Nieuwjaarsbijeenkomst Stichting Lezen & Schrijven

Jong geleerd…

Intro

• Vorige week kregen wij, mijn collega’s minister Plasterk, staatssecretaris Van Bijsterveldt en ik, een rapport over het taal- en rekenniveau in Nederland uit handen van Heim Meijerink, voorzitter van de adviescommissie die dit heeft onderzocht.
  
• En dit rapport benadrukt nogmaals wat ik al wist: dat alle aandacht op taal bikkelhard nodig is!

Aanvalsplan

• U weet: Nederland kent ongeveer 1,5 miljoen volwassen mensen die moeite hebben met lezen, schrijven of rekenen. Dat belemmert hen in hun dagelijks functioneren en in hun werk. Want taal is overal. Natuurlijk in boeken en tijdschriften. Maar ook op straat, in de bus en in de trein. Op de tv, op internet, en in een reclamefoldertje. In een brief van de gemeente, het theoriegedeelte van het rijexamen en het formulier om subsidie aan te vragen.
  Wie wil meedoen in onze samenleving kan gewoon niet zonder lezen en schrijven.
  
• Om deze mensen te ondersteunen heeft OCW in 2006 het aanvalsplan laaggeletterdheid gelanceerd. Met als doel het voorkomen én verminderen van laaggeletterdheid. Want zo dringen we schooluitval en werkloosheid terug. En zo zorgen we ervoor dat mensen beter kunnen meedoen in de samenleving.
  
• Tot en met 2010 is voor de uitvoering ruim twintig miljoen euro beschikbaar. Een deel van dit geld gaat naar de Stichting Lezen & Schrijven. En die betrekt bij de uitvoering tal van partijen: provincies, gemeenten, scholen, bibliotheken, bedrijven, maatschappelijke instanties en allerlei belangenorganisaties.
  
• Samen met deze partijen ontwikkelt de Stichting verschillende projecten voor jonge kinderen (en hun ouders) en voor basisschoolleerlingen om taal ook bij hen meer centraal te stellen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met het informatiepakket Taalkracht voor consultatiebureaus.

Convenant en uitvoeringplan

• Met de sociale partners, de minister voor Jeugd en Gezin, en staatssecretarissen Van Bijsterveldt en Aboutaleb heb ik vorig jaar september een convenant gesloten. Daarin hebben we onder meer afgesproken dat wij, als overheid, er voor moeten zorgen dat in 2011 elke leerling die van de basisschool komt goed genoeg kan lezen, schrijven en rekenen om naar de middelbare school te gaan. En ook moeten wij ervoor zorgen dat er uiteindelijk geen nieuwe laaggeletterden het onderwijs verlaten en op de arbeidsmarkt komen.
  
• De afspraken in het convenant zijn heel belangrijk. Maar nog belangrijker zijn de acties. En daarvoor is het uitvoeringsplan. Dat plan gaat deze week naar de Tweede Kamer. Hierin hebben we met elkaar precies beschreven wat we nu precies gaan doen. Uiteraard gaan we de Stichting Lezen & Schrijven bij de uitvoering betrekken.
  
• Ik wil hier nog even benadrukken dat de rol van de Stichting, die van Prinses Laurentien, en zeker die van de vele vrijwillige ambassadeurs van enorm belang is. Met name u, als ambassadeur, bent zo moedig te vertellen hoe u de stap heeft gezet om beter lezen en schrijven te gaan leren. Juist daarom kunt u als geen ander vertellen hoe belangrijk het is.

Voorbeeld geslaagde opzet: Oost Groningen

• Een goed voorbeeld van een succesvolle actie die we hebben opgepakt, is het project ‘SpraakMakend’, een taalprogramma voor peuters in Oost Groningen. Samen met Prinses Laurentien was ik eind november bij de feestelijke start van dit project. In deze plattelandsregio blijken de taalprestaties achter te blijven bij het Nederlandse gemiddelde. Redenen zijn de moeilijke sociaaleconomische positie van het gebied en het feit dat de scholen, crèches en peuterspeelzalen er vaak ver weg liggen. Kinderen groeien daarom de eerste jaren vaak nogal geïsoleerd op, met als gevolg een taalachterstand. Via ‘SpraakMakend’ worden peuters met taalachterstand opgespoord en krijgen ze een speciaal peutertaalprogramma voor ze naar de basisschool gaan.

Verder in 2008

• U ziet we hebben al veel in gang gezet. En 2008 wordt wat mij betreft echt ‘het jaar van de taal’! Want we starten dit jaar ook met de uitvoering van de ‘Kwaliteitsagenda’. Dat is het plan dat we samen met heel veel basisscholen in Nederland hebben gemaakt. En ook dit plan draait vooral om meer aandacht voor taal (en ook voor rekenen) op de basisscholen. Want het is ab-so-luut nodig dat taal centraal komt te staan op scholen. Want zonder taal, bak je ook niks van andere vakken. Zelfs rekensommen begrijp je niet goed als je moeite hebt met lezen! De kern van ons beleid is dan ook: scholen moeten zich weer focussen op taal en rekenen. (En dat mag van mij best ten koste gaan van zaken als aandacht voor goede voeding, overgewicht en ondernemerschap in de klas…)
  
• Acties van de Kwaliteitsagenda focussen we overigens op de verbetering van de taal- en rekenprestaties van alle leerlingen in het primair onderwijs. Van zowel ‘zwakke’ kinderen, kinderen in een achterstandspositie, de meer gemiddelde kinderen, als excellerende kinderen. Dat betekent aan de ene kant programma’s om hoogbegaafden meer uit te dagen en aan de andere kant acties om het aantal zwakke scholen terug te dringen.
  
• Voor achterstandsleerlingen is verder veel geld beschikbaar uit de zogenaamde ‘gewichtenregeling’. Hiervoor hebben we dit jaar maar liefst circa 315 miljoen euro! Met dit geld kunnen scholen met veel kinderen met laagopgeleide ouders extra docenten aannemen voor taalonderwijs.
  
• Verder komt er vanaf 2008 ook extra aandacht voor taal bij kinderen van 2 tot 6 jaar. Dat doen we via de voor- en vroegschoolse educatie.
  Een groot probleem is namelijk dat er veel te veel kinderen zijn, die beginnen met een valse start. Die komen in groep 1 van de basisschool met een flinke taalachterstand. En het lukt ze vrijwel niet meer die achterstand in te lopen. Daarom investeren we extra in de voor- en vroegschoolse educatie. De ambitie is om de komende jaren alle kinderen met een taalachterstand te bereiken met kwalitatief goede VVE-programma’s.

Slot

Aan het begin van dit nieuwe jaar denk ik dat we kunnen zeggen dat er gigantisch veel gebeurt op het gebied van taalonderwijs.

• Van het signaleren en wegwerken van taalachterstanden bij zeer jonge kinderen,
• het extra aandacht besteden aan taal op de basisschool voor alle kinderen, van achterstandsleerlingen tot kinderen die van huis uit al meer taalaanbod hebben meegekregen,
• En taalles voor volwassenen die in hun jeugd een achterstand hebben opgelopen.
  
• Al die aandacht voor taal is bittere noodzaak. Dat blijkt eens te meer uit het alarmerende rapport van Heim Meijerink van vorige week. Maar ik ben er van overtuigd dat we zo met deze vereende aanpak, en dus ook met alles wat de Stichting Lezen & Schrijven doet, op de goede weg zijn. Dit jaar zie ik dan ook als een doorbraakjaar en ik noem het ‘het jaar van de taal’.

Ik wens u allemaal heel veel succes en een fantastisch en ‘taalkrachtig’ 2008!