Toespraak staatssecretaris De Vries bij de presentatie van drugsvangsten over 2023

Toespraak | 17-01-2024

Dames en heren, beste aanwezigen,

Beste collega, beste Vincent (van Peteghem),

Welkom. Vorig jaar waren we in Antwerpen voor de eerste gezamenlijke presentatie van de drugsvangsten. Toen spraken we het voornemen uit om de strijd tegen ondermijning te intensiveren.

Dat heeft zijn vruchten afgeworpen, want we hebben in 2023 meer drugs onderschept dan jaar ervoor.

In Nederland steeg het aantal onderschepte kilo's cocaïne tot bijna 60.000 kilo. In 2022 was dat nog 51.000 kilo. Een toename dus van bijna 18%.

U hoort daarover straks meer.

Het slechte nieuws is dat de drugs die ons land binnenkomen tot veel ellende leiden. 

Die ellende doet zich vaak voor bij mensen die niets met drugshandel te maken willen hebben.

Drugshandel zet anderen aan tot criminaliteit. Jongeren worden geronseld om containers uit te halen en zo de criminaliteit ingetrokken. Het leidt tot geweld. Tot onveiligheid. Tot explosies in woonwijken. En dat gebeurt echt niet alleen in de grote steden. Ook op het platteland – waar de impact zo mogelijk nóg groter is. Drugshandel leidt tot moorden , waar onschuldige burgers getuige van zijn of zelfs slachtoffer van kunnen worden.

Het leidt soms ook tot gevaar voor de douaniers die deze criminaliteit bestrijden. Afgelopen jaar waren er verschillende incidenten, waaronder een situatie waarin uithalers inreden op douaniers. Het is volstrekt onacceptabel dat dit gebeurt!

En het drugsgebruik leidt ook tot ellende bij gebruikers. Al zijn het juist de gebruikers die de drugshandel in stand houden. Het is goed om dat hier ook nog eens te benadrukken: gebruikers zijn ook medeverantwoordelijk. Want zonder gebruikers, geen drugs.

Meermaals heb ik afgelopen tijd met douaniers over dit belangrijke onderwerp gesproken. Een paar maanden geleden nog hier in Vlissingen, samen met Zijne Majesteit de Koning. Douaniers vertelden ons over intimidatie, bedreiging en geweld tegen hen en hun familie. Dat zijn aangrijpende verhalen.

Ik kan er kort over zijn: drugscriminaliteit ondermijnt de samenleving. Alle reden dus om stevig te blijven inzetten op bestrijding ervan. Dat doen we onder andere door intensiever en op andere manieren te controleren en door continu te blijven innoveren.

In de jacht op drugscriminelen moeten we onszelf telkens opnieuw uitvinden. Criminelen laten zich niet hinderen door wetten of beperkte middelen. Zij hebben vrijwel onbeperkte mogelijkheden. Daarom moeten wij slimmer zijn. Dat doen we door zoveel mogelijk gebruik te maken van innovaties. Zo werken we aan AI toepassingen, waarmee we scanbeelden nog beter kunnen inzetten om drugs te onderscheppen, en maken we gebruik van onderwaterrobots en drones. Met behulp van een drone wist de Douane onlangs bijvoorbeeld drugssmokkelaars op een onderwaterscooter te pakken.

Zo pakken we het kwaad bij de wortel aan: door de drugscriminelen op te jagen met onze innovaties, maken we hun handel minder lucratief en ondermijnen we hun verdienmodel.

Daarnaast is het belangrijk om goed uitgerust te zijn als douane. Daarom krijgt het Team Bijzondere Bijstand (TBB) lange, semi-automatische wapens.

Criminelen zijn als water: altijd op zoek naar het laagste punt. Als ze in Rotterdam niet meer naar binnen komen, zoeken ze andere routes ons land in. Daarom hebben we de douaneinzet op andere plekken in ons land uitgebreid. Hier, in de haven van Vlissingen, is de douane-capaciteit uitgebreid. En dat geldt ook voor de havens in het noorden van ons land, waar we het afgelopen jaar begonnen zijn met de inzet van drones.

Als het in Nederland niet lukt, zoeken ze andere routes ons continent in. Dan gaan ze naar Antwerpen, Le Havre of Hamburg. Internationale samenwerking is dus noodzakelijk. Onze gezamenlijke presentatie hier is het resultaat van jarenlange samenwerking. We hebben over en weer liaisons, de Belgische Douane maakt gebruik van het Nederlandse duikteam en we werken samen bij de ontwikkeling van algoritmes, waarmee we steeds beter op scanbeelden kunnen herkennen of er drugs in een container zit. Afgelopen jaar hebben we deze samenwerking uitgebreid door er ook private partijen bij te betrekken.

Ik ben hier trots op: op de samenwerking met private partijen. Zo hebben we afspraken gemaakt met de grote rederijen over het beter beveiligen van containers door het gebruik van zogenoemde smart seals. Deze elektronische zegels op containers verzamelen informatie zoals temperatuur, trillingen en locatie, wat realtime-monitoring mogelijk maakt. Ook hebben we afspraken gemaakt over screening van medewerkers en onderlinge informatie-uitwisseling.

Afgelopen jaar heb ik in Nederland én in Zuid-Amerika gezien hoe belangrijk de samenwerking met het bedrijfsleven is. Containerbedrijven, rederijen en andere ondernemers zijn er de dupe van als een container langer op de kade moet blijven vanwege een controle. Dit geldt zeker als er drugs worden onderschept tussen hun lading. Of erger nog: als zij te maken krijgen met de bedreiging van criminelen. Ondernemers hebben dus alle belang bij een sluitende aanpak, en dat zien zij zelf ook.

Het lijkt er ook op dat deze verbeterde samenwerking met private partijen heeft geleid tot meer inbeslagnames afgelopen jaar.

Een andere goede ontwikkeling is de verbetering van de informatie-uitwisseling met Zuid-Amerika. In de eerste plaats door plaatsing van een liaison in Panama en Costa Rica. Ik ben daar dit najaar geweest en heb samen met hem gesproken met ministers, douaniers en ondernemers. Ik heb daarbij gemerkt dat het feit dat we daar nu een aanspreekpunt hebben ontzettend nuttig is. En reken maar dat men de weg weet te vinden naar onze man in Panama. Hetzelfde geldt uiteraard voor de liaison in Curaçao en de attachées in Suriname en Brazilië.

Daarnaast heb ik afgelopen najaar met Ecuador een Douaneverdrag gesloten. Met dit verdrag kunnen we informatie uitwisselen met Ecuador en kunnen we elkaar bijstaan in douanezaken, bijvoorbeeld met training en advies. Ook dit is heel belangrijk, want hoe meer informatie, des te effectiever kun je de drugscriminelen aanpakken. Hier, in Nederland en daar, in Ecuador.

Want we hebben de afgelopen tijd weer gezien hoezeer de mensen in Ecuador worden geconfronteerd met extreem, nietsontziend en ontwrichtend geweld van drugsbendes. Door onze samenwerking kunnen we een belangrijke bijdrage leveren aan de bestrijding van de drugssmokkel - hier én daar.

Aan het begin van het jaar is het goed gebruik om ook vooruit te kijken. Dat doe ik graag, want er staat veel op stapel.

We gaan verder met het compartimenteren van risicocontainers, zodat we containers die mogelijk interessant zijn voor criminelen beter kunnen beveiligen. Met het verkorten van de aanzegtermijn voor controles en het verkleinen van de kring van geïnformeerden rondom controles willen we winst behalen. We gaan meer inzetten op onderwaterrobots. We gaan verder met scanbeelden uitwisselen met de Braziliaanse Douane, en met de samenwerking met de rederijen, waar ik het eerder over had. Ook komt er een liaison op het National Targeting Center in de Verenigde Staten, om nog meer inlichtingen te kunnen uitwisselen.

Daarnaast kijken we of we met meer landen een douaneverdrag kunnen sluiten en of het mogelijk is om meer douaneliaisons te plaatsen. En natuurlijk doen we in Europees verband ook actief mee met initiatieven om drugscriminaliteit via havens aan te pakken.

We zijn een open economie met een goede infrastructuur, waarin ondernemers zo vrij mogelijk kunnen opereren. Dat brengt ons veel goeds maar het maakt ons ook kwetsbaar voor criminelen die willen profiteren van onze goede infrastructuur.

We kunnen niet toestaan dat drugscriminelen daar misbruik van maken. We moeten daarom onverminderd doorgaan met de strijd voor een veilige samenleving. Een strijd waarin we alles op alles moeten blijven zetten. We blijven inzetten op technische innovaties, samenwerking met bedrijven en samenwerking met andere landen. En vanzelfsprekend blijven we dat doen samen met onze goede buren. 

Beste Vincent, mag ik u uitnodigen om naar voren te komen?

Dank u wel