Toespraak minister-president Rutte bij de presentatie van de kabinetsreactie op het rapport Groningers boven gas
Statement van minister-president Mark Rutte bij de presentatie van de kabinetsreactie op het rapport Groningers boven gas van de parlementaire enquêtecommissie Aardgaswinning Groningen, Garmerwolde 25 april 2023.
Dames en heren, welkom.
Op 24 februari verscheen het rapport van de parlementaire enquêtecommissie Aardgaswinning Groningen, Groningers boven gas. Die presentatie kwam snoeihard binnen. En dat gevoel is niet minder geworden nu we als kabinet het rapport goed hebben kunnen lezen en tot ons laten doordringen. Integendeel.
Alleen al de persoonlijke getuigenissen waar het rapport vol mee staat, snijden je door de ziel. Zoals Susan Top, jarenlang betrokken bij het Groninger Gasberaad. Zij zei:
‘Ik heb heel veel […] mensen jaren geleden leren kennen als heel stabiele, nuchtere en redelijke mensen. In de loop van de jaren zag ik ze gewoon verbitterd raken, boos worden, verdrietig, geëmotioneerd. Het werden gewoon andere mensen.’
Dat zijn rauwe woorden, het zijn harde woorden, het zijn ook rake woorden. Het rapport staat er vol mee. Het zijn ook de woorden en verhalen die ik zelf hoor, elke keer als ik hier ben. Dus heeft de enquêtecommissie gelijk als zij zegt dat de inwoners van het aardbevingsgebied in Groningen en Noord-Drenthe decennialang in de steek zijn gelaten, dat zij te weinig zijn gehoord en dat hun belangen ondergeschikt zijn gemaakt aan een financieel belang van Nederland.
Dat is de strekking van het enquêterapport en die onderschrijven we vandaag zonder reserve in de kabinetsreactie. De machine van de gaswinning denderde maar door en daardoor zijn niet alleen huizen, maar ook levens van mensen beschadigd. Daarvoor bied ik vandaag namens het kabinet excuses aan – hier in Groningen. Waar anders?
Het enquêterapport is indringend en de aanbevelingen laten aan duidelijkheid niets te wensen over. Er is inderdaad sprake van een ereschuld. Daar kunnen en willen we niet omheen. En die schuld moet worden ingelost. Het moet anders en het moet beter. En met alleen de mededeling dat we de conclusies en aanbevelingen van het rapport omarmen – wat overigens wel zo is – is niemand hier geholpen. Wat nodig is, zijn concrete acties en verbeteringen in de huidige manier van werken.
Daarover hebben we de afgelopen weken intensief gesproken – met elkaar, maar vooral ook met de mensen die het betreft. Dus met de mensen hier – met de inwoners en de bestuurders in het gebied zelf. Hans Vijlbrief voorop, maar ook andere leden van het kabinet, waaronder ikzelf – we hebben dat gesprek gezocht en gevoerd en dat stopt niet vandaag. Ik hoop heel erg dat dat hier in het aardbevingsgebied ook zo wordt ervaren. Omdat we als kabinet heel goed beseffen dat dit de laatste kans is het goed te doen voor de inwoners van het gaswinningsgebied. Het komt er op nu aan.
We staan hier met de pet in hand. We kunnen al het leed uit het verleden niet weg nemen. We kunnen niet terugdraaien wat sinds het begin van de aardgaswinning mis is gegaan. Maar we zijn wel vastbesloten het anders te gaan doen. In nauw overleg met de mensen hier. En dat betekent een commitment van jaren, een aanpak voor een hele generatie. Wat in zestig jaar is misgegaan, is niet met een pennenstreek opgelost. En ook niet met een papieren kabinetsreactie.
En nu hoor ik de Groningers binnen en buiten deze zaal bijna hardop denken: ‘Daar gaan we weer.’ ‘Nog meer mooie woorden, nog meer goede bedoelingen.’ Ik snap die scepsis. Ik snap het wantrouwen. En ik realiseer me, wij als kabinet realiseren ons: we moeten het niet alleen zeggen, maar laten zien. En dat is precies waar het vandaag over moet gaan. Over het hoe, over het wat en over het geld.
Het gaat voor alles over schadeherstel en versterking – dat moet veel sneller, veel minder juridisch en veel minder bureaucratisch. Elke keer als hier ben, is dat ook het eerste dat ik hoor: ‘Regel dat!’ Het gaat over investeren in mentale gezondheid van mensen, in publieke voorzieningen en in de sociale kracht van stad en ommeland. En het gaat over een sterkere en duurzame economie en werkgelegenheid. Kort gezegd gaat het dus over toekomstperspectief voor de mensen die hier wonen. Het perspectief dat er zo lang voor zoveel inwoners niet of onvoldoende is geweest.
Dat is de ereschuld die we moeten inlossen. Groningers boven gas! En daarmee geef ik het woord aan Hans Vijlbrief die de hooflijnen van de kabinetsreactie zal schetsen.