Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 22 september 2023

Mediatekst | 22-09-2023

Algemene Politieke Beschouwingen (1)

VAN GENNIP

Goedemiddag, deze week stond in het teken van de Algemene Politieke Beschouwingen, zoals u allemaal weet. Aan de ene kant heeft het kabinet een terughoudende begroting ingediend vanwege onze demissionaire status. Aan de andere kant staat Nederland niet stil, lopen de problemen niet weg en zal het kabinet zal dus blijven doen wat nodig is, in nauwe samenwerking met de Kamer. Zo hebben we in de begroting maatregelen genomen om de koopkracht te ondersteunen, zodat armoede in Nederland niet verder groeit als we niets zouden hebben gedaan en de kinderarmoede omlaag gaat. Gisteren tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen heeft de Kamer een aantal aanvullende voorstellen gedaan. Daar is natuurlijk de minister-president gisteravond al uitgebreid op ingegaan, namens het hele kabinet. Belangrijk is dat we daar nu als kabinet zorgvuldig naar gaan kijken. Bijvoorbeeld naar of de dekking klopt, of er sprake is van een dubbele dekking, of de beoogde opbrengsten zijn wat we verwachten, of het uitvoerbaar is, of het binnen de Europese regelgeving past. En ook hoe de onderlinge samenhang uitpakt. Dat vergt natuurlijk wat tijd. Dat willen we zorgvuldig op een rij zetten en we zullen daar voor de Algemene Financiële Beschouwingen op terug komen.

Groningen

Dan naar Groningen. Ook op andere belangrijke onderwerpen blijft het kabinet doen wat nodig is. Zo hebben we vandaag definitief het besluit genomen dat de gaskraan in Groningen per 1 oktober dit jaar dicht gaat, dus dat is over anderhalve week. Ook de waakvlam gaat helemaal uit. Daarmee komt er na 60 jaar een einde aan de gaswinning uit het Groningerveld. En alleen in zeer bijzondere situaties, bijvoorbeeld bij extreme kou en de uitval van een gasopslag, is het mogelijk dat komende winter tijdelijk en beperkt gas wordt gewonnen. Het kabinet gaat in de wet regelen dat daarna, vanaf oktober 2024, alle winningslocaties afgebroken worden, zodat opnieuw opstarten niet meer mogelijk is. Sluiting zal voor veel mensen een opluchting zijn, daarmee is de aardbevingsproblematiek niet onmiddellijk opgelost. En voor de mensen in het gebied heeft de gaswinning natuurlijk voor veel ellende gezorgd. Collega Hans Vijlbrief is nu in Groningen om met de Groningers dit historische moment te markeren en te bespreken wat het betekent voor de mensen in het gaswinningsgebied. 

Oekraïne

Ten aanzien van Oekraïne, natuurlijk hebben we in de ministerraad vandaag ook gesproken over de oorlog in Oekraïne. En zoals de Koning in de Troonrede al zei, raakt de Russische agressieoorlog ook aan onze eigen veiligheid en onze eigen toekomst. Veel Nederlanders voelen dat ook zo en het draagvlak voor steun aan Oekraïne is onverminderd groot. En dat moet ook, want juist nu de oorlog langer duurt, is blijvende militaire, humanitaire en financiële steun aan Oekraïne van essentieel belang. En daarbij denk ik ook aan de bijna honderdduizend Oekraïners in Nederland. Het staat natuurlijk ook uitgebreid op de agenda van de AVVN in New York, de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, waar vandaag ook premier Mark Rutte bij aanwezig is naast de minister van Buitenlandse Zaken. En dat is ook waarom hij vandaag niet bij de ministerraad was en u mij hier ziet.

Tata Steel

BOS (NOS)

Eerst even, er is een vrij alarmerend rapport vanuit het kabinet naar de Kamer gegaan over Tata Steel. Hoe heeft het kabinet dat gelezen?

VAN GENNIP

Staatssecretaris Heijnen heeft vanochtend in de ministerraad, en ik begrijp zojuist ook aan het touwtje, inmiddels een uitgebreide toelichting gegeven. En het rapport van het RIVM laat zien dat de huidige uitstoot vanaf het terrein van Tata Steel zorgt voor extra gezondheidsrisico’s voor bewoners in IJmond. En zoals zij ook heeft gezegd: dat vindt het kabinet onacceptabel. Dat moet ook veranderen, ik kan me ook voorstellen dat de mensen in de omgeving daar maar ook werknemers zich zorgen maken. En dat betekent dus dat het kabinet aan de slag moet, de provincie aan de slag moet, maar ook Tata Steel zelf aan de slag moet. Maandag is de staatssecretaris in gesprek met de omwonenden en presenteert ze ook de zogenaamde expertgroep van wetenschappers. Die gaan de beschermdoelen bepalen en dat komt ook voort uit dat rapport van het RIVM en dat nemen we ook mee in de maatwerkafspraken die EZK en IenW met Tata Steel aan het maken zijn.

BOS

Maatwerkafspraken, praten, langs gaan, ondertussen gaat die uitstoot natuurlijk gewoon door?

VAN GENNIP

Ja, we zien wel dat er al een aantal maatregelen genomen zijn door Tata Steel, die zijn nog niet verwerkt in dat RIVM-rapport. Dan heb je het over, dan wordt het allemaal heel technisch, bepaalde afzuiginstallaties, bepaalde schermen die stofuitstoot tegenhouden. Dus dat is er aan de gang, en ik begrijp ook dat zojuist Tata Steel heeft gereageerd dat ook zij natuurlijk bezorgd zijn over de uitkomst van het rapport.

BOS

Ja maar goed, het is natuurlijk niet vreemd dat mensen daar in de omgeving over twijfelen?

VAN GENNIP

Ja ik kan mij goed voorstellen, als je daar in de omgeving woont maar ook als je daar werkt, dat je zorgen hebt.

BOS

Eigenlijk is toch een beetje de vraag, is er nog ruimte in Nederland voor dit soort bedrijven? Wat is dan volgens u het antwoord?

VAN GENNIP

Wat ons betreft moet Tata Steel schoner en groener. We winnen niet iets als het verplaatst wordt over de grens en het daar even vervuilend doorgaat. Je wil heel graag dat juist die verbeteringen hier plaatsvinden, en daar werken we ook aan via die maatwerkafspraken, via de vergunningprocedures, via handhaving door de omgevingsdiensten, door de ILT. En zoals ik net al zei, Tata Steel zal ook zelf moeten werken aan die verschillende maatregelen om de omgeving minder te belasten en heeft dus ook al een aantal stappen gezet.

BOS

Maar betekent dat dan gewoon eigenlijk het dilemma geld versus gezondheid?

VAN GENNIP

Dat vind ik wat kort door de bocht. Wat we zien is dat een verbeteringstraject is ingezet, dat die verbetering echt door moet gaan. En dit rapport is natuurlijk zojuist uitgekomen en het moet gewoon ook echt anders. Het moet schoner, het moet groener.

BOS

Maar als dat niet gebeurt, bent u dan bereid als kabinet om te zeggen: dat bedrijf daar is geen ruimte voor?

VAN GENNIP

Ik denk dat dat nog een paar stappen verderop is, daar wil ik niet op vooruitlopen nu. Ik denk, dat rapport is nu uitgekomen, nu gaat het gesprek met Tata Steel verder en gaan we ook echt kijken als kabinet: hoe kunnen we zorgen dat we op een zorgvuldige manier Tata Steel tot een schoner en groener bedrijf kunnen maken.

BOS

Tot slot, dit is Tata Steel, je hebt in Dordrecht Chemours. Het lijkt alsof dit soort type bedrijven toch overal een beetje mee wegkomen. Hoe kan dat?

VAN GENNIP

Ook dat is een gesprek dat we natuurlijk vanochtend ook in de ministerraad hebben gehad, hoe ga je inderdaad met je industriebeleid in Nederland hiermee om. En ook daar zal staatssecretaris Heijnen op een gegeven moment met een soort handvat moeten komen, van hoe ga je als Nederland om met deze industrie. Aan de ene kant wil je natuurlijk graag industrie in Nederland behouden, je hebt ze ook nodig. Aan de andere kant moet het echt schoner, moet het echt groener, moet het anders. En daar de balans in vinden.

SCHRAM (ANP)

Toch nog even doorvragen op dit onderwerp, want u heeft het inderdaad over een expertgroep, er wordt gesproken, er zijn maatwerkafspraken al met Tata Steel, er is al een intentieverklaring over getekend, maar de overheid heeft natuurlijk ook een zorgplicht. Heeft u het er in de ministerraad ook over gehad dat vanuit die zorgplicht het misschien wel beter is om eerst de productie stil te leggen, totdat hier een oplossing is voor is?

VAN GENNIP

Ik denk dat de zorg die wij voelen, de zorgplicht, inderdaad heel duidelijk is. Tegelijkertijd zien wij dat Tata Steel verbeteringen aan het doen is, zien we dat ze ook vandaag op dat rapport reageren en je kunt ook in Nederland, we zijn natuurlijk gewoon met een bepaald rechtssysteem, je kunt niet zomaar een bedrijf dat zich verder wel binnen de wet- en regelgeving bevindt, sluiten. Dus je moet het echt samen doen.

SCHRAM

Maar het is, er wordt op gereageerd, er is een verbetertraject, maar het is niet het eerste rapport. Het is tegelijkertijd misschien wel het meest duidelijke rapport, want er wordt een direct verband tussen uitstoot en ziekte aangetoond en ook een direct verband tussen de emissies en de levensverwachting. Als ik inwoners van IJmond die misschien nu horen, er komt een expertgroep, ik kan me voorstellen dat zij denken ‘waar is die overheid van mij?’.

VAN GENNIP

De overheid heeft gevraagd om het RIVM-rapport, daar is door de staatssecretaris zelf om gevraagd en die expertgroep moet eigenlijk gaan uitwerken wat er in dat RIVM-rapport staat, dus die moet die beschermingen verder gaan definiëren en daarnaast heeft de staatssecretaris zojuist aangegeven dat ze een aantal manieren ziet om de situatie te verbeteren. Dat gaat over meer handhaven, dat gaat over de vraag wat onze normering moet zijn, het gaat over Europese regels, om te zorgen dat je dit steeds verder verbetert.

SCHRAM

Zijn er daarvoor al deadlines neergelegd bij Tata Steel?

VAN GENNIP

Daar is het vandaag te vroeg voor, maar dat zal ongetwijfeld in die gesprekken over maatwerkafspraken echt aan de orde komen.

SCHRAM

Ja, want die maatwerkafspraken gaat over vergroening onder andere, dat is onderdeel van de groene industriepolitiek. Dat is ook een strategie waarbij de overheid dit soort bedrijven helpt met hun verduurzaming. Het lijkt met toch dat de rijksoverheid niet kan bijspringen bij een bedrijf zolang dit soort rapporten, dat de oorzaak daarvan nog niet is opgelost.

VAN GENNIP
Kijk, dat is natuurlijk onderdeel van zo’n traject met zo’n bedrijf, waar inderdaad je wel moet zorgen dat je op de korte termijn resultaat ziet, dat kan natuurlijk niet heel veel jaar gaan duren. Sommige maatregelen zullen langer duren, sommige korter, maar dat is onderdeel van het proces.

SCHRAM

Want op die maatwerkafspraken is best wel vaak kritiek dat de doelstellingen bij die bedrijven niet altijd duidelijk genoeg zijn. Is dat aanleiding voor het kabinet om ook te kijken om die doelstellingen veel strenger vast te leggen in de overeenkomsten?

VAN GENNIP

Ik denk dat het belangrijk is dat Tata Steel ook zelf de verantwoordelijkheid voelt om die stappen te zetten. Daar helpen de maatwerkafspraken natuurlijk mee, daar helpen gesprekken met het kabinet mee, maar het moet ook uit dat bedrijf zelf komen, zij hebben ook een bepaalde verantwoordelijkheid. En daarnaast moeten we ook echt kijken naar wat onze normen zijn, want op het moment dat je binnen de wet- en regelgeving opereert, dan heb je natuurlijk ook geen wettelijk handvat. Dus dat is ook iets wat staatssecretaris Heijnen heeft aangegeven, dat zij daarnaar wil kijken. En daarnaast natuurlijk die Europese normering, dat zul je op Europees niveau moeten doen.

Algemene Politieke Beschouwingen (2)

KAMPERS (SBS)

Nog even over de Algemene Politieke Beschouwingen. De Kamer wil meer geld vrijmaken voor armoedebestrijding, vindt u het verantwoord wat de Kamer doet?

VAN GENNIP

Nou kijk, wij hebben als kabinet een pakket neergelegd om die armoede te bestrijden, zodat de armoede niet stijgt. Als we niets hadden gedaan dan was die naar een kleine miljoen mensen gestegen. En de kinderarmoede daalt door dat pakket, dat is een gericht pakket van 2 miljard. En deze week heeft de Kamer aangegeven dat ze additionele maatregelen willen, op middeninkomens bijvoorbeeld, op het minimumloon, en daar hebben ze ook dekkingsvoorstellen bij gedaan. Ik ben overigens blij dat er bij die moties die aangenomen zijn dekkingsvoorstellen zitten. En wij zijn natuurlijk nu aan het kijken hoe die dekkingsvoorstellen in elkaar zitten. En zoals ik net al zei: brengt de voorgestelde dekking op wat er beoogd is? Zit daar dubbele dekking bij? Incidenteel versus structureel, maar ook: kan het uitvoeringstechnisch? Kun je het uitvoeren? Past het binnen de Europese regelgeving? Dus dat is de taak die wij hebben en uiteindelijk is het aan het parlement, of je nu missionair of demissionair bent, bij een begrotingsbehandeling is het uiteindelijk aan het parlement om iets voor of tegen te stemmen.

KAMPERS

Maar kan het wel? Want nu wordt de rekening bij het bedrijfsleven neergelegd?

VAN GENNIP

Het is natuurlijk de keuze die een parlement uiteindelijk maakt hoe iets zich vertaalt in de begroting, dat is uiteindelijk het besluit, dus dan kan het. Waar je hier naar moet kijken, en dat zal de Kamer ook ongetwijfeld de komende weken willen doen, is hoe je deze moties vertaalt in amendementen. Dan heb je de hele set van moties, de samenhang ertussen, waar zitten er dubbelingen, waar zitten er dingen die elkaar versterken of die misschien ergens tegenin werken. En dat zal bij de Financiële Beschouwingen en bij de verschillende begrotingsbehandelingen, we gaan er vier doen voor het verkiezingsreces, echt naar voren komen. 

Ter Apel

KAMPERS

Dan nog even over Ter Apel, kunt u uitsluiten dat mensen niet buiten hoeven te slapen?

VAN GENNIP

De inzet van staatssecretaris Van der Burg is om dat niet te laten gebeuren. Hij heeft ook echt een oproep gedaan aan de verschillende gemeenten om, ik dacht morgen voor 16.00 uur, te komen met extra opvangplekken, juist om dat te voorkomen.

KAMPERS

Maar u kunt dat dus niet uitsluiten?

VAN GENNIP

Ik denk niet dat ik dat kan uitsluiten persoonlijk, nee. Ik denk wel dat het aan ons allemaal samen is, aan de gemeenten is, aan de provincies is om te helpen om die extra plekken te vinden, voor morgen, voor overmorgen, voor de dag erna.

KAMPERS

Hoe is het toch eigenlijk mogelijk dat dat maar niet lukt?

VAN GENNIP

Dat is natuurlijk ook een discussie die in de Tweede Kamer gevoerd wordt over bijvoorbeeld de Spreidingswet. En ook over hoeveel mensen er hoe lang moeten wachten in het proces, want er zitten op dit moment heel veel statushouders in de asielzoekerscentra, dus die moeten ook een woning vinden.