Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 6 oktober 2023

Mediatekst | 06-10-2023

VAN GENNIP

Vanochtend heeft de commissie-Ruys haar rapport gepresenteerd over de evacuatieoperatie na de val van Kabul. We kunnen ons allemaal nog de dramatische beelden herinneren na de plotselinge machtsovername door de Taliban in de zomer van 2021. Minister Bruins-Slot heeft dat vanochtend met recht een ‘ijzingwekkende en hartverscheurende’ situatie genoemd die op alle betrokkenen een grote impact heeft gehad. En nog steeds heeft, zeker voor alle Afghanen die nu leven in een zeer grimmige realiteit. Het kabinet heeft groot respect voor iedereen die onder zeer moeilijke omstandigheden heeft bijgedragen aan de evacuatie en het overbrengen van mensen naar Nederland. Daarbij zijn fouten gemaakt, dat is duidelijk. Wij omarmen de conclusies van de commissie-Ruys. De commissie heeft grondig werk gedaan, waarvoor wij haar danken. In de afgelopen tijd hebben we eerste stappen gezet om in de toekomst beter voorbereid te zijn op dit soort crisissituaties. De constateringen die de commissie-Ruys heeft gedaan, kunnen daarbij ook helpen, om te leren van de dingen die fout zijn gegaan en onze crisisaanpak verder te verbeteren. De grootste fout zou zijn om niet te willen leren van het verleden. Het kabinet zal het rapport zorgvuldig bestuderen. En binnenkort zullen we met een inhoudelijke reactie komen op de bevindingen van de commissie.  

Daarnaast hebben we in de ministerraad weer een aantal besluiten genomen op de terreinen waarvoor het werk door moet gaan. Zo hebben we besloten de afhandeling van aardbevingsschade milder en makkelijker te maken. Mensen die schade aan hun woning hebben die veroorzaakt kán zijn door de aardbevingen, krijgen de mogelijkheid alles in één keer te laten herstellen zonder causaliteitsonderzoek, tot een bedrag van 60.000 euro. Bewoners kunnen de schade meteen laten herstellen door een aannemer en de factuur naar het Instituut Mijnbouwschade sturen. Of gebruik maken van een aannemer die door het IMG, dat Instituut Mijnbouwschade wordt ingehuurd. Dit moet een einde maken aan de situatie waarin bewoners soms jarenlang moesten discussiëren over de oorzaak van individuele schades, terwijl de staat van hun woning alleen maar verder verslechterde. Dit besluit vloeit voort uit de kabinetsreactie ‘Nij begun’ op de parlementaire enquêtecommissie en is bedoeld om een grote bron van onvrede weg te nemen die bewoners ervaren bij het schadeherstel.

Daarnaast hebben we besloten 102 mln. euro vrij te maken voor een derde steunpakket aan Oekraïne. Daarmee wordt onder meer een bijdrage geleverd aan het herstel van de energie-infrastructuur die vaak doelwit is van Russische aanvallen. Het is ontzettend belangrijk om een heel duidelijk signaal te blijven geven aan Oekraïne, maar ook aan Rusland: Nederland zal Oekraïne blijven steunen zolang dat nodig is.    

Vandaag is de Europese Raad in Granada bijeen voor een informele bijeenkomst, waar vanzelfsprekend ook de minister-president bij is. Daar wordt onder andere gesproken over migratie, mede naar aanleiding van de alarmerende situatie op Lampedusa vorige maand. Daarnaast wordt er met een meer langetermijnblik gekeken naar hoe we als Europese Unie sterk en veerkrachtig kunnen blijven, zonder kwetsbare afhankelijkheden van andere landen, zogenaamde strategische autonomie. Dat staat dus op de agenda van de informele Europese Raad.  Als u specifieke vragen hebt, dan kunt u die natuurlijk aldaar stellen of laten stellen door collega’s. En voor alle andere vragen kunt u vandaag bij mij terecht.

