ook van overtuigd.

PRESENTATOR
Maar die hebben bijvoorbeeld ook gezegd: we willen dat wel die kilometerbeprijzing maar dan moet het ook vaststaan dat die BPM, de vaste belasting bij de aankoop, dat die wordt afgeschaft. Nu wordt die geleidelijk afgeschaft en pas in 2018 is die helemaal weg. Dat is nog veel onzekerder. Want een volgend kabinet kan natuurlijk nog steeds zeggen: we houden dat voor de helft in.

BALKENENDE
Nee, want in 2016 is al 75% afgeschaft van de BPM…

PRESENTATOR
Maar dan zit u er niet meer. Of is dat Balkenende 6?

BALKENENDE
Dat zullen we dan wel zien, maar dan is de bedoeling dat dan ook de laatste stapjes worden genomen om dan de zaak helemaal af te schaffen. Waarom is het van belang dat je het in stapjes doet? We hebben dan ook te maken met een auto en die is dan 2018 een stuk goedkoper dan de jaren daarvoor. En dat betekent dat je wel rekening hebt te houden met de mensen die bijvoorbeeld nu, volgend jaar, het jaar daarop een nieuwe auto kopen. Dat is ook de reden waarom dat stapsgewijs gedaan moet worden. Maar - en dat is het belang van de besluitvorming van vandaag - we hebben niet gezegd: we gaan tot 75% in 2016. Nee, het perspectief is: in 2018 is de BPM weg.

PRESENTATOR
Nu was er in de discussie daarover een argument. Als je de aanschafbelasting helemaal afschaft en de andere belasting op het gebruik legt, de kilometerheffing, dan moet die auto zo duur worden dat het voor mensen met een kleine beurs het wel buitengewoon duur wordt om te gaan rijden. Dus: opa en oma worden door die mensen niet meer op zondag bezocht. Waarom is dat argument inmiddels niet meer aan de orde?

BALKENENDE
We moeten wel oppassen dat we de zaak niet in het goede perspectief plaatsen. Het is steeds zo gezegd - minister Eurlings heeft dat gezegd en staatssecretaris De Jager - dat wanneer je minder rijdt dan ben je in dit systeem beter af. Rij je veel, dan ben je slechter af. En dat is ook terecht want je draagt dan ook minder bij aan de milieuproblematiek en ook aan de verkeersdruk. Kortom, rij je wat minder dan ben je in dit systeem beter af. En maak je veel kilometers, dan betaal je meer. Dat is eigenlijk een. Het tweede is dat juist door het op deze wijze te doen met nieuwe technologie. Dan kun je natuurlijk ook zeggen: je gaat het differentiëren naar tijd en plaats. Met andere woorden, wanneer je de weg opgaat en je doet dat buiten de spitstijd om wat te noemen, dat kan ook goedkoper zijn.

PRESENTATOR
Zondag naar opa en oma kan nog steeds.

BALKENENDE
Dat is een heel ander verhaal. Rij je minder en ga je ook op bepaalde tijden rijden, dan ben je beter af.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd)