Minister-president Balkenende over eventuele boycot openingsceremonie Olympische Spelen

(NOS, Radio 1, Met het Oog op Morgen)

SLOTBOOM:
Wat vindt u eigenlijk van de discussie over de Olympische Spelen?

BALKENENDE:
Ik begrijp 'm heel goed, want de discussie is met name op gang gekomen na de beelden uit Tibet die we hebben gezien. Dat vindt iedereen gewoon verschrikkelijk. Het zijn hele nare beelden, dat is ook zo. Het zegt iets over hoe de Chinese autoriteiten hebben geopereerd en dat is een van de achtergronden waarom het debat nu in een stroomversnelling is gekomen. Dat is een. Twee: het is natuurlijk wel opvallend dat soms gewoon wordt gesproken over een boycot, al dan niet geconditioneerd, en andere keren hoor ik van regeringsleiders die zeggen: ja, ik ga er niet heen want ik was het toch al niet van plan. Dus het is soms een discussie waarvan je denkt: wat moet je nu scherp hebben en waar gaat het precies om?

SLOTBOOM:
En het Europees Parlement zegt van: de regeringsleiders moeten maar eens overwegen om niet te gaan naar die openingsceremonie.

BALKENENDE:
Ja, dat is een advies van het Europees Parlement.

SLOTBOOM:
Wat vindt u daarvan?

BALKENENDE:
Ik zie dat zelf anders. Ik heb aangegeven dat de Nederlandse regering gewoon het voornemen heeft aanwezig te zijn bij de openingsceremonie. Dat hebben we al tijdenlang gezegd. Staatssecretaris Bussemaker van sport en ik zullen er heen gaan, net zo goed als we dat vier jaar geleden ook hebben gedaan. Toen we trouwens ook wisten dat China natuurlijk de volgende locatie zou zijn voor de Olympische Spelen. Dus dat is onze visie.

SLOTBOOM:
Vindt u het allemaal een beetje eenzijdig wat er nu gebeurt? Dat er elke keer wordt gesproken over de Olympische Spelen en sport, terwijl er ook heel veel handelsmissies, toeristen en bedrijven die samenwerken in China zijn.

BALKENENDE:
Het is een beetje typisch als je zou zeggen: nu gaan we de openingsceremonie boycotten en al het overige is business as usual. Dat is natuurlijk een beetje typisch. Ik vind dat je moet investeren in de goede contacten met China. Toen ik er zelf in 2004 ben geweest, heb ik ook met premier en de president uitgebreid over de mensenrechten gehad. Dat waren faire debatten. Maar op het moment dat het debat niet mogelijk is, bijvoorbeeld om er niet heen te gaan, dan is de vraag: schieten we daar iets mee op? Dat is een. Twee - en u heeft gewoon gelijk: we hebben natuurlijk tal van contacten met China. En ik hoor dus iedereen wel praten over die openingsceremonie, maar ik geloof niet dat ik nu allerlei stemmen hoor dat we de economische contacten maar af moeten breken of dat wetenschappers er niet heen mogen gaan of dat culturele uitwisselingen niet plaats mogen vinden.

SLOTBOOM:
Zegt u dan eigenlijk dat het boycotten van zo'n openingsceremonie niet zinvol is.

BALKENENDE:
Ik vind het erg selectief. Kijk, wat er de komende maanden zich nog verder gaat aftekenen dat weet ik niet. Ik heb ook gezegd: we hebben het voornemen er heen te gaan. En dat heeft minister Verhagen nog gezegd in de Kamer deze week. En dat is eigenlijk ook de lijn die wij nu ook steeds zullen uitdragen. Wat betreft effectiviteit: het is mijn overtuiging dat je meer bereikt met dialoog dan met het stoppen van contacten.

SLOTBOOM:
Er zijn ook mensen die zeggen dat het boycotten van zo'n openingsceremonie contraproductief gaat werken omdat China denkt: waar bemoeien ze zich mee?

BALKENENDE:
Het is zo moeilijk om dat in te schatten. Een ding weet ik wel. Ook een beetje op basis van de ervaring die ik een paar maanden geleden gehad heb toen ik in Rusland was. Ik heb daar gesproken met mensenrechtenorganisaties over de ontwikkelingen in Rusland en ik heb hele kritische geluiden gehoord. Ook wat betreft de ontwikkeling van de democratie en ook wel wat zorgen over de verkiezingen. Toch zeiden een aantal mensen van die organisaties: het is zo noodzakelijk dat er economische contacten zijn, want juist die contacten kunnen bijdragen ook aan het versterken van het denken over democratie. Op het moment dat je die economische contacten niet hebt, als er geen dialoog is over politieke ontwikkeling, als je het gesprek niet hebt, dan is de vraag: hoe gaat het dan?

