Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 29 september 2023

Mediatekst | 29-09-2023

Gebeurtenissen Rotterdam (1)

VAN GENNIP

Natuurlijk hebben we in de ministerraad stilgestaan bij de vreselijke gebeurtenissen in Rotterdam die gisteren hebben plaatsgevonden. Het is ontzettend verdrietig dat er drie dodelijke slachtoffers zijn gevallen en onze gedachten gaan dan ook uit naar de naasten, die hun geliefden zo plotseling moeten missen, naar de mensen in de buurt en naar de vele mensen die de huisarts kenden. Ook denken we aan iedereen die gister getuige is geweest van het geweld, in angst heeft gezeten of op wat voor manier dan ook geraakt is door de gebeurtenissen. We sluiten ons aan bij de woorden van burgemeester Aboutaleb, die gisteren al uitsprak zijn dank voor de hulpverleners die snel en adequaat hebben opgetreden en die iedereen zo goed hebben geholpen in deze moeilijke situatie. We snappen heel goed dat het met name voor die medewerkers van het Erasmus MC enorm lastig is om vandaag weer aan het werk te gaan. Het doet iets met je gevoel van veiligheid als er zoiets gewelddadigs gebeurd in je eigen ziekenhuis en het vraagt dan ook heel veel veerkracht om de volgende dag de draad weer op te pakken. Minister Kuipers en meneer Dijkgraaf zijn dan ook nog tijdens de ministerraad naar het Erasmus MC gegaan om studenten en medewerkers van de afdeling waar is geschoten te spreken en ze een hart onder de riem te steken en ze zijn er dus ook nu nog.

Algemene Politieke Beschouwingen (1)

Dan schakel ik toch even over naar de politiek hier in Den Haag. Wat stond er op de agenda van de ministerraad? Natuurlijk hebben we gesproken over de tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen aangenomen moties. Veel van deze moties hebben directe budgettaire consequenties en minister Kaag heeft vandaag in de ministerraad de brief hierover toegelicht en besproken en die stuurt zij later vandaag naar de Kamer, waarin er meer inzicht wordt gegeven over de uitvoerbaarheid, de budgettaire impact, de samenhang en de dubbelingen van de voorgestelde wijzigingen, zoals we ook vorige week bespraken. Volgende week, tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen, zal het kabinet hier nader met de Tweede Kamer over in gesprek gaan.

Gaskraan Groningen dicht

Ook op heel veel andere terreinen gaat het werk door. Zo stond er vandaag weer een groot aantal internationale consultaties op de agenda die binnenkort in procedure worden genomen. Vorige week hebben we het besluit genomen om de gaskraan in Groningen helemaal dicht te draaien. Dat betekent dat we voor het eerst in 60 jaar de winter in gaan zonder Gronings gas en hoewel het stoppen van de gaswinning uit het Groningerveld een bijzonder moment is, betekent dit helaas natuurlijk nog niet het einde van de aardbevingsproblematiek in het gebied. Minister-president Rutte is vandaag dan ook op bezoek in Groningen voor een werkbezoek en daarbij staat het toekomstperspectief van kinderen en jongeren centraal en dat is ook de reden dat hij hier vanmiddag niet is.

Nationaal Comité Stilstaan bij Corona

Ook is er een afvaardiging van het kabinet op dit moment in Den Bosch, want daar organiseert het Nationaal Comité Stilstaan bij Corona vanmiddag, in aanwezigheid van de koning, een speciaal programma over de gevolgen die die coronapandemie heeft voor onze samenleving en heeft gehad. Aanwezigen zullen daarbij persoonlijke verhalen delen, over welke impact corona heeft gehad op hun leven en hoe dat nog steeds doorwerkt. Die verhalen zullen uiteindelijk samenkomen in een tentoonstelling die de komende maanden op verschillende plekken in het land te zien is. Iedereen wordt daarbij uitgenodigd om zelf ook een verhaal toe te voegen en voor de één is corona natuurlijk alweer naar de achtergrond verdwenen, maar voor de ander zijn de fysieke of mentale gevolgen nog veel meer aanwezig en voor weer anderen, omdat ze dierbaren hebben verloren. Daarbij stilstaan geeft de mogelijkheid om die emoties een plek te geven, leed te erkennen en te leren van wat er goed en minder goed is gegaan.