Tot slot: vanochtend is ook bekendgemaakt dat de Nobelprijs voor de Vrede dit jaar gaat naar de Iraanse activiste Narges Mohammadi. Een zeer terechte erkenning voor haar jarenlange strijd voor mensenrechten en vrijheden, in het bijzonder voor vrouwen in Iran. Deze strijd vergt enorme persoonlijke offers van haar, ze zit momenteel opgesloten zit in een Iraanse cel en dat ontmoedigt haar echter niet; zo zei ze dit voorjaar: ‘Hoe meer ze me straffen, hoe vastberadener ik word om te vechten tot we democratie en vrijheid bereiken.’ Voor zoveel moed kunnen we alleen maar het allergrootste respect hebben. Mohammadi is met recht voor velen een voorbeeld en inspiratiebron.

BREEDVELD (NOS)

Heeft het kabinet een besluit genomen over het al dan niet verbieden van glyfosaat?

VAN GENNIP

Wij hebben een discussie gehad, uiteraard, over glyfosaten. Daar spelen een heleboel verschillende vragen. Natuurlijk de relatie, wel of niet, met Parkinson. Daar speelt de discussie hoe het in de Europese Unie, op dit moment, gaat, wat de voorstellen zijn en wat de verschillende posities zijn. Daar gaat het ook over wat het Europees instituut en het Nederland instituut voorstellen. En daarop zijn we nog met elkaar in gesprek. Dat is natuurlijk een uitgebreide discussie met heel veel verschillende aspecten.

BREEDVELD

Er zijn steeds meer zorgen over het gebruik van die glyfosaten in middelen als Roundup, een bestrijdingsmiddel voor de gezondheid maar ook voor het milieu. De Kamer wil er daarom van af en wil ook dat het kabinet voor een verbod stemt, Europees. Is het denkbaar dat het kabinet anders besluit dan de Kamer wil?

VAN GENNIP

Laten we beginnen met dat wij ook, als kabinet, ons heel erg bewust zijn van de zorgen die er leven bij de burgers, in de Tweede Kamer, maatschappelijke organisaties. Die zorgen zie je ook in een aantal Europese landen ook terug. Dat alles nemen we natuurlijk mee in onze afwegingen. Daarnaast heb je natuurlijk de EFSA en de Ctgb, die een duidelijke uitspraak hebben gedaan. Ook dat moeten we meewegen. Maar dit zijn allemaal aspecten die meespelen in onze standpuntinname. En dat zullen we volgende week gaan doen.

BREEDVELD

Dat moet snel, want volgende week is die stemming in Europa. Nog maar een keer mijn vraag: is het denkbaar dat het kabinet anders besluit dan dat de Kamer wil?

VAN GENNIP

Dat zult u volgende week zien. Ik denk dat het echt belangrijk aspect hiervan is, dat er op dit moment heel veel in beweging is, ook in Europa. Dat zal de komende dagen allemaal duidelijk blijven. Dan komt ook het definitieve advies van het Ctgb. Dat komt maandag bijvoorbeeld. Dus al die puzzelstukken moeten nog op hun plaats komen. En dan komen wij met ons definitieve standpunt.

BREEDVELD

Is het vooral moeilijk om eenheid in het kabinet te vinden omdat twee partijen, namelijk het CDA en VVD, eigenlijk helemaal niet voor zo’n verbod zijn?

VAN GENNIP

Ik denk dat er heel veel verschillende aspecten aan zitten. En sommige van die aspecten, zoals ik net zei, die zijn gewoon nog niet helemaal uitgekristalliseerd. Dat definitieve advies van het Ctgb, wat gaan andere Europese landen doen? Wat is er nou wel en niet in onderzoeken duidelijk geworden? Wat zijn de alternatieven als je zou besluiten tot zo’n verbod? En hoe schadelijk zijn die dan? Er zijn best nog veel vragen waar nog een antwoord op moet komen voordat we ons echt definitief ons stadpunt kunnen opmaken.

