Spreektekst minister Harbers bij afronding krib-oeververlaging Pannerdensch kanaal, 15 november

Toespraak | 15-11-2023

Beste mensen,

dank voor de uitnodiging. Prachtig om hier op deze historische plek dit mooie project af te ronden. Historisch in veel opzichten, en geheel ten onrechte is dat niet zo breed bekend. 
Zo weet bijna iedereen in Nederland wel waar de Rijn in Nederland binnenkomt. Iets verderop bij Lobith. [Of is het toch Spijk]? Maar bijna niemand weet waar de Rijn wordt verdeeld in Nederland. Dat is dus hier! Bij de Pannerdensche Kop, goed te zien vanaf het Fort waar we nu zijn. Dat is jammer want eigenlijk is dat veel interessanter en betekenisvoller! 

Het maakt deel uit van DE kraan van Nederland. Het Rijnwater wordt hier verdeeld – twee derde naar de Waal en een derde naar het Pannerdensch kanaal, ongelofelijk belangrijk voor een heel groot deel van Nederland. 
Die verdeling bestaat al sinds 1745 en werd in 1771 herbevestigd tussen Pruisen en Nederland – althans de Republiek der zeven Provinciën – die daarover een overeenkomst over ondertekenden.
Om deze afspraken te handhaven en zo internationale conflicten met Pruisen te voorkomen werd 24 mei 1798 het Bureau van de Waterstaat opgericht, het latere Rijkswaterstaat. Dit jaar precies 225 jaar geleden. 

We hebben dit in mei dit jaar iets verderop gevierd, in Ford Lent, met de Koning. Maar hier begon het echt. 
Daarom extra leuk om nu hier met jullie in de bakermat van RWS te zijn vandaag! 
 

Het klinkt overigens alsof RWS in het begin een rol als een soort Verenigde Naties had om de internationale vrede en veiligheid te handhaven. Maar in plaats van diplomaten en resoluties, werkten er vooral ingenieurs en andere vakmensen aan dijken en waterwerken. Mensen zoals ingenieur Brunings die de afsplitsing ontwierp van de Pannerdensche Kop waardoor de verdeling 2/3 en 1/3 gerealiseerd kon worden. 

Hij werd meteen benoemd als eerste Hoofd van Bureau van de Waterstaat en hield dat dertig jaar vol. Keihard nodig, want in die tijd was het waterbeheer versnipperd en brak er drie keer per jaar een dijk door. 

Als we naar de technische staat van ons land kijken, dan is Rijkswaterstaat – samen met de Waterschappen - misschien wel het beste wat ons land ooit is overkomen. Zonder de dijken, dammen en stormvloedkeringen zou Amersfoort aan zee liggen en ons land lijken op het Waddengebied. En de Rijn zou dan niet alleen bij Lobith en Spijk Nederland binnenkomen, maar bij veel meer plaatsen. 😊

Nederland is nog steeds de best beschermde en leefbare delta ter wereld. En dat is allemaal niet vanzelfsprekend. Ook nu staan we weer voor dezelfde vraag als 225 jaar geleden: hoe beschermen we ons land en hoe houden we het water te vriend? 
We zijn niet onkwetsbaar, we moeten vooruit kijken om de juiste keuzes te maken: wat betekent klimaatverandering voor ons land? 

Hoe staat het met de zeespiegelstijging? Met welke scenario’s moeten we rekening houden? 
Dit jaar bracht ons de nodige nieuwe inzichten, zoals de nieuwe KNMI-klimaatscenario’s: alle scenario’s geven aan dat de extremen toenemen, de winters nog natter, de zomers droger. We zien het nu al.  
Nieuw inzicht geeft ook Tussenbalans Zeespiegelstijging die we vorige week bekend hebben gemaakt. Deze laat zien dat Nederland een goede uitgangspositie heeft. Maar dijkversterkingen blijven heel hard nodig. En de zeespiegelstijging zorgt vanwege de verzilting ook voor minder zoet water. 

En we hebben sinds vorige week een nieuw actueel beeld hoe het met de veiligheid van onze primaire keringen is gesteld. 
Met de laatste kennis van zaken is de inschatting dat we tot 2050 niet 1500 kilometer maar 2000 kilometer dijkversterking moeten realiseren de komende decennia. De opgave is dus nog groter dan we dachten. 

We staan ook zeker niet stil. Overal werken vakmensen aan de waterveiligheid van Nederland. En het is heel fijn als je een project ook kan afronden. Zoals we vandaag doen met het project Krib- en Oeververlaging  van het Pannerdensch Kanaal. Eén van de laatste projecten van het programma Ruimte voor de Rivier. Maar natuurlijk gaan we wel de komende decennia door met meer ruimte geven aan de rivieren. 

Want klaar zijn we nooit. Ook hier niet. Want we zien bij de afsplitsing dat de bodem daalt en daarmee komt de verdeling van het water over de Rijntakken in gevaar. Daar is een oplossing voor nodig. Die verwerken we in ons programma integraal riviermanagement dat gaat over de inrichting en het beheer van de grote rivieren in Nederland. Binnenkort komen we met een nieuwe koers voor dit programma om de rivieren toekomstbestendig te maken. 

Terug naar het nu! Hier is anderhalf jaar keihard gewerkt om over 6 kilometer de oevers en kribben anderhalf tot twee meter lager te krijgen. Om zo meer ruimte te geven aan het water en 5 centimeter waterdaling te realiseren bij hoogwater. En daardoor 2 miljoen mensen beter te kunnen beschermen. Twee miljoen! 
Want het effect van dit kanaal gaat helemaal door tot aan Alblasserdam. 

Zo zit Nederland waterland in elkaar. Het is één groot en ingenieus raderwerk met veel schakels die allemaal invloed op elkaar hebben. Ik ben blij dat er zoveel vakmensen zijn die dit werk kunnen verrichten. Vaak in lastige omstandigheden want bouwen in en met de natuur is grillig. Dat hebben jullie hier ook gemerkt in tijden van lagere en hogere waterstanden. Dan kun je niet alles doen wat je wilt. 

Heel leuk om te horen dat dit werk vaak van generatie op generatie wordt doorgegeven. Ik hoorde dat een schipper en een steenzetter nu hebben gewerkt aan dezelfde oevers als waar hun vaders dertig jaar geleden aan werkten. Alleen gaat het nu om verlaging in plaats van verhoging! Dat moeten interessante discussies zijn geweest in de familie…!

Een ander principe, maar hetzelfde doel: een veilig, leefbaar en welvarend Nederland. Met de afronding van dit project zetten we weer een hele concrete stap. Niet alleen naar een veiliger Nederland maar misschien ook naar een beter historisch besef. Veel dank aan iedereen die hieraan heeft meegewerkt!