Oekraïne

Vanzelfsprekend hebben we vandaag wederom de situatie in Oekraïne besproken. We zien nog steeds dat Rusland met raketten en drones aanvallen uitvoert op Oekraïense steden, waaronder Odessa en de havensteden aan de Donau. Die aanvallen op Oekraïense burgerdoelen, havens en graansilo’s, zijn gewetenloos en onacceptabel. Het onderstreept des te meer het belang van aanhoudende steun aan Oekraïne, militair, humanitair en financieel. Nederland zal dit blijven doen, zolang als het nodig is. Ook in andere delen van de wereld zet Nederland zich in voor vrede en veiligheid. Zo levert Nederland momenteel een bijdrage aan een NAVO-missie in Irak. Belangrijk voor de mensen daar, maar ook belangrijk voor ons. Een stabiel en veilig Irak is ook voor ons van direct belang. Irak ligt immers in een zeer instabiele regio aan de grens met Europa. Verdere instabiliteit kan leiden tot hernieuwd conflict en een mogelijke heropleving van de terroristische dreiging. Eerder dit jaar hebben we al aangekondigd dat de Nederlandse inzet wordt uitgebreid en het kabinet heeft nu besloten daarop nog een aanvullende bijdrage te leveren en die bestaat uit het leveren van de hoogste militaire commandant van die missie, met ondersteunende staf en een eenheid transporthelikopters, inclusief ongeveer 120 mensen personeel. Over de nadere details zal de Kamer vandaag zoals gebruikelijk geïnformeerd worden middels een artikel-100-brief. Dat was mijn inleiding.

Algemene Politieke Beschouwingen (2)

BREEDVELD (NOS)

De Tweede Kamer heeft in de Algemene Politieke Beschouwingen voor 4 miljard aan aanpassingen gedaan op de begroting zoals u die met lang onderhandelen heeft samengesteld. Verhoging minimumloon, uitkeringen, het niet verhogen van de accijns op de benzine, investeren in het openbaar vervoer. Kunt u daar gehoor aan geven?

VAN GENNIP

In de brief die wij vanmiddag aan de Kamer sturen zetten wij uiteen wat de gevolgen zijn. Er zitten dubbelingen wellicht in dekking, klopt de dekking, is het technisch uitvoerbaar? En dan is het vervolgens aan de Kamer, zoals het bij begrotingen altijd gaat, of je nou missionair of demissionair bent, is het aan de Kamer om dat om te zetten in amendementen en dat vervolgens bij een Kamermeerderheid of niet, aan te nemen.

BREEDVELD

Ja, maar u roept zelf de vragen al op: is de dekking, is wel duidelijk aangegeven hoe het betaald wordt? Is het wat u betreft duidelijk, kan het zomaar?

VAN GENNIP

Ik denk dat er heel veel dekkingsvormen zijn waar je het wel of niet over eens kan zijn, inhoudelijk, wil je die of niet? Maar wat belangrijk is, is dat wij als kabinet aangeven in die brief vanmiddag, hoeveel levert het dan op, als je een bepaalde dekkingsvorm wil, kan die, staat er nog geld op die begroting of in die pot, hoeveel levert het op, is die inschatting van 1 of 2 miljard, klopt die of levert het toch minder op?

BREEDVELD

En?

VAN GENNIP

Dat zult u vanmiddag in die brief lezen…

BREEDVELD

Ja, maar ik vraag het nu, anders dan komen we hier voor niks.

VAN GENNIP

Er zullen erg veel moties zijn waar u zult zien dat de dekking of een dubbeling heeft met een andere motie, die zitten er natuurlijk ook in of dat een dekking minder oplevert dan de indieners zich hadden voorgesteld, of dat het toch op uitvoeringsproblemen stuit, dus je ziet eigenlijk bij alle moties die uitleg terug.

BREEDVELD

Dus eigenlijk zegt u met zoveel woorden, zoals de Kamer het nu voorstelt, met de manier waarop ze het willen betalen, kunnen wij daar eigenlijk geen gehoor aan geven?

VAN GENNIP

Uiteindelijk is het aan de Kamer…

BREEDVELD

Maar dan geeft u ook aan van, het geld is er niet.