BREEDVELD

U heeft niet heel veel tijd meer om dat allemaal bij elkaar te vergaderen.

VAN GENNIP

Ja, dat klopt. Dus dat is ook inderdaad een kwestie van een aantal dagen. Maar natuurlijk tot volgende week vrijdag nog wel een hele week.

BREEDVELD

Is het dan denkbaar dat het kabinet zegt: we komen er niet uit, we onthouden ons van stemming in Europa?

VAN GENNIP

Ik ga niet vooruit lopen op wat de uitkomst zou kunnen zijn. Maar in Europa heb je drie keuzes: ja, nee of onthouden.

BREEDVELD

Die optie ligt dus nog heel duidelijk voor?

VAN GENNIP

Alle opties liggen op dit moment op tafel. En vooral al het uitzoekwerk waar we duidelijke antwoorden op nodig hebben.

DE WINTHER (TELEGRAAF)

Mevrouw Van Gennip, misschien nog een late felicitatie voor uw vicepremierschap. Ik vind het natuurlijk elke week, en ik denk wij allemaal, heel fijn dat u hier nog bent om namens het kabinet te vertellen wat er in de ministerraad besproken is. Neemt u mijn volgende vraag alstublieft niet persoonlijk, maar het valt wel op dat naast de afwezigheid van de minister-president de eerste vicepremier hier niet verschijnt. Waarom is dat?

VAN GENINP

De premier en de vicepremier Kaag hadden een aantal gezamenlijke internationale bijeenkomsten, waaronder bij de Verenigde Naties, de G20 en hebben ook allebei onafhankelijk van elkaar internationale verplichtingen. Sigrid Kaag is vandaag in Praag op een bijeenkomst tussen Europese landen en Amerika over economische samenwerking.

DE WINTHER

En is het wel, volgens mij, vrij zeldzaam dat week in, week uit de minister van Financiën niet bij de ministerraad is. Is dat misschien ook vanwege het feit dat ze er misschien liever niet wil zijn?

VAN GENNIP

Dat vind ik een wat sterke conclusie. Ze heeft deze week gewoond de Financiële Beschouwingen gedaan. En vorige week was ze er, maar moest zij eerder in de middag weg. En daarom heb ik de ministerraad toen voorgezeten. Maar ze was er wel.

DE WINTHER

Is zij met een internationale sollicitatieronde bezig soms?

VAN GENNIP

Dat zou ik echt niet weten.

DE WINTHER

En er was vandaag een vrij kritisch rapport waar mevrouw Kaag in haar vorige baan als minister van Buitenlandse Zaken toch wel over de tong ging, om het maar zacht uit te drukken. Bestaat toeval?

VAN GENNIP

Ik denk dat het heel belangrijk is dat reacties op dit soort rapporten worden gegeven door de verantwoordelijke bewindspersoon. En in dit geval is dat Bruins Slot, die nu minister van Buitenlandse Zaken is. Dus het past ook, staatsrechtelijk, dat zij vanochtend, samen met de minister van Defensie, de kabinetsreactie op dat rapport heeft gegeven, het rapport in ontvangst heeft genomen en straks voor die uitgebreide kabinetsreactie verantwoordelijk is.

DE WINTHER

Ik geloof dat er nog twee persconferenties zijn tot de verkiezingen.

VAN GENNIP

Dat zou kunnen. Ik weet niet hoe vaak u ons nog gaat uitnodigen.

DE WINTHER

In ieder geval voor de verkiezingen.

VAN GENNIP

Ik kom natuurlijk graag weer.

DE WINTHER

Dat is mijn volgende vraag. Zien we u volgende week weer?

VAN GENNIP

Ja.

DE WINTHER

En de week daarna?

VAN GENNIP

Dan is er geen ministerraad.

DE WINTHER

Dan is er geen ministerraad. Dus we moeten het zonder mevrouw Kaag doen de rest van deze (onverstaanbaar, red.)?

