Onderzoek: forse verbeteringen nodig bij vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) voor bouwen, milieu en natuur in Caribisch Nederland
De uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) met betrekking tot bouwen, milieu en natuur in Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) schiet tekort. Dit ondanks de inzet van de eilandbesturen gedurende de afgelopen jaren. Een belangrijke reden is dat deze openbare lichamen te klein zijn om een robuust VTH-systeem op te zetten en draaiende te houden.
Dat blijkt uit een onderzoek van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) in opdracht van de staatssecretaris Vivianne Heijnen (Milieu). Heijnen heeft het onderzoek vandaag aan de Tweede Kamer gestuurd, mede namens staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Koninkrijksrelaties), minister Hugo de Jonge (Ruimtelijke Ordening) en minister Christianne van der Wal (Natuur).
Een goed functionerend VTH-stelsel voor bouwen, milieu en natuur is belangrijk. Als dat er niet is, kan dat negatieve gevolgen hebben voor de natuur, waaronder het koraal en de natuurparken, en voor de leefomgeving, zoals de lucht, water en de bodem.
Zorgen
Staatssecretaris Heijnen had om het onderzoek gevraagd naar aanleiding van zorgen over het functioneren van het VTH-stelsel. Die zorgen leefden onder Kamerleden en in het kabinet maar ook bij de lokale besturen en inwoners van de eilanden. Uit dit onderzoek blijkt dat die zorgen terecht waren.
Het onderzoek is vandaag door de staatssecretaris aangeboden aan de Tweede Kamer, de bestuurscolleges en de regeringscommissaris. Vivianne Heijnen: “Het onderzoek laat forse tekortkomingen zien, waarvan natuur en milieu de dupe zijn. Bijvoorbeeld het koraal voor de kust van de eilanden. We moeten nu echt aan de slag. We gaan de komende tijd werken aan verbetering. Ik wil dit zorgvuldig doen en samen met de eilandbesturen.”
Conclusies
De ILT concludeert dat de uitvoering van de VTH-taken voor bouwen, milieu en natuur op de drie eilanden niet voldoet aan de wettelijke vereisten en lokale verordeningen. Daardoor worden milieu en natuur niet voldoende beschermd. Om hier tot de noodzakelijke verbetering te komen, is een fundamentele wijziging nodig van de uitvoering van de VTH-taken.
De openbare lichamen zijn te klein om de benodigde kennis en ervaring op een gedegen manier te organiseren en om voldoende checks and balances in de werkprocessen te kunnen aanbrengen, concludeert de ILT. De omvang van de eilanden als kleine gemeenschappen en de nabijheid van het bestuur bemoeilijken een professionele en onafhankelijke uitvoering van de VTH-taken nog verder.
Deze problematiek is overigens het gevolg van een historisch gegroeide situatie, waar meerdere partijen, waaronder de Nederlandse Rijksoverheid, een rol in hebben gehad. Ook in Europees Nederland wordt momenteel gewerkt aan een versterking van het VTH-stelsel.
De ILT concludeert overigens ook dat de situatie bij de drie openbare lichamen vergelijkbaar is met de situatie van gemeenten en provincies in Europees Nederland tot 2013. Vanaf dat moment is de uitvoering van VTH-taken geleidelijk overgegaan naar omgevingsdiensten.
Aanbevelingen
De ILT doet aan het Rijk en de openbare lichamen vier aanbevelingen om te komen tot verbetering van uitvoering van de VTH-taken met betrekking tot bouwen, milieu en natuur:
- Breng zo snel mogelijk de uitvoering van de VTH-taken voor bouwen, milieu en natuur van de drie openbare lichamen onder bij één bestaande omgevingsdienst in Europees Nederland. Zo worden kennis, ervaring en continuïteit geborgd en wordt ook afstand tot het bestuur gerealiseerd;
- Pak de gesignaleerde knelpunten binnen de ambtelijke organisatie van de openbare lichamen snel en gericht aan, in nauwe samenwerking met de omgevingsdienst. Een deel van het VTH-proces zal immers door het openbaar lichaam uitgevoerd blijven worden;
- Draag zorg voor actuele en adequate wet- en regelgeving voor bouwen, milieu en natuur;
- Versterk de positie van de Rijksvertegenwoordiger zodat die kan ingrijpen wanneer dat het mis gaat met de uitvoering van de VTH-taken.
Hoe nu verder?
De betrokken partijen gaan nu gezamenlijk aan de slag met de aanbevelingen en conclusies uit het onderzoek. Kort na de zomer zal staatssecretaris Heijnen de Tweede Kamer informeren over de vervolgstappen, waaronder de aanbeveling over de inzet van een omgevingsdienst.
Dit is niet van de ene op de andere dag geregeld. Daarom wordt de bestaande ondersteuning aan de eilanden voortgezet. Ook kijken de betrokken partijen samen of er maatregelen zijn die al op korte termijn genomen kunnen worden.