VAN GENNIP

Dan zal de Kamer dus met elkaar moeten kijken van willen we het dan op een andere manier dekken, willen dan dat wat we in de motie voor elkaar willen krijgen, dat we daar een stapje in terug doen, dat zijn allemaal afwegingen die de Kamer kan maken en we hebben, u zult het straks zien, 26 pagina’s uit mijn hoofd, uitleg hoe het werkt. En dan kan de Kamer dus ook zijn voordeel mee doen, omdat het er heel veel informatie in staat.

BREEDVELD

De Kamer was ook echt trots op zichzelf dat ze toch nog zoveel voor elkaar wisten te krijgen in twee dagen. Deelt u die trots?

VAN GENNIP

Nou wat ik denk dat heel belangrijk is, is dat we allereerst omkijken naar de mensen die door het ijs dreigden te zakken. Dat is wat we in augustus hebben gedaan als kabinet. Daar hebben we dat pakket van 2 miljard voor neergelegd. Gericht, met kinderbijslag en huurtoeslag om juist mensen in armoede, mensen met lage inkomens en met mensen met gezinnen, en vooral tienerkinderen, om die te ondersteunen. Dat is waar we op hebben ingezet. En je ziet dat zo’n pakket samenstellen, dat zie je nu ook in de reactie op onze moties. Dat kost tijd. Dat kost denkwerk. Je moet kijken hoe, als je aan de ene knop draait, hoe dat ergens verderop impact heeft. Hoe je het kunt dekken. Want ook dekking heeft natuurlijk gevolgen, want als je iets dekt, dat betekent dat je bij de ene groep misschien iets meer doet, dat haal je bij een andere groep weg, dus ook dat is weer inkomstpolitiek.

BREEDVELD

Technische begrotingstaal, maar even voor gewone mensen, u zegt eigenlijk van: ‘Het is niet deugdelijk zoals de Kamer dat nu denkt te betalen?’

VAN GENNIP

Maar de Kamer moet het nog in amendementen vervatten en ik weet dat de Kamer ook heel erg hard bezig is om dat op een goede manier te doen en dat de indieners van deze moties op zoek zijn naar manieren om het sluitend te maken.

BREEDVELD

Dat is helder, de Kamer heeft natuurlijk gewoon die macht om het zelf te regelen, maar u adviseert daarin en zegt: ‘Let op, zoals u het nu voorstelt, kan het niet.’

VAN GENNIP

Ja maar ik denk ook dat wat daar heel belangrijk bij is, is één: de Kamer echt zijn best doet om naar dekking te zoeken, dat doen ze. En twee: dat die dekking dan deugdelijk is. En daar hebben ze onze informatie voor nodig. Die krijgen ze vanmiddag en dan kunnen ze de hele puzzel leggen. Past deze dekking, levert dit genoeg op? Is ie dubbel met een andere motie en hoe willen we dat dan uiteindelijk in een amendement vatten en dan zullen we zien hoe al die moties, 27 moties, hoe die gaan landen in amendementen bij de AFB.

BREEDVELD

Premier Rutte zei aan het begin van zijn beoordeling van al die plannen van de Tweede Kamer: ‘Ik ontraad ze allemaal.’ Blijft u daar eigenlijk met zoveel woorden bij?

VAN GENNIP

Dat zult u vanmiddag gaan lezen, ja.

BREEDVELD

Ik vraag het u nu, ja?

VAN GENNIP

Ja.

BREEDVELD

U blijft daarbij?

VAN GENNIP

Als je kijkt naar de dekking, dan moet je per motie steeds zien dat het niet genoeg op of dat het juridisch niet kan, dat het technisch niet kan. Dat er een samenloop in zit. Dat blijft staan, maar we hebben het wel allemaal voorzien van informatie. Dat de Kamer echt de puzzel kan gaan leggen.

BREEDVELD

Ontraden wil eigenlijk zeggen, we vinden het niet verstandig als u het zo doet.