SLOTBOOM:
Straks zit u alleen op die tribune als regeringsleider.

BALKENENDE:
Dat zal nog moeten blijken. Dat zal nog moeten blijken.

SLOTBOOM:
Er zijn er wel een hoop die al zeggen: ik ga niet. En dan kunnen ze wel wat bedenken van 'ik was het toch niet van plan', maar ja, dat klinkt ook als een smoesje.

BALKENENDE:
Dat weet ik niet. In de Europese context heb ik nog niet direct collega's gehoord die gelijk hebben gezegd: ik ga de zaak boycotten.

SLOTBOOM:
Pleit u in de Europese context van: jongens, laten we nou gewoon gaan want het werkt niet…

BALKENENDE:
Ik vind het wel - en dat gebeurt op het ogenblik vooral op het niveau van de ministers van Buitenlandse Zaken - van belang dat Europa één lijn zou kunnen trekken. Dat is denk ik veel effectiever in de richting van het afgeven van signalen.

SLOTBOOM:
Dus als Europa besluit 'we gaan met z'n allen niet', dan zegt u: dan ga ik ook niet.

BALKENENDE:
Ja, maar op het ogenblik is het bepaald niet zo ver, want ik merk dat er heel verschillende signalen zijn in Europa. Ik merk eigenlijk dat het meer gaat om opmerkingen als 'ik ga niet, maar ik was toch niet van plan om te gaan' dan in de zin van 'we gaan nu met z'n allen die openingsceremonie boycotten'. Iemand als Gordon Brown, de premier van het Verenigd Koninkrijk, heeft gezegd: ik ga niet naar de openingsceremonie. Maar hij gaat wel naar de slotmanifestatie. Dan ben je toch wel bij die Spelen aanwezig.

SLOTBOOM:
Een heel persoonlijke vraag. U zit daar straks op de tribune. Heeft u dan niet zoiets van: nu zit ik toch op de tribune bij een land waarvan de regeringsleiders er mooie sier mee maken, terwijl het dezelfde mensen zijn die die mensenrechten schenden. Is dat niet lastig?

BALKENENDE:
Als je nu zo gaat redeneren, dan zou de consequentie daarvan zijn dat je helemaal geen contact zou moeten hebben. Toen ik in 2004 daar was, heb ik natuurlijk ook gehoord van organisaties als Amnesty wat er gebeurt met de doodstraf en ontwikkelingen die op gespannen voet staan met mensenrechten. Toch, wetend hoe kritisch ook de situatie is, zoek ik dan liever het gesprek en de dialoog. En waarom zijn die contacten van belang? Omdat je natuurlijk ook hoopt en wilt dat zo'n land vooruitgang zal gaan boeken. We zien natuurlijk in nogal wat landen dat er ook sprake is van vooruitgang. Er zijn regimes waar het in het verleden veel erger mee was gesteld. Je ziet vooruitgang. Ik vind ook: als er kritische punten zijn, behoor je altijd daarover te spreken. Dat doen we ook. Maar om nou zomaar weg te blijven bij een ceremonie, ik weet niet of dat op zichzelf nu helpt.

SLOTBOOM:
Is het niet een extra probleem voor Nederland omdat Prins Willem-Alexander lid is van het IOC? Als u weg blijft en hij wel gaat…

BALKENENDE:
Dat is een beetje speculeren wat er zou kunnen gaan gebeuren.

SLOTBOOM:
U denkt er vast over na.

BALKENENDE:
Ja, maar ik vind het niet vruchtbaar om in dat soort scenario's te gaan denken. Ik geef u aan hoe de Nederlandse regering de aanwezigheid bij de openingsceremonie ziet. prins Willem-Alexander heeft zijn eigen rol te vervullen binnen het IOC. Natuurlijk is er sprake van ministeriële verantwoordelijkheid…

SLOTBOOM:
Ik wou zeggen: hij moet zich wel houden aan datgene wat u besluit.

BALKENENDE:
…maar ik ga geen voorschot nemen op discussies waarvan we nog niet eens weten hoe het allemaal nog zal gaan lopen. Ik moet zeggen: ik vind de hele discussie ook redelijk prematuur. We hebben nog een aantal maanden te gaan naar de opening van de Olympische Spelen, dus ik vind het ook heel erg vroeg als mensen nu al met definitieve standpunten gaan komen.

SLOTBOOM:
Dan houden we er nu over op.

BALKENENDE:
Een natuurlijk moment voor het eind van dit gesprek.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd)