Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 14 juli 2023

Mediatekst | 14-07-2023

Politieke situatie (1)

Minister-president Rutte:

Goedemiddag allemaal. Vandaag was natuurlijk de eerste ministerraad na toch wel een week met veel gebeurtenissen. De eerste keer dat we als kabinetsploeg weer bijeen waren en uiteraard, dat merk je ook zo in de gesprekken, heeft dat grote impact ook op de leden van het kabinet, dat moge duidelijk zijn. Afgelopen dagen hebben meerdere collega’s waar ik zelf intensief mee heb samengewerkt hun vertrek aangekondigd. Vandaag kwam Carola Schouten daar nog bij.

En daar wil ik toch iets over zeggen, want zij is in 2011 in de Kamer gekomen, volgens mij was het André Rouvoet die eruit ging en zij stond zesde op de kandidatenlijst en werd daarmee Kamerlid en in 2017 is ze het kabinet ingegaan en ik denk dat je mag stellen dat ze iemand is die heel breed in Nederland heel veel waardering heeft, dat mensen haar vertrouwen, mensen ook vertrouwen op haar moreel kompas en haar bestuurlijke vaardigheden en die heeft ze laten zien, want zij heeft die hele grote pensioenwet erdoorheen gekregen en ik denk dat je mag stellen dat ze daarmee verantwoordelijk is voor wetgeving vergelijkbaar met de Mammoetwet en dan gaan we dus terug zelfs voor de tijd van de heer Ornstein en dat zegt iets en de zorgverzekeringswet uit 2006 van Hans Hoogervorst, ik denk dat het in die top drie zit en de enige vraag nog is even wat staat 1, 2 of 3, dus ze is hier niet helemaal unnoticed gegaan zou je kunnen zeggen. Zowel als persoon, dat vind ik heel belangrijk, maar ook inhoudelijk iemand met een grote bijdrage en gelukkig ook voor haar geldt natuurlijk ook de komende maanden werkt zij door en doen wij wat in het belang van het koninkrijk nodig is.

Dat zijn we ook vastbesloten te doen de komende maanden. Natuurlijk gaat de Kamer ook kijken naar wat wordt wel of niet controversieel, volgens mij gebeurt dat in de eerste helft van september, dat gaat dan vooral om wetsontwerpen, maar het kabinet zal natuurlijk als het gaat om de grote onderwerpen als MH17, Groningen, Toeslagen, Oekraïne sowieso moeten functioneren alsof het volledig missionair is, maar er zijn natuurlijk ook andere thema’s die niet kunnen blijven liggen, de belangrijkste denk ik de begroting, daarbinnen ook de koopkracht zullen we goed naar moeten kijken en verder op de andere lastige onderwerpen zoals stikstof en klimaat en migratie, daar zal het misschien iets lastiger zijn, maar ook daar zijn we wel degelijk van plan om toch te proberen een weg te zoeken de komende maanden, in ieder geval als kabinet, maar ook vervolgens in de Kamer waar dat nodig is met wetgeving, om inderdaad daadwerkelijk te doen wat nodig is in het belang van het koninkrijk gedurende deze demissionaire periode. 

NAVO-top in Vilnius

Een besluit moet ik vandaag wel eruit lichten, wij leven in een traag land zei ik vanmorgen tegen een aantal journalisten en dat bewijzen we, omdat de verkiezingen gaan plaatsvinden op, jawel, 22 november, dat is over ruim vier maanden. Dat duurt dus nog wel even. Er zijn goede redenen overigens voor, maar het duurt wel even. Dan een paar andere zaken. Deze week was de NAVO-top in Vilnius, in Litouwen. Om allerlei redenen belangrijk, maar toch wel een top die heel sterk in het teken stond van Oekraïne en wat je eigenlijk daar ziet is dat de veiligheidsafspraken die de G7 heeft gemaakt, waar ook Nederland zich nu bij aansluit van groot belang is voor de lange termijnveiligheid in Oekraïne.

Nederland wil daar met andere landen binnen die veiligheidsafspraken werken aan de luchtverdediging, dus denk aan de Patriotsystemen, maar ook aan het luchtwapen, denk aan de F-16’s, dus dat zal een specialisatie zijn die wij kiezen, andere landen zullen weer andere onderwerpen kiezen en dat zal vaak gaan in groepjes landen. Belangrijk omdat we natuurlijk het ook erg gehad hebben over toetreding Oekraïne tot de NAVO, die gaat een keer toetreden, die afspraak staat, alleen krijg je dan natuurlijk de vraag ‘wanneer, en hoe doe je dat dan?’, dus het dreigde een beetje over die woordjes te gaan, maar ik zei ergens in een persmoment ‘uit woorden en uit zinnen kun je geen rakketten afschieten, uiteindelijk doe je dat met wapensystemen en die worden massaal geleverd door het westen en daar gaan we ook mee door’ en belangrijk zijn dus ook die veiligheidsafspraken en de bijdrage die ook Nederland daaraan wil leveren.

Belangrijk ook de doorbraak op Zweden. Het lijkt nu toch echt zo te zijn dat Zweden echt serieus op weg is naar lidmaatschap van de NAVO, zodat we dan van 31 naar 32 landen gaan, Finland is er natuurlijk al bij en de 2 % als minimum, en ik heb dat overal proberen uit te venten bij de journalistiek, niemand heeft het opgepakt, ik ga het nog één keer proberen: voor het eerst, volgend jaar zal Nederland sinds 1995 voldoen aan de 2%-norm. We komen uit volgens de NAVO-berekeningen op 2.04 en het ziet er naar uit dat dat ook voor 2025 geldt en voor daarna groeit de economie weer zo snel dat een volgend kabinet moet kijken hoe we dat dan weer bijhouden, die 2 %, maar we zitten er dus, dus dat is echt heel goed nieuws en ook belangrijk voor onze geloofwaardigheid binnen het bondgenootschap. Daarmee staan we in het linkerrijtje, om het maar even in voetbaltermen te zeggen. 

EU-CELAC Top in Brussel

Even zien, dan hebben we maandag, dinsdag in Brussel de top met de Latijns-Amerikaanse landen, dus de Europese Unie en de Latijns-Amerikaanse landen. Ik heb daar een stuk of acht, negen bilaterale afspraken staan, dat zal deels natuurlijk gaan over het bestrijden van de georganiseerde drugscriminaliteit, maar het zal ook sterk in het teken staan van het handreiken naar Latijns-Amerika, naar Afrika, niet maandag Afrika, dat is natuurlijk een ander moment en Azië, maar maandag dus Latijns-Amerika, waar het betreft de dialoog over opnieuw Oekraïne en hoe overtuigen we ook de rest van de wereld ervan dat dat niet een regionaal conflict is, maar dat dat wereldwijd een geopolitiek vraagstuk is.

Overigens geldt dan wel als je landen probeert te overtuigen dat je de 10 % praat en 90 % luistert, een paar maanden geleden ben ik zelf in Brazilië geweest bij president Lula die ik dan maandag weer zie en ook heel veel anderen en zo proberen we ook met elkaar tot gemeenschappelijke opvattingen te komen, gemeenschappelijke benadering van deze Russische agressie richting Oekraïne en de rest van de wereld daarin ook mee te krijgen. 

Bezoek aan Tunesië

Daarvoor, aanstaande zondag, opnieuw met Ursula Von der Leyen en Georgia Meloni naar Tunesië. We zetten daar de gesprekken voort om te komen tot een breed pakket afspraken waarbinnen ook migratie, maar ook allerlei andere aspecten van de bilaterale samenwerking en dan nog maar even de planning voor de komende weken.

Zomerreces

Dit was de laatste ministerraad voor het zomerreces, de volgende is op 18 augustus en ik kreeg vorige week de vraag hoe zit het dan met persconferenties tot aan Prinsjesdag, ik heb het uitgezocht, ieder jaar is dat weer een groot raadsel, maar het is toch ieder jaar hetzelfde, die gaan namelijk gewoon door, dus dat betekent dat ik jullie allemaal weer zie vanaf 18 augustus, en volgens mij stoppen ze dan als het verkiezingsreces van de Tweede Kamer begint, maar voorlopig dus dit vaste moment tussen u en mij op vrijdag en ik verheug me er nu al op. 

Asiel (1)

JACKSON (NOS) 
U noemde net als een van de moeilijke thema’s waar het kabinet wel nog naar moet kijken migratie. Geldt dat ook specifiek voor de spreidingswet? Want we zien dat decentrale overheden… daar is door dit kabinet aan beloofd dat die er zou komen. VNG en het Veiligheidsberaad roepen nu op om daar echt mee door te gaan, er zijn nu al gemeenten die hun opvangplannen in de ijskast zetten. Vindt u het ook belangrijk dat daarmee doorgegaan wordt, ook in het belang van geen buitenslapers? 

RUTTE
De grote vraag is of het heel veel helpt als ik er iets van vind, want dat is aan de Tweede Kamer. En alles wat ik daarover zeg kan ook weer tot irritatie leiden, dus laat ik er nou eens mijn mond over houden en kijken wat er uit die discussie komt over de controversieelverklaring, want ik ga daar niet over, dat is echt aan de Tweede Kamer.

JACKSON
En wat zegt u dan tegen die decentrale overheden nu op dit moment?

RUTTE
Meldt u zich bij de Tweede Kamer. 

Overheidsbegroting

JACKSON
En over de begroting dan, een ander groot thema wat dan door moet gaan, daarvan heeft de Tweede Kamer al gezegd: we vinden het belangrijk dat de armoede niet toeneemt, dat daar iets aan gedaan wordt. Maar heeft u als demissionair kabinet wel de mogelijkheid om daar ook echt geld voor vrij te maken? Omdat dat misschien juist weer moeilijke keuzes vergt.

RUTTE
Ja dat zal echt moeten, want het is bijna altijd zo, wij zaten ooit in een kabinet als VVD met de PvdA die inkomens wilde nivelleren, maar dat lukt niet in Nederland, we hebben overigens vrij genivelleerde inkomens, maar ieder jaar bij het koopkrachtbeeld zie je dat de hogere inkomens weer behoorlijk stijgen en de laagste inkomens achterblijven. En als je door je oogharen kijkt naar de koopkrachtplaatjes richting augustus-september voor volgend jaar, kun je best wel de voorspelling aan dat waarschijnlijk opnieuw de hogere inkomens er goed voor staan en de laagste inkomens niet. Dus dat vraagt dan opnieuw om correctie en dat moet je ook gewoon doen.

JACKSON
En daar zal ook geld voor komen? 

RUTTE
Ja, hoe en waar je dat precies vandaan haalt weet ik ook niet hoor, maar je moet dat wel repareren. 

Asiel (2)

BREMER (RTL)
Om nog even hierop door te gaan, als u niets wil zeggen over de spreidingswet omdat dat aan de Kamer is, wat vindt u er dan van dat gemeenten dat gebruiken om dan niet met opvangplekken te komen nu?

RUTTE
Ik zou tegen gemeenten willen zeggen: laten we nou met zijn allen als één overheid ervoor zorgen dat we het land goed besturen en voorkomen dat in dit land mensen in het gras liggen. We zijn heel druk bezig aan de buitenranden van Europa, de afspraken die we proberen te maken met Tunesië, maar ook de afspraken die gemaakt zijn met de Westelijke Balkanlanden over het gelijkschakelen van visumbeleid, de grens tussen Bulgarije en Turkije, de bilaterale afspraken met Marokko, het in wording zijnde Europese migratiepakket. Dat gaat allemaal nog impact hebben, is mijn overtuiging, op de instroom. Dus er wordt echt hard gewerkt, niet controversieel in Nederland, controversieel is wat je binnenslands nog aanvullend doet, daar is het kabinet over gevallen, maar over al deze zaken niet. Dus we werken er heel hard aan om die toestroom naar Europa, ook met een actieve bijdrage van Nederland, te beperken. En dan is mijn oproep aan alle overheden, van Rijks… Tweede Kamer, Eerste Kamer, kabinet, maar ook gemeenten en… nou ja goed de provincie heeft daar geen rol in… maar in ieder geval iedereen die daar een rol in heeft, om met elkaar ervoor te zorgen dat we dat fatsoenlijk doen. 

BREMER
Maar er zit natuurlijk ook chagrijn bij die gemeenten, want die zeggen: het kabinet heeft er ook een potje van gemaakt, die hebben ook de afgelopen tijd te weinig plekken geleverd en wij moeten het maar blijven oplossen, en nu is het kabinet gevallen en wordt het weer op ons bordje neergelegd. 

RUTTE
Ik snap het allemaal, maar uiteindelijk zitten we met de situatie waar we mee zitten, ik weet niet of ik het nou helemaal met die analyse eens ben, maar los daarvan, ik vind het allemaal best. 

BREMER
Nou dat zeggen de gemeenten…

RUTTE
Nee ik zeg niet dat u dat zegt hoor, maar ik laat dat even onweersproken of dat nou precies ook is wat zij zeggen. Dat vind ik ook niet zo interessant, veel belangrijker is, we zitten met de situatie en laten we met zijn allen proberen het netjes te doen.

Politieke situatie (2)

BREMER
Dan misschien een wat grotere vraag, je zou het bijna vergeten, maar uw kabinet is precies een week geleden gevallen. Terugkijkend daarop, heeft u het idee dat u er misschien niet mee had moeten beginnen, gezien de besluiteloosheid van uw vierde kabinet?

RUTTE
Waarmee niet had moeten beginnen?

BREMER
Met uw vierde kabinet?

RUTTE
Nee, ik denk dat het goed is dat we dat deden en ik denk toch ook niet besluiteloos. We hebben die grote pensioenwet erdoor, de aanpak van klimaat, forse investering in veiligheid, defensie, onderwijs. Ik denk dat we ook als kabinet goede afspraken hadden kunnen maken en die gaan we ook nog steeds proberen te maken, over de toekomst van de landbouw, de uitkoopregelingen voor de boeren beginnen nu echt ook te werken, zo zie je vandaag de eerste berichten, dus er gebeurt heel veel. Op migratie binnenslands niet gelukt, daar is het vastgelopen. Buitenslands doen we heel veel, dus nee ik vind het nog steeds een goede keuze om te starten met dit kabinet.

BREMER
U shopt nu natuurlijk in de dingen die wel goed gegaan zijn, maar er zijn natuurlijk veel dingen die zijn blijven liggen. Grote thema’s, landbouwakkoord is er niet, migratie is vastgelopen, dat kon u toch ook van tevoren weten dat dat zo’n ingewikkeld thema was? Als je in een regeerakkoord zet ‘grip op migratie’, daar kun je alle kanten mee op, dan ga je negen maanden bij elkaar zitten, dan had je ook van tevoren kunnen zeggen ‘hier gaan we nooit uitkomen’. 

RUTTE
Maar het landbouwakkoord komt niet door het kabinet, daar waren we het helemaal over eens. Dat is niet gelukt omdat uiteindelijk LTO afhaakte, de grootste boerenorganisatie, en dan kun je geen akkoord sluiten zonder hen. Om een reden die ik helemaal respecteer, maar dat komt niet door het kabinet, we waren het echt helemaal eens over wat we wilden bereiken met dat landbouwakkoord. En we zullen het ook eens worden, denk ik, over de plannen die we willen maken om weer toekomst te bieden aan onze boerensector. U heeft gelijk, migratie binnenslands is niet gelukt, dat klopt.

BREMER
Nee maar goed, dat had u van tevoren kunnen weten?

RUTTE
Nee helemaal niet, want…

BREMER
Dat u zo verschillend…

RUTTE
Dat het moeilijke onderwerpen zouden zijn, ja ja zeker, maar dat geldt natuurlijk voor alles. Maar ja, het kabinet kan… dat is natuurlijk niet wat je wil, maar het is ook niet zo dat we in Nederland nou ieder jaar een kabinetscrisis hebben, de laatste was in 2012. Het is niet goed, het is echt niet goed, maar in ons politieke bestel is het ook wel mogelijk dat het af en toe gebeurt. En dan moet je natuurlijk zorgen dat je zo verstandig mogelijk daarmee omgaat. En ik denk overigens dat we heel dichtbij iets hadden kunnen zijn, maar het is uiteindelijk niet gelukt. 

BREMER
Het toverwoord is nu ‘nieuwe generatie’, denkt u dat die het wel vlot kunnen trekken, de dingen waar het nu op vastloopt?

RUTTE
Nou ik zou zeggen ‘nu eerst de kiezer aan zet’. En ik ga twee dingen niet doen, reflecteren op mijn twaalf jaar of wat is het in deze baan, want dat moeten jullie doen, en ik ga ook zeker niets zeggen over na de verkiezingen, dat laten we even aan de kiezer eerst over. 

BREMER
U gaat niet als een soort Waldorf met nog een Statler erbij aan de zijkant commentaar geven? 

RUTTE
Nee dat ga ik niet doen, dus Lodewijk Asscher en ik blijven uit beeld. 

BREMER
Nog een laatste vraag, u gaat naar Tunesië, verwacht u een deal te gaan sluiten?

RUTTE
Weet ik niet zeker, ik denk wel dat het goed is daarheen te gaan om te kijken hoe ver we kunnen komen.

BREMER
Maar u bent daar nog niet zeker van?

RUTTE
Nee, nee. 

BREMER
Waar hangt het op?

RUTTE
Ja dat kan ik niet zeggen, omdat dat dan ook weer leidt tot reacties daar, en het precaire processen zijn altijd. Maar goed, als we geen voortgang hadden kunnen boeken zouden we er ook niet heen gaan, dus we denken echt wel dat er reden is erheen te gaan. 

EK (SBS)
Meneer Rutte, bewogen week, half Den Haag loopt leeg, zo lijkt het, als we zo doorgaan op dit tempo. Toch even terug naar maandag, wat waren nu uw overwegingen om te stoppen?

RUTTE
Ja ik heb dat vaker gezegd: een epifaan moment. Even opzoeken wat dat is. Een epiphfany op zondagochtend. En ik denk dat het… hoe laat was het… ergens in de ochtend… uurtje of elf, zat ik met vrienden koffie te drinken, wat overigens totaal niet over politiek ging, ik geloof dat een van de twee niet eens wist dat het kabinet was gevallen. Ja die heb je ook in Nederland die mensen, gelukkig, die hebben gewoon ook nog een leven naast ons leventje in de bubbel. En ik had ineens zoiets van: ik ga stoppen. En toen heb ik dat in gang gezet. 

EK
Maar dat is natuurlijk niet opeens, wat zijn de overwegingen daarachter? 

RUTTE
Ja maar ik kan je zeggen: het voelt goed. Ik doe het lang, en als ik dat ga proberen nu… soms moet je je hart en je buik volgen, en als je dat dan allemaal hier gaat proberen te rationaliseren, ik kan alleen maar zeggen: het voelt goed. 

EK
Uw gevoel zei dat u moest stoppen en toen dacht u: dan stop ik ook gewoon. Daar zit geen rationele keuze achter? 

RUTTE
Nee, je kan het allemaal proberen te rationaliseren, maar ik doe het ook niet sinds gisteren, al 17 jaar mag ik, daar ben ik ongelofelijk dankbaar voor, mijn partij (onverstaanbaar, red.) en al zo’n 12,5 jaar ofzo premier zijn. Er komen weer verkiezingen aan, dan teken je opnieuw bij voor potentieel… sowieso in de Kamer voor 4 jaar, ook als je niet mee gaat regeren moet je dat natuurlijk doen, maar potentieel ook weer als premier. En ik denk dat dit het goede moment is, het voelt goed. Maar ook wel gemengde gevoelens, ik heb er ook emoties bij en ik ga jullie enorm missen en heel veel collega’s in Den Haag. Het is prachtig werk wat ik doe, maar weet je, het is niet zo dat mijn loopbaan nu in de knop gebroken is dacht ik. 

EK
Maar ik neem aan dat er toch wel een gedachte achter zit waarom u dan in ieder geval dat gevoel heeft? Dat gevoel komt ergens vandaan?

RUTTE
Maar dan ga ik u eens uitleggen hoe ik in het leven sta. Soms ben je er volledig van overtuigd dat je het goede besluit neemt en moet je niet jezelf dwingen dat helemaal te rationaliseren, dat is niet slim, vind ik, maar misschien denk jij daar anders over, maar bij werkt dat zo. 

EK
En heeft het niet te maken met bijvoorbeeld het feit dat er partijen dat weekend al aangaven: we gaan niet met u samenwerken?

RUTTE
Ik wist dat niet, dat kwam pas in de loop van de middag. Ik zat ’s middags met het politburo van de VVD bij elkaar en toen kregen we die signalen dat GroenLinks en PvdA aan het rommelen waren en ja, prima, dat mag allemaal, maar in ieder geval, dat was daarna. 