VAN GENNIP

Ja maar je hebt natuurlijk ook nog een dubbele ontrading. Dat was natuurlijk tijdens de APB. Op het moment dat er überhaupt geen dekking voor is, maar ik kan het wel waarderen dat Kamerleden op zoek gaan naar dekking, zodat uiteindelijk een motie deugdig gedekt is, want daar gaat het om en dan kan de Tweede Kamer in meerderheid zeggen: ‘Wij willen dat die begroting er anders uit ziet.’ Maar daar hoort wel die deugdelijke dekking bij en dat is waar de Tweede Kamer nu naar op zoek is, dat zijn ze ook en waarvoor wij nu informatie aanleveren.

BREEDVELD

Ja want u heeft natuurlijk in uw hoedanigheid als minister van Sociale Zaken ook naar mogelijkheden gezocht om bijvoorbeeld dat minimumloon te verhogen en de uitkeringen, juist om die mensen die het zo moeilijk hebben, te redden, te helpen. Bewijst dit maar weer eens hoe ingewikkeld het eigenlijk is om dat voor elkaar te krijgen. Dat de Kamer nu in twee dagen zegt: ‘We gaan het zus of zo doen’ en het kan eigenlijk niet?

VAN GENNIP

Nou ik denk dat zowel onze eigen zoektocht als kabinet, als die nu van de Kamer laat zien dat wij uiteindelijk in Nederland een systeem met elkaar, met alle goede bedoelingen hebben opgebouwd, dat heel erg complex is. Ik heb het als minister van Sociale Zaken nu twee keer mogen doen, het is beleidsmatig complex. Het is voor individuele mensen die iets moeten aanvragen complex. Uiteindelijk wil je gewoon toe naar een simpeler systeem. Dat zal iets minder gericht zijn, maar dan moet je kijken naar zowel het minimumloon, als de toeslagen, als de fiscaliteit, die zul je dan met elkaar moeten bezien, zodat je kunt zeggen: ‘Je kunt werken en je kunt leven van wat je verdient’, werk moet lonen. Je kunt daar allerlei uitgangspunten bij hebben maar dat is aan een volgend kabinet. Dit is een demissionair kabinet en dan doen je niet in 1 augustus besluitvorming waar je drie, vier jaar voor nodig hebt als kabinet.

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)

Die reeks moties en de wensen van de Kamer waar ze dat mee willen onderbouwen. Kunt u de recente appreciatie geven van, ik meen het voorstel van uw partijgenoot Henri Bontenbal, om overstappende passagiers extra belasting te laten betalen?

VAN GENNIP

Ja ook die zult u in de brief terugzien. Dat is moeilijk uit te voeren per 1 januari van dit jaar en daar is ook een discussie op welke manier je dat het beste kunt aanpakken in internationale context, in Europese context. Volgens mij was de bedoeling van zijn motie vooral om de energiebelasting te verlagen.

DE WINTHER

Ja dus kan ik het goed begrijpen dat het kabinet afraadt om die overstappende passagiers te gaan belasten?

VAN GENNIP

Nou maar dat kunt u vanmiddag goed lezen. Waar het om gaat, is dat als je iets wilt bereiken, dat je dat in Europese context vooral wilt doen. Maar dat er wel begrip bestaat voor de wens om iets te doen, maar dat je dat vooral in Europese context wilt doen.

DE WINTHER

Ja maar dat was eigenlijk al het kabinetsstandpunt toch?

VAN GENNIP

Nou ik denk dat dit wel een extra aandrijfveer is.

DE WINTHER

Ja, maar betekent dat dat er ook wordt meegewogen dat dat mogelijk zeer schadelijke gevolgen heeft voor de hub-functie die Schiphol vervult?

VAN GENNIP

Er spelen heel veel argumenten mee. Dat zal ook in het debat volgende week echt wel terugkomen maar dit is een van de overwegingen en daarnaast is gewoon de overweging: Uiteindelijk zul je iets voor het klimaat moeten doen, maar moet je dat op een gebalanceerde manier doen, in die internationale context. En zo veel mogelijk stap voor stap.

Irak

DE WINTHER

Nog een ander onderwerp dan, over de Chinooks, waar u het over had in Irak. Ik las in de krant dat de minister-president vorige week in New York met de Iraakse premier sprak. Het ging toen, begrepen wij, over de behoefte van Nederland om asielzoekers terug te nemen naar Irak, die beslissing om Chinooks die kant op te sturen op de een of andere manier daarmee te maken?

VAN GENNIP

Niet dat ik weet.

DE WINTHER

Dus er is geen, wat u weet, geen quid-pro-quo geweest om iets te doen voor Irak zodat zij ook iets doen voor ons?

VAN GENNIP

Uiteraard in bilaterale relaties speelt er van alles mee, maar dit is een NAVO-missie, dus wij doen dit echt vanuit de NAVO-inzet om daar onze Nederlandse bijdrage te leveren.

Stoppen accijnsverhoging benzine en diesel

HAGENS (SBS)

Hoe zit het met het stoppen van de accijnsverhoging op benzine en diesel?

VAN GENNIP

Ook die kunt u vanmiddag in de brief teruglezen of vanavond zo gauw die brief er is. Dat staat natuurlijk in de motie van Hermans en een heleboel anderen, de vraag ook daar is of de dekking deugdelijk is en ook daar zul je zien dat er onderdelen inzitten die dat wel zijn en onderdelen inzitten die dat niet zijn of nog niet zijn.

HAGENS

Want er werd gezegd ‘dat moet dan  uit het Nationaal Groeifonds komen’, wat vindt het kabinet daarvan?

VAN GENNIP

Ik denk dat het kabinet daar vrij duidelijk over is geweest, dat dat geen gewenste optie is, omdat je dat juist wil bestemmen voor de toekomst, maar uiteindelijk, als de Tweede Kamer zegt ‘wij maken een andere afweging’, dan kan de Tweede Kamer dat doen.

HAGENS

Op welk punt zeggen jullie ‘die dekking klopt niet helemaal of is niet zorgvuldig’?

VAN GENNIP

Kijk, de dekking of die wel of niet klopt is vooral de vraag kan het technisch, kan het qua uitvoering, brengt het zoveel op als je denkt dat het opbrengt, zit er dubbele dekking in? Of iets wenselijk is als dekking is uiteindelijk ook een verdelingsvraagstuk en dat is dan aan de Tweede Kamer om daar keuzes in te maken.

HAGENS

Is het haalbaar voor 1 januari dit te regelen in de uitvoering?

VAN GENNIP

En welke?

HAGENS

Het stoppen van de accijnsverhoging.

VAN GENNIP

Het stoppen van de accijnsverhoging, dus het gedeelte van de motie, dus niet de dekking, maar het gedeelte van de motie op de vraag om iets anders te doen, dat is volgens mij uitvoerbaar, maar dan is vervolgens de vraag heb je de dekking die erbij past, maar dat is dus echt aan de Kamer, wil je uiteindelijk zowel voor die motie als voor andere moties, wil je dan als je je dekking kent, de hele motie uitvoeren of een gedeelte daarvan? Ik kan mij voorstellen dat dat volgende week een grote discussie wordt.

Gebeurtenissen Rotterdam (2)

HAGENS

Nog een vraag over wat er gisteren in Rotterdam is gebeurd. Nu zie je en dat zie je eigenlijk vaker, dat er wel signalen waren dat het niet goed ging met iemand, bijvoorbeeld ook als ik denk aan de tramschutter in Utrecht, maar ook hier in Den Haag in de Albert Heijn waar ook een rechtszaak over was afgelopen week. Worden die signalen dan nog wel goed opgepakt?

VAN GENNIP

Dat vind ik moeilijk om over deze individuele casus vandaag te zeggen. Er lopen onderzoeken, er zijn gelijk onderzoeken begonnen. U hebt ook kunnen lezen over wat het OM bijvoorbeeld er bijvoorbeeld al eerder over heeft gezegd, maar ik denk dat we eerst die onderzoeken goed moeten afwachten, de mensen goed hun werk moeten laten doen en vandaag is echt een dag voor verdriet.

HAGENS

Toch vraag je je af, dit blijft steeds gebeuren, dat er signalen bekend zijn, maar dat niet wordt ingegrepen. Maakt het kabinet zich daar zorgen over?

VAN GENNIP

Ik denk dat het kabinet zich natuurlijk in den brede zorgen maakt over dit soort situaties die ontstaan, dat mensen uit balans raken, dat zien we natuurlijk om ons heen gebeuren, helaas. Je hoopt dat daar de hulpverlening er natuurlijk is voor die mensen om weer mee te kunnen doen in de samenleving.

HAGENS

Is de GGZ niet op orde en kan dat een rol spelen?

VAN GENNIP

Nou, minister Helder heeft vandaag natuurlijk ook aangegeven dat we natuurlijk naar alle systemen moeten kijken, niet alleen vanwege deze casus, maar in het algemeen en daar zijn we ook mee bezig om te kijken hoe we kunnen zorgen dat we als samenleving in balans blijven.

Mensenrechten Qatar

HOEDEMAN (AD)

Mevrouw van Gennip, het dagblad Trouw had vandaag een reconstructie van de manier waarop de ministerraad is omgegaan met de mensenrechten in aanloop naar het WK in Qatar. Hoe kijkt u daar zelf op terug, bent u daar trots op?

VAN GENNIP

Ik denk, vorig jaar hebben wij daar natuurlijk een discussie over gehad. Allereerst, mensenrechten zijn een belangrijke prioriteit van ons buitenlandbeleid, dat is altijd al zo geweest en dat zal altijd zo blijven, daar zijn wij Nederland voor. Dat hebben we natuurlijk ook in deze situatie, met dat voetbal in Qatar ingebracht, de omstandigheden van arbeidsmigranten spelen daar ook een grote rol in. Wat ik hier belangrijk in vind, is dat, je bent in een kabinet met een heleboel ministers en je praat over hele gevoelige onderwerpen, politiek gevoelig, maatschappelijk gevoelig, daar hoort een intensieve discussie bij, anders zouden wij ons salaris niet waard zijn. Wij horen daar discussies over te voeren, wij horen onze eigen overtuigingen, onze portefeuilleoverwegingen, in dit geval voor mij arbeidsmigranten, in te brengen, zodat je uiteindelijk tot een afgewogen kabinetsbesluit komt.

HOEDEMAN

Past daar ook in dat de minister van Buitenlandse Zaken Hoekstra willens en wetens in het reisadvies niet heeft vermeld dat LHBTI+-mensen veiligheidsrisico’s liepen in Qatar? Vindt u dat normaal?

VAN GENNIP

Ik wil daar eigenlijk verder niet op ingaan wat er qua Woo-verzoeken en wat er wel of niet qua reconstructies klopt, omdat het volgens mij heel erg belangrijk is dat wij, en daar zijn we echt een voorloper in de wereld in, dit soort zaken altijd bij andere landen onder de aandacht brengen. Dat maakt Nederland echt redelijk uniek in de wereld, er zijn natuurlijk een aantal andere landen die dat ook doen, dat we dat steeds inbrengen en dat hebben we hier ook gedaan.

HOEDEMAN

Als uw kind op basis van een misleidend reisadvies daarnaartoe was gegaan, wat zou u dan tegen Hoekstra hebben gezegd?

VAN GENNIP

Ik weet niet of dat reisadvies, zoals u dat zegt, op die manier vorm is gegeven. Wat ik wel weet, is dat we er een hele serieuze discussie over hebben gehad, over wat de situatie in Qatar was en of wij daar als kabinet en als kabinetsafvaardiging wel of niet naartoe moesten om naar onze Nederlandse voetballers te kijken, dat was de discussie op dat moment.

HOEDEMAN

In oktober vorig jaar bent u niet uitgenodigd voor een bijeenkomst door Rutte waar ministers besloten of er wel of geen minister moest gaan, u was daar boos over. Waarom?

VAN GENNIP

Nou, dat was een MP-vice-MP overleg, maar zoals ik al zei, daar is een aantal weken discussie over gevoerd en uiteindelijk zijn we tot een kabinetstandpunt gekomen. En dat was een intensieve discussie, maar dat hoort er ook bij een dat is ook niet het enige onderwerp waar we intensieve discussies over hebben, dat hoort echt bij dit vak.

HOEDEMAN

Dat snap ik, maar had u misschien een opvatting die niet welgevallig was in dat gezelschap? Vond u dat we niet moesten gaan met een minister?

VAN GENNIP

We hebben uiteindelijk één kabinetstandpunt uitgedragen, tot gekomen en daar hebben we uitgebreide discussie in de ministerraad over gehad en daar komt dan uiteindelijk één kabinetstandpunt uit.