VAN GENNIP

Voor zover ik weet is zij – ik kijk even naar links – is zij volgende week bij het IMF in Marrakesh. En ook daar is het belangrijk om een Nederlandse vertegenwoordiging te hebben die zich inzet voor die internationale relaties.

DE WINTHER

Veel dank.

WESTER (RTL)

Mevrouw Van Gennip, is er in de ministerraad nog gesproken over de toch wel opvallende uitval van minister De Jonge gister richting Forum voor Democratie?

VAN GENNIP

Minister De Jonge heeft gisteravond duidelijk gemaakt wat het kabinet vindt van het initiatiefwetsvoorstel. En daarmee is hij heel duidelijk binnen de kaders van het kabinetsstandpunt gebleven, zoals wij dat een aantal weken met elkaar hebben afgesproken. En hij handelt natuurlijk ook op het moment in het debat naar iets wat er gezegd wordt, en daar reageert hij op.

WESTER

Maar in de zin, welke kwalificatie je er ook precies aan hangt, zijn woorden richting Forum waren toch vrij stevig, een minister richting een politieke partij. Over complottheorieën, onkruid dat weersproken moet worden. Heeft het kabinet in de ministerraad nog gezegd ‘Hugo, dat was fantastisch wat je gedaan hebt?’

VAN GENNIP

In het kabinet is steun uitgesproken voor de inzet van minister De Jonge. Dat was er van tevoren al en dat was er vandaag ook achteraf en juist ook omdat het zo nu en dan belangrijk is dat je zegt wat je wel en niet een goede richting in dit land vindt als je het over de nationale rechtsorde hebt.

WESTER

Dus dit was echt achteraf, het was waarschijnlijk niet voor besproken, wel duidelijk namens het kabinet van ‘pak ze maar stevig aan’.

VAN GENNIP

Brede steun.

WESTER

Ja, pak ze maar eens stevig aan?

VAN GENNIP

Nou, dat zijn uw woorden, maar er was vandaag duidelijke steun voor het optreden van minister De Jonge gisteravond.

HOEDEMAN (AD)

Een soort van aansluitend, mevrouw Van Gennip, de Universiteit van Utrecht heeft vandaag een onderzoek gepubliceerd naar de relatie tussen stevig taalgebruik met woorden zoals ‘heks’ en ‘tribunalen’ en het vertrek van politici uit politiek Den Haag. Hoe kijkt u daarnaar?

VAN GENNIP

Wat ik zelf meemaak, is dat dit inderdaad een positie is, waarin, sowieso, woorden doen ertoe, woorden die wij gebruiken doen ertoe, woorden die we zoals zojuist over Afghanistan of over Groningen uitspreken, die doen ertoe, die moeten ook zorgvuldig gewogen worden, maar woorden over ons doen er ook toe. Soms kun je het van je afschudden, omdat je denkt ‘dat is politiek’ en soms raakt het je persoonlijk. En wat ik zie gebeuren in deze politieke arena, is dat het soms, niet altijd, steeds persoonlijker wordt, maar ik zie ook een nieuwe generatie politici die zegt ‘zullen we het weer gewoon over de inhoud hebben? Zullen we weer gewoon met elkaar proberen het debat te hebben, over waar we willen dat Nederland naartoe gaat’ in plaats van persoonlijke kwalificaties.

HOEDEMAN

Maar als er politici vertrekken om die reden, is de Tweede Kamer, is de politiek dan niet te laat met ingrijpen?

VAN GENNIP

Nou, dat vind ik moeilijk om te zeggen. Ik ben blij dat het debat nu erover gevoerd wordt. Ik betreur het natuurlijk als Kamerleden, politici, om die reden vertrekken, maar ik zie vooral dat het gesprek nu gevoerd wordt en ik zie vooral wat ik net zei, dat er echt nu een generatie is die zegt ‘laten we het erover hebben, wat is jouw visie voor Nederland, wat is mijn visie voor Nederland?’. Dat kan botsen, maar laten we het debat op de inhoud voeren.

HOEDEMAN

Ander onderwerp, er was gisteravond een voetbalwedstrijd tussen AZ en een Poolse club.

VAN GENNIP

Ja, 1-0.

HOEDEMAN

Wat ik vragen wilde is, hebt u begrip voor de zorgen die Poolse politici zich maken over de voetballers die in Nederland vastzitten?

VAN GENNIP

Laat ik het volgende zeggen. Wat er gisteravond precies gebeurd is weten we nog niet, daar doen we onderzoek naar, zoals we dat elke keer doen als er rellen zijn rond stadions of op andere manieren, dan doen we onderzoek of doet de lokale driehoek onderzoek, dat onderzoek hoort plaats te vinden in alle zorgvuldigheid, daar nemen we de tijd voor en zonder druk van buitenaf.

HOEDEMAN

Maakt u zich meer zorgen om die voetballers of om de Nederlanders die gewond zijn geraakt?

VAN GENNIP

Sowieso vind ik, elke persoon die gewond raakt natuurlijk één teveel en wat me ook steekt is, je wilt gewoon naar een voetbalwedstrijd kunnen gaan kijken met je kinderen of met je familie of je vrienden en dan wil je een leuke middag of avond hebben en dat is steeds moeilijker met alle incidenten, alle rellen die we nu zien. Gun elkaar nou gewoon een leuke voetbalwedstrijd.

HOEDEMAN

Kunt u deze ophef los zien van de Poolse verkiezingen?

VAN GENNIP

Ik denk dat de vraag stellen hem beantwoorden is.

HOEDEMAN

Dank.

BEEKMAN (BNR)

Minister Van Gennip. De middengroepen, dreigen die op dit moment ook door het ijs te zakken?

VAN GENNIP

Ik denk dat wat wij nu zien in Nederland, is echt een discussie, en terecht, over bestaanszekerheid en koopkracht, waar wij als kabinet een groot pakket hebben neergelegd vorig jaar en een pakket dit jaar om die koopkracht te verbeteren, vorig jaar 10 % WML-verhoging en dit jaar 2 miljard in huurtoeslag en kindgebonden budget om juist die gezinnen die het het zwaarste hebben te ondersteunen. Als je naar de middeninkomens kijkt, is er tussen de middeninkomens zijn er grote verschillen. Er zijn mensen die in sectoren werken waar er grote loonstijgingen zijn geweest, of die goed geïsoleerde huizen hebben. Er zijn ook mensen waar de loonstijgingen veel minder zijn of die in tochtige huizen wonen, die het veel moeilijker hebben. Dus de verschillen ertussen zijn groot, maar er zijn gewoon veel mensen in Nederland die elke maand weer de eindjes aan elkaar moeten knopen. Dat zijn vaak mensen met tienerkinderen, met hoge energierekeningen en dat zie ik keer op keer. Ik vind het zelf ook duur als ik boodschappen doe, doe ik iets minder vaak dan vroeger, misschien dat daarom het verschil groter is, maar…

BEEKMAN

Maar dat het leven duur is en door het ijs zakken, dat zijn twee verschillende dingen en als we bij de Algemene Financiële Beschouwingen naar sommige partijen luisteren, dan lijkt het wel alsof ook naast de lage inkomens ook de middengroepen op het randje, tegen armoede dreigen te…

VAN GENNIP

Ik denk als je naar de analyses kijkt, wat nog wat anders is dan wat je in je eigen omgeving natuurlijk ziet, is er is een vrije grote groep lage-middeninkomens, die eigenlijk weinig tegenslag kan hebben, die wel een baan hebben, een huis hebben, maar als er dan sprake is van een scheiding of het verlies van een baan of een kind dat een schuld maakt door een hoge telefoonrekening, dat er dan heel weinig buffer is om dat op te vangen en dat is een van de problemen die je nu ziet. Het andere probleem wat je ziet is het perspectief dat mensen hebben: kun je doorgroeien, heb je een baan met perspectief waarin je kunt ontwikkelen, kun je veilig wonen, heb je een goede, leefbare wijk, kunnen je kinderen naar school en dat perspectief, dat moet je mensen weer bieden, dat als er tegenslag is, dat ze omhoog kunnen kruipen en dat ze ook gewoon iets hebben om voor te leven en dan gaat het bijvoorbeeld over de hervorming van de arbeidsmarkt. Dan hoort u mij natuurlijk erover, maar het gaat ook over betaalbare huurwoningen.

BEEKMAN

Even over die arbeidsmarkt, dan horen we ook steeds ‘werken loont niet’. Klopt dat?

VAN GENNIP

Werken loont altijd, meer werken loont altijd. Het loont wel sommige groepen veel meer dan voor andere groepen. Er is een klein aantal groepen waarvoor het veel te weinig loont en er is een grote middengroep waarvoor het meer zou moeten lonen, maar het loont altijd.

BEEKMAN

Toch ontstaat er een beetje een sfeertje van ‘we zijn met z’n allen door het ijs aan het zakken en het werken loont niet’. Bent u het met me eens, dat dat gevoel een beetje in de Kamer heerst?

VAN GENNIP

In sommige discussies zie je dat terug, maar als je gewoon kijkt naar wat er aan de hand is dan is over het algemeen, je kunt het natuurlijk niet voor alle specifieke situaties zeggen, het verschil tussen bijstand en minimumloon gaan werken, is meestal 20 %, dat is echt significant. Wat je ziet waar mensen moeite mee hebben die vanuit een bijstandsuitkering willen gaan werken, is de onzekerheid. Als je een onzeker contract hebt, als je een vast contract hebt wordt het anders, maar als je een onzeker contract, een jaarcontract, een tijdelijk contract, dat brengt natuurlijk allerlei onzekerheden met zich mee, niet alleen over je toekomst, maar ook over je toeslagen vandaag en dat is ook een van de factoren waar we iets aan moeten doen.

BEEKMAN

Ja, en dan even tot slot, als we het ook over de middeninkomens hebben, richting de zzp’ers, u gaat die flink aanpakken begrijp ik? Je bent pas zzp’er op het moment dat je er 32 en een halve euro per uur kan verdienen daarmee?

VAN GENNIP

Het wetsvoorstel gaat in internetconsultatie vanmiddag en daar staan inderdaad een heleboel voorstellen in om het zzp-schap, de regelgeving die daarover gaat, te verduidelijken, dat is één van de sporen over wat we met zzp’ers willen doen en dan gaan we kijken naar ‘werk je onder gezag, ben je ingebed in een organisatie, werk je voor eigen rekening en risico?’. Wat we hebben gedaan, nu wordt het heel gedetailleerd voor de rest van de zaal, is de jurisprudentie verduidelijkt, zodat het veel duidelijker is wanneer je als zzp’er werkt en wanneer je als werknemer werkt en wij hebben ondernemerschap eraan toegevoegd als criterium, juist op vraag van de zzp-organisaties.

BEEKMAN

Met het gevaar het nog technischer te maken, maar op het moment dat je bij een werkgever die jou inhuurt komt, en hij zet je achter een computer voor hem neer en je moet daar de hele dag zitten, bijvoorbeeld op een redactie, dan zegt u: dan ben je geen zzp’er en je moet minimaal 33,50 per uur verdienen?

VAN GENNIP

Dat is een hele kort door de bochtsamenvatting, maar waar je naar moet kijken is of inderdaad al die elementen aanwezig zijn. Ik kan dat niet vanaf hier inschatten, maar we hebben in de internetconsultatie 9 casussen uitgewerkt, niet van een redacteur op een krant, maar die hele duidelijke voorbeelden geven wanneer het wel en niet geldt. En anders hebben we het er nog en detail over.

BEEKMAN

Normaal had ik het er aan het Touwtje met u over gehad, maar dat kon nu niet.

VAN GENNIP

Doen we zo.