Toespraak staatssecretaris Gunay Uslu bij het uitreiken van de Prix de Rome 2023 aan Jonas Staal

Toespraak | 31-10-2023

Goedemiddag Majesteit, en alle andere liefhebbers van de kunsten.

Lieve genomineerden, wat een kwelling voor jullie. Nog heel even!

Binnen de hedendaagse beeldende kunst nemen jullie alle vier een individuele positie in, met een volstrekt eigen vorm. Jullie bewijzen zo hoe gevarieerd de beeldende kunst is.Hoe zij nieuwe werelden opent en ongekende verbanden legt.

Echt alles kan aanleiding zijn voor de verbeelding van een kunstenaar. De wereld zelf is het magazijn waaruit jullie je materiaal halen. Het materiaal roept jullie als het ware toe: je moet iets met mij, je kunt niet om mij heen, je hebt me nodig voor je verhaal.

Wat een puzzel voor de jury om een winnaar aan te wijzen. Zeker omdat er maar liefst 321 inzendingen waren. Allemaal afkomstig van kunstenaars met durf, doorzettingsvermogen en kwetsbaarheid. Zij verdienen een stevig applaus!

Ik wil graag inzoomen op de genomineerden. Jullie voornamen bepalen de volgorde.

Ik begin met Ghita Skali, de criticaster.

Bijt nooit in de hand die je voedt! Een veelgehoord advies voor wie verder wil in de kunst. Maar jij houdt je er niet aan. En je bijt nog even door ook.

Je hebt een sterke metafoor gekozen. Deelnemers aan de Prix de Rome werkten vroeger achter een deur met een klein luikje aan hun inzending. Voor jou staat dat symbool voor het geweld van het systeem van kunstprijzen. Nomineren is bij jou domineren. Alleen wie door het luikje past, telt mee.

Beste Ghita, jij bent nu door de deur heen. Ik denk jij ook de gemetselde muur daarachter omver kunt werpen.

We gaan verder met Jonas Staal, de onderzoeker.

Jouw installatie gaat over het verafgelegen eiland Ascension. Lang onbereikbaar voor mensen. Was het maar zo gebleven, lijk je te suggereren. Want mensen hebben een groot stempel gedrukt op het eiland.

Eerst werd het een openluchtgevangenis voor een homoseksuele VOC’er. Later een proeftuin voor Charles Darwin, ten koste van de oorspronkelijke natuur. En momenteel staat het eiland vol installaties die nieuwe koloniale dromen waar moeten maken in de buitenaardse ruimte.

Je vraag is glashelder: van wie is dit eiland, van wie is de aarde? Je werk is rijk en heeft voor elke kijker een eigen instapniveau.

We komen bij Josefin Arnell, de absurdist.

Op de filmposters voor Buurthuis 2 staan kreten als ‘a fantasy romance’, ‘a horror comedy’ en ‘zombies all over the place’. Het is horror en comedy tegelijk. Beide vormen maken problemen bespreekbaar, laten je van een andere kant kijken. Je combineert je eigen vakmanschap met je toewijding aan de mensen met wie je samenwerkt. Met als eindresultaat niet alleen een horrorfilm, maar ook een verandering bij de mensen rond het buurthuis. Voor hen zit de ultieme horror in de kracht van het kapitaal, die de samenhang in de buurt aantast.

Tot slot Michael Tedja, de poëet.

Je bent wars van trends, en hebt zo een oeuvre opgebouwd van grote consistentie. Al in 1999 vond je het personage Aquaholist in het Holarium uit. Dat personage zien we nu ook aan het werk in Vertical Reality en How to Study the Sea Poetically.

Je hebt een eigen palet, een eigen stem, een eigen poëzie. Je gunt jezelf daarbij ook de ruimte om te experimenteren. Dat zien we in de monitor op het werk Vertical Reality, die digitale kopieën toont van de bewust verborgen werken uit het Holarium.

Beste mensen,

Lieve Ghita, Jonas, Josefin en Michael. Ik verlos jullie uit jullie spanning.

De jury heeft een winnaar uitgekozen vanwege de “compromisloze en gelaagde aanpak en de solide kwaliteit van het werk”.

De winnaar van de Prix de Rome Beeldende Kunst 2023 is … Jonas Staal!