EK 
En toen kreeg u ook nog zondag of in ieder geval maandagochtend het geluid dat D66 waarschijnlijk voor een motie misschien wel van wantrouwen zou stemmen, Sigrid Kaag heeft u daarover gebeld, wat was uw reactie daarop?
RUTTE
Ja, daar ga ik helemaal niks over zeggen, ik laat dat echt even in dat moment en ik kan u één ding verzekeren en dat is dat de samenwerking tussen mij en Sigrid gewoon goed is en ook de komende maanden goed zal blijven, maar over dat moment en wat ik er allemaal van vind ga ik geen commentaar geven. 
EK
Maar zij had het erover dat zij hen niet kon garanderen dat haar fractie niet voor die motie van wantrouwen zou stemmen, heeft ze zelf iets over gezegd bij Op1…
RUTTE
Ja. 
EK
En u reageerde best wel geïrriteerd, Jan Paternotte ook in dat debat, kwam dat daardoor?
RUTTE
Jan Paternotte is iets anders. Wat D66 vrijdag deed op de inhoud was zeggen ‘de VVD wil hele zielige kinderen niet meer naar Nederland laten komen’, totale onzin, trouwens, dan gold dat ook voor D66 want die hadden zelf ook op vrijdag ingestemd met die noodknop dus als de VVD dan al die arme kinderen zou tegenhouden dan ook D66, alleen het is niet waar, want er waren allemaal voorzieningen voor om mensen die extra bescherming nodig hebben, artikel 8 EVRM en een aparte vangnetregeling in het plan wat hier vrijdag voorlag, juist ook voor de kwetsbare gezinnen met kinderen, dus daar zat mijn irritatie, dat dat al drie dagen ‘de VVD probeert dat te doen’, nee, echt onzin, dus daar zat die irritatie en dat moment ’s ochtends, dat laat ik echt onbesproken verder. Het belangrijkste is dat Sigrid en ik samen goed verder werken.
EK
Dan nog een vraag, uit ons panel bleek afgelopen maandag dat nadat u hebt aangekondigd te stoppen, ja u vindt het niet leuk dit thema, maar dat het vertrouwen in de democratie opeens omhoog schoot. Wat zegt dat over uw rol in dat wantrouwen in de democratie?
RUTTE
Nou, ik heb al gezegd ‘jullie moeten vooral de komende maanden en jaren, dat gaan jullie toch wel doen, ook als ik het niet vraag, analyseren wat was de bijdrage van die Rutte, ik ga daar allemaal respectvol kennis van nemen en niet op reageren…
EK
Het is toch ook een soort functioneringsgesprek, dat kan toch? Dat is toch normaal?
RUTTE
Zeker, zeker, maar dan moet ook de ander dan mee willen doen…
EK
En dat wil u niet?
RUTTE
Nou, ik vind dat niet gepast. Ik vind het premierschap een prachtige baan, maar het is ook precies dat, het is een baan, maak het ook niet te groot. 
EK
Oké, dus u zegt niks over het feit dat als u aankondigt dat u weggaat het vertrouwen in elk geval omhoog schiet?
RUTTE
Nou, dat is toch mooi dan?
EK
Oké, dus dat is een mooie bijkomstigheid van het feit dat u weggaat?
RUTTE
Blijkbaar, als die onderzoeken kloppen. Ik heb er niet over nagedacht, ik zei u al, ik heb die zondagochtend zonder dat helemaal te gaan analyseren dat besluit genomen te stoppen. 

Vacature minister voor Onderwijs

DE KONING (NRC)
Wat gaat er eigenlijk gebeuren met de vacature die het nog is in het kabinet, komt er…
RUTTE
Die gaan we vervullen en ik verwacht volgende week daar nader bericht over te geven.
DE KONING
Oké, dus er komt een nieuwe demissionaire…
RUTTE
Ja, er komt een nieuwe. We hebben even gekeken of je iemand kan doorschuiven, maar dat gaan we niet doen, omdat dat ook weer gaten ergens anders creëert, dit kabinet zit nog, nou dankzij die verkiezingen eind november, vier maanden sowieso en dan nog mag je verwachten dat er nog wel iets van een formatie zal zijn, dus laten we nou eens aannemen dat je zo tot februari, maart volgend jaar bezig bent, een belangrijke portefeuille dus die gaan we vervullen en ik denk dat we nou in de loop van volgende week met een naam gaan komen. Dat gaat dus over de vacature Wiersma he? Overigens ga ik er alvast één ding over verklappen, dat is zeer waarschijnlijk een vrouw en dat zou voor het eerst in de geschiedenis in het Nederlandse kabinet betekenen dat 11 van de 20 ministers vrouw zijn en mag ik er met trots aan toevoegen, zes van de acht VVD-ministers, maar we blijven zoeken met gelijke geschiktheid naar mannen. 

Strafbaar stellen holocaustontkenning

VRAAG
Meneer Rutte, ik zag net een persbericht uit de ministerraad voorbij komen, want u besluit ook nog wel wat kennelijk en het gaat over het strafbaar stellen van Holocaustontkenning…
RUTTE
Ja.
VRAAG
En toen moest ik even terugdenken aan die tijd dat u net begon als VVD-leider en toen wilde u eigenlijk nog de vrijheid van meningsuiting oprekken. U bent wel van ver gekomen.
RUTTE
Ja, ik ben heel erg voor een zeer vrije vrijheid van meningsuiting en ik heb toen ook onhandig gezegd in 2009 volgens mij, net voor de Europese verkiezingen, heel handig getimed, daar onhandige dingen over gezegd, dit is echt 14 jaar geleden, maar toch, in het kader van de permanente functioneringsgesprek, ik heb dat ook toen al gezegd bij het functioneringsgesprek toen, dat dat niet zo’n handige was, iets gezegd over Holocaustontkenning. Ik heb later ook gezegd en ook trouwens op dat moment al, die Holocaustontkenning vindt bijna altijd plaats in een context van kwetsen. Waar hier sprake van is, is bovendien ook de invoering in Nederland van een Europese afspraak, dus ik kan hier helemaal leven, ik sta er helemaal achter. 
VRAAG
Maar de symboliek ontgaat u misschien ook niet?
RUTTE
Hm?
VRAAG
De symboliek ontgaat u misschien ook niet?
RUTTE
De symboliek van..?
VRAAG
U staat hier nu, het kabinet is gevallen, u heeft uw vertrek aangekondigd en het roept toch herinneringen op aan hoe u…
RUTTE
Het leven bestaat allemaal uit cirkels, maar ik vind deze goed verdedigbaar en ik ben erg voor deze maatregel…
VRAAG
Want de cirkel is rond?
RUTTE
Ik vind hem ook goed uitgevoerd op deze manier, die Europese richtlijn.
VRAAG
En de cirkel is rond?
RUTTE
Nee hoor, nee, maar ik denk dat u dat zo interpreteert, het voelt voor mij anders, maar in algemene zin bestaat het leven uit cirkels. 

Asiel (3)

VRAAG
Naar aanleiding van de reis naar Tunesië, is dat op het gebied van migratie het enige wat er gaat gebeuren in dit demissionaire kabinet, afspraken met het buitenland maken, of zijn er ook nog wel binnenlandse maatregelen, deelpakketjes mogelijk?
RUTTE
Moeten we kijken, het hangt ook gewoon af van of de druk binnenlands zodanig is dat je meer moet doen nog, maar dat is nu niet te voorzien en ik denk dat het erg helpt als we erin slagen om die toestroom van buiten Europa te beperken en vooral ook die gevaarlijke overtochten op de Middellandse Zee en over de Egeische Zee te beperken, dus daar wordt hard aan gewerkt. Ik was een paar weken gelden in Servië en in Belgrado ook gepraat over kun je nog meer doen als Servië om de visumpolitiek meer gelijk te schakelen met Europa waar zij ook ooit lid van willen worden, daar hebben ze al stappen gezet, daar gaan ze nog meer stappen zetten, daar helpen al die gesprekken voor en ik moet zeggen er gebeurt ook echt heel veel op dit moment bij die grens tussen Bulgarije en Turkije, wat ook helpt, dus er gebeuren goede dingen en natuurlijk ook de relatie met Marokko is op dit moment echt A1 en die houden we ook zo, van beide kanten hebben we besloten dat op te waarderen naar een strategische relatie en dat gaat breed van groene waterstof, economie, veiligheidssamenwerking, maar natuurlijk ook migratie. 
VRAAG
Dus in principe niet, tenzij er mensen weer in het gras moeten slapen…
RUTTE
Ja, nee, dat weet ik niet, ik weet niet of daar dan op dat moment draagvlak voor is om iets te doen, maar je zult altijd moeten, je kan nooit iets uitsluiten, maar op dit moment is dat niet voorzien.

Politieke situatie (3)

VRAAG
Nog naar aanleiding van alle vertrekkers deze week is het goed dat er een frisse wind komt waaien of is het zorgelijk…
RUTTE
Dat is allemaal aan jullie, ik haat die politici die dan eindeloos ofwel gaan zitten vertellen hoe goed ze het gedaan hebben de afgelopen twaalf jaar, u zult mij ook nooit een autobiografie…
VRAAG
Het gaat me ook niet om een recensie van degenen die vertrekken…
RUTTE
Nee, nee, maar ook over frisse winden of niet, dat zijn allemaal van die clichés en ik haat clichés, ik vind het taalkundig lelijk, ze kloppen ook nooit, weet je, ook hier geldt voor, je hebt stokoude dertigers en piepjonge tachtigers. Sommige mensen zitten net in de politiek en daarvan denk je die zijn al helemaal bejaard, soms heb je mensen die al wat langer in de politiek zitten en nog heel vers in het leven staan, dus het verschilt enorm. 
VRAAG
Maar ervaring hoeft niet per se een last te zijn.
RUTTE
Nee, natuurlijk niet, je moet altijd een mix hebben ook, een mix cultureel, man vrouw, ervaring, jong oud, alles. 
VRAAG
Hoopt u misschien dat een ervaren Kamerlid als Pieter Omtzigt dan ook besluit om nog te blijven in Den Haag?
RUTTE
Nu gaat u me weer vragen om te filosoferen over de toekomst van de politiek en dat ga ik allemaal niet doen, ook hierna niet, dat zult u me nooit voor krijgen. Dat is een ander vak, dat is jullie vak.

Landbouwakkoord

JACKSON (NOS)
Dan nog even een verhelderende vraag, want u zei net tegen mijn collega van RTL dat het kabinet er eigenlijk op grote lijnen eens was met het Landbouwakkoord en ook wel  met de plannen die er alsnog zullen komen. Betekent dat dat er toch nog wel plannen voor boeren komen na de zomer?
RUTTE
Dat weten we niet, moeten we kijken wat we daar kunnen doen en ook welke ruimte de Kamer biedt, maar de vraag was het kabinet waar ik toch een rijtje punten noem waarvan ik dacht dat hebben we toch best aardig gedaan, zei de mevrouw van RTL, maar wacht eens even, op migratie binnenlands en op het Landbouwakkoord niet en toen zei ik ‘migratie binnenlands eens, dat is niet gelukt, maar het Landbouwakkoord waren we het helemaal eens’, alleen je kunt niet natuurlijk Lto dwingen om iets te besluiten, daar kun je ons niet verantwoordelijk voor houden. 
VRAAG
Nee, maar dat ging natuurlijk over het idee dat het kabinet na de zomer met een plan zou komen en dat er ook wel een wens ligt van de sector dat er in elk geval ook regelingen komen die niet alleen uitkoopregelingen zijn, gaat u zich er wel voor inzetten om te kijken wat de Kamer daar…
RUTTE
Dat moeten we nog allemaal bezien, het stof moet even neerdalen, dus begin september hebben we die controversieelverklaring in de Kamer, dat is vooral wetgeving, dit is ook voor een groot deel niet wetgeving, afspraken over de boerensector en de toekomst daarvan, dus ik denk dat er best nog het een en ander kan, maar ik denk dat we allemaal ook in het kabinet en ook de bewindslieden op het ministerie van Landbouw gewoon eens even deze zomer in het zwembad moeten nadenken over wat is nou verstandig?
VRAAG
Het plan zou oorspronkelijk in september komen dus het wordt in ieder geval later als er nog iets komt, begrijp ik?
RUTTE
Geen idee, weet ik niet, durf ik echt niet te zeggen. Het kabinet is net gevallen dus dat moeten we allemaal bezien. Maar ik sluit niks uit. 

Verkiezingen

EK
Meneer Rutte, u zei het al, we leven in een traag land. 22 november is wel extreem traag. Waarom zo lang, want het is ook niet in het vooruitzicht dat de formatie nou zo kort zal duren?
RUTTE
Nee, precies.
EK
En er zijn hele grote dossiers, waarom niet in oktober bijvoorbeeld al gewoon?
RUTTE
Ja, dat mag niet van de Kiesraad, van de gemeentes, er zijn allemaal redenen voor die ik hier ook niet bij de hand heb, maar normaal gesproken nemen ze negen maanden voor het voorbereiden van verkiezingen en nu schijnt vier maanden snel te zijn.
EK
Dus dat is gewoon echt omdat anders gemeenten het niet aankunnen, die hebben de langst mogelijke periode nodig om zich voor te bereiden?
RUTTE
In Engeland, ik kwam Sunak tegen bij de NAVO-top, nou die kwam echt niet meer bij, die heeft op de grond gelegen van het lachen toen ik zei dat ze pas in november waren, hij zegt ‘als ik ontbind, het parlement, moeten ze binnen 28 dagen zijn’, ik zeg ‘nou, hier niet’. 
EK
Dus in Engeland kunnen ze het wel en hier niet?
RUTTE
Nee, blijkbaar niet.
EK
Oké, dat wordt nog leuk dan, dan blijft u dus nog heel lang demissionair premier.
RUTTE
Nou, ik heb er grote lol in, dus ik blijf dit doen zolang ik daartoe als demissionair premier gehouden ben, dat kan in principe overigens jaren duren he, ik waarschuw alvast. 
EK
U bent dus allang blij dat u die angel uit het debat heeft getrokken. Is dat dan de reden dat u dat heeft gedaan, dat u dacht ‘ik blijf nog even demissionair premier als ik nu die angel uit het debat trek, dan kan ik in ieder geval dit nog misschien nog zelfs wel jaren blijven doen en dan zit ik in ieder geval nog even relaxed op mijn post’?
RUTTE
Nee, maar dat geldt natuurlijk ook voor vanaf november als er verkiezingen zijn, want dan waren we natuurlijk vanaf november demissionair geweest en dat geldt ook als de formatie lang duurt, ik heel lang demissionair zou zijn, maar dan misschien met het perspectief weer door te mogen.
EK
Ja, maar ik bedoel als u een motie van wantrouwen aan de broek had gehad en D66 had die gesteund, dan was u gewoon gelijk weggeweest. 
RUTTE
Ja, maar dat is als/als en ik heb dat besluit zondagochtend genomen en toen wist ik nog niet van al dat gezeur achter de schermen tussen die luitjes van moet er een motie van wantrouwen komen, dat was mij niet bekend. 
ORNSTEIN (BUITENHOF)
U vergat nog iets, het was absoluut een historische week en u bent nog iets heel belangrijks vergeten. 
RUTTE
Oh, nee he?

Europese natuurwet

ORNSTEIN
De natuurwet die is aangenomen door het Europees Parlement van Frans Timmermans. 
RUTTE
Nou, van Frans Timmermans, hij is zo geamendeerd dat dat wel enigszins vraagt… hij is natuurlijk ooit ingediend door Frans Timmermans, maar het is de een na beste oplossing, ik denk dat veel mensen vonden dat de beste oplossing is als hij niet wordt aangenomen, maar de op een na beste oplossing was deze natuurwet, want hij is mede dankzij ook de fractie waar D66 en VVD toe behoren, van Renew is hij behoorlijk geamendeerd in een richting die denk ik veel hanteerbaarder maakt en in een triloogfase dadelijk, gaat Nederland natuurlijk zijn best doen om hem nog verder in onze richting bij te buigen.
ORNSTEIN
Wat bedoelt u daarmee? Dat hij nog verder in onze richting buigt? Hij is toch aangenomen door het Europees Parlement?
RUTTE
Ja, maar daarmee is hij nog niet in werking, hij moet nu een triloog in. Het Europees Parlement is niet een parlement zoals de Tweede Kamer, het is een instituut van de Europese Unie, maar het is natuurlijk geen land, dus nu moet ook de Raad instemmen en moet er in een triloog gekeken worden, dus een Commissieraad en het Parlement hoe uiteindelijk het eindproduct eruit ziet. 
ORNSTEIN
Voor Europa was het wel een historisch moment. Heeft u Frans Timmermans hiermee nog gefeliciteerd?
RUTTE
Zeker, tuurlijk, ja ja. Het is ook heel knap, ik maak een grapje, maar hij heeft het echt goed gedaan. Maar ik vind hem ook een stuk beter dan eerdere ideeën die hij had. 
ORNSTEIN
Het is toch ook lastig ten aanzien van de stikstof in Nederland, want ik begrijp dat dit zelfs tot een 2.0 stikstofcrisis zou kunnen leiden. Er komen allerlei nieuwe beperkingen, hoe kijkt u daarnaar?
RUTTE
Door al die amendementen is dat een stuk hanteerbaarder. 
ORNSTEIN
Nee, nee, het blijft nog steeds een heel lastig thema voor Nederland. 
RUTTE
Heel veel thema’s zijn lastig voor Nederland en allemaal andere landen, maar ik denk dat hij hanteerbaarder is nu.
ORNSTEIN
U denkt dat hij hanteerbaarder is, hoe dan?
RUTTE
Door die aanpassingen en dat allerlei verplichtingen minder verplichtend zijn, dat wat er dreigde te ontstaan over bijvoorbeeld de hele Noordzee als één groot ecologisch gebied moet worden aangemerkt waardoor je geen windmolens meer kan bouwen, zodat de hele energietransitie en de vergroening van onze elektriciteitsvoorziening stil komt te liggen is eruit, dus ik vind hem echt een stuk beter. 
ORNSTEIN
Dus zoals hij er nu ligt accepteert Nederland het nu?
RUTTE
Nee, zoals hij er nu ligt willen we hem nog steeds verder aanpassen in de triloogfase, we zijn nog hongerig voor aanpassingen.
ORNSTEIN
En dat heeft u ook aan Europa al laten weten?
RUTTE
Nee, maar dat weten ze al.
ORNSTEIN
Komt het ook in de gesprekken met mevrouw Von der Leyen bijvoorbeeld volgende week ter sprake?
RUTTE
Zondag. Nee hoor, dat denk ik niet, nee dat laat zij volgens mij over aan de eerste vicepresident. 
ORNSTEIN
Dan gaan we het meemaken. 

Politieke situatie (4)

MEIJER (VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, mag ik toch vanuit onze rol dan zeggen dat u een zeer opgeluchte indruk maakt?
RUTTE
Nou, dat is fijn, maar ik was vorige week vrijdag, ja, het was natuurlijk spannend, maar de week daarvoor, ik zag er de week daarvoor bij de Europese Raad ook zo’n opgeluchte indruk maakte. 
VRAAG
Nee, maar gelet ook op alle vertrekkers vandaag en gisteren, het lijkt toch alsof er een soort bevrijdend gevoel door Den Haag gaat…
RUTTE
Het regime gaat weg. 
VRAAG
Ja, het regime is weg en u wilt daar niet op reflecteren maar het geldt ook voor uzelf, zoals u hier nu staat. 
RUTTE
Nee, maar luister, weet je, ik dacht donderdagavond het gaat lukken, toen kwam er een voorstel op tafel wat de VVD wilde niet zo te noemen in de vorm van een noodrem in geval van een overbelast asielsysteem, daarvan dacht ik, wist ik ook niet zeker of dat voor de VVD genoeg was, maar uiteindelijk zei ook de fractietop en de woordvoerder zei ‘dat kunnen wij ook dragen’, daar heb ik natuurlijk contact mee gehouden. Dat is uitgewerkt op vrijdag, D66 kwam aan boord, dus ik had de indruk het gaat wel lukken, maar uiteindelijk is het niet gelukt en dat verwijt ik niemand, dus het kabinet viel vrijdag en dat kan in de parlementaire verhoudingen bij hoge uitzondering, doe het niet te vaak, maar soms op zeer belangrijke punten kan dat gebeuren en vervolgens moet dan iedereen natuurlijk nadenken wat ga ik doen. Dat heeft bij mij geleid tot die ingeving op zondagochtend. 
MEIJER
En sinds 1 april had u eerder nog niet zo gedacht?
RUTTE
Nee. Nee, nee, want eerlijk gezegd sowieso was mijn perspectief 2025 en in de zomer van ’24 weer nadenken. 
BREMER (RTL Nieuws)
Ik heb u ooit wel eens horen zeggen ‘ik hoop dat als de tijd daar is, iemand mij zegt dat ik ermee moet stoppen of dat ik zelf bedenk dat ik ermee moet stoppen’. Was dit iemand die het tegen u zei of was u het zelf die het bedacht?
RUTTE
Ja, het laatste. 
BREMER
En wat was dan de reden, omdat u dacht ik ga dit tij niet meer keren of was het iets anders?
RUTTE
Het antwoord wat ik net gaf, dat ik zondagochtend in een gesprek wat heel ergens anders over ging, ineens de overtuiging in mijn hoofd schoot…
BREMER
Maar zoiets schiet toch niet zomaar in je hoofd?
RUTTE
Blijkbaar wel. Ik ben ook een raar mannetje blijkbaar. 
BREMER
Gewoon na 13 jaar ineens een soort bliksemflits…
RUTTE
Ja, 13 jaar, maar wel natuurlijk, er komen verkiezingen aan, dus ik moet ook nadenken wat doe ik? Het is natuurlijk niet zo dat het uit het niks kwam.
BREMER
Maar dat is, dat werkt echt zo in uw hoofd, ineens is het er?
RUTTE
Laat dat nou toe. Je moet openstaan voor ingevingen, dat is mijn advies. Leef af en toe ook zonder alles te rationaliseren. 
BREMER
Was dat zaterdag of zondag?
RUTTE
Zondagochtend. 
VRAAG
(onverstaanbaar, red.) de bliksemflits?
RUTTE
Epifaan moment. In het Engels een epiphany. Goed weekend en goede zomer, we zien elkaar 18 augustus!