Toespraak door staatssecretaris Gunay Uslu (OCW) bij de uitreiking van de Nederlandse Muziekprijs 2023 aan Raoul Steffani

Toespraak | 13-10-2023

Beste mensen, beste Raoul,

Het voelt een beetje ongepast om nu nog iets te zeggen.
Alsof ik daarmee de betovering doorbreek. De betovering die jij vanavond noot voor noot, frase voor frase, lied voor lied, zo zorgvuldig hebt opgebouwd.

Deze ruimte trilt nog na. Je hebt niet alleen mij bewogen, geroerd.
Maar ook je familie, vrienden, fans, en iedereen die zo betrokken is bij jou en bij al je artistieke ontwikkelingen.
Ik denk dat iedereen dat kan beamen.

Raoul, wij zijn nu allemaal meer met elkaar verbonden dan vóór het concert.
Dat is wat muziek kan doen. Musici zoals jij krijgen dat in het kwadraat voor elkaar.
 

Vanavond komt alles van de afgelopen jaren bij elkaar. Je talenten, je groei, je ambitie voor wat hierna komt.
De boog begon voor jou bijna drie jaar geleden met een recital in Leiden, in de enorme Stadsgehoorzaal. De stad was stil door corona. Gehoor was niet welkom. En in de zaal zat alleen de selectiecommissie, op het balkon.

Wat een martelgang moet dat zijn geweest voor een communicator als jij.
Die leeft van het muzikale gesprek met je publiek.
Door het ellendige virus was er geen tweespraak, maar eenrichtingsverkeer. Je zong de leegte in.

Ik heb begrepen dat je het hele recital uit je hoofd zong.
Radioluisteraars die thuis live meegenoten zagen dat niet, maar ze hoorden ongetwijfeld het verschil.
Alsof je uit de radio op hen afstapte. Zo legde je toch contact.

Dat uit je hoofd zingen tekent je hang naar perfectie. Alles moet kloppen. Ik heb begrepen dat je zelfs mijn spreektekst nog even wou lezen van tevoren.

Je voelt je allang aangetrokken tot de Scandinavische muziek. De verstilling, de melancholie, het spirituele. Om dat tot in je botten te kunnen voelen, ging jij zelfs twee jaar Zweeds studeren aan de UvA.

Dat streven van jou naar volmaaktheid voelen luisteraars over de hele wereld. Ze typeren je zang als kraakhelder, onberispelijk, verzorgd.
En door het ontwikkeltraject dat bij de Muziekprijs hoort, heb je je ook in zakelijke zin kunnen perfectioneren. Je bent een strategisch netwerker. Introduceert jezelf handig aan docenten en dirigenten.
Die hebben natuurlijk ook door dat je veel meebrengt.

We konden vanavond allemaal horen hoe lenig jouw stem zich beweegt tussen hoogte en diepte en tussen barok en romantiek.
Je wilt niet in een mal te vangen zijn.
Je stemgeluid ontglipt het sjabloon van de bariton.
Het is bij jou niet óf oude muziek óf het romantische lied.

Als je eenmaal voor een componist hebt gekozen, verplaats je je met een totale overgave in zijn of haar wereld.
"Raoul, die klimt in het DNA van de partituur", zeggen de mensen die jou de afgelopen jaren hebben begeleid. "En wat hij daaruit haalt, geeft hij met een eigen interpretatie terug aan zijn publiek. Dat gooit hij de zaal in. Directer wordt het niet."

En zo bracht jij ons ook zojuist in totaal andere werelden. Wij waren daar. Bij Alma Mahler. Hoe verdrietig dat zij twijfelde over haar muzikale roeping. Hoe onterecht dat is, heb jij net bewezen.

We waren eerder al in het Leipzig van Bach. Het was alsof we hem zagen zitten terwijl hij zijn muzikale ideeën voor wéér een cantate haastig vastlegde in zijn notenschrift. Drie eeuwen later breng jij diezelfde noten tot leven. Klinkt het verlangen om te sterven swingend. Vindt Bach langs jouw stembanden en onze oren de weg naar ons hart.

Als jij zingt, lijkt het alsof het nauwelijks moeite kost.
Maar we weten: achter dat schijnbare gemak zitten jaren van werken, van schaven en van techniek ontwikkelen. Streven naar het moment waarop totale beheersing samenvalt met totaal loslaten.

Lieve Raoul,

De Nederlandse Muziekprijs is bedoeld voor mensen als jij. Het is de hoogste onderscheiding voor een musicus, werkzaam in de klassieke muziek. Het is de bekroning van een artistieke ontwikkeling, maar opent vooral ook een venster naar wat hierna volgt.

Je hebt je ontwikkeld. Als mens, als musicus en als organisator van je eigen carrière.

Jouw handelsmerk is volgens jou: je eigenheid en je onderzoek naar repertoire buiten de gebaande paden. Ik ben ontzettend nieuwsgierig naar het vervolg. What’s next?

Raoul, ik voel me vereerd om de Nederlandse Muziekprijs aan je uit te mogen reiken.