Toespraak RAI Mobiliteitsdiner, Glazen Zaal, Den Haag, 17 april 2023

Toespraak | 19-04-2023

Beste RAI-leden, partners, genomineerden voor het Gouden Wiel, Beste mensen,

Dank je wel Frits, voor je verhaal. Het klopt inderdaad dat ik er van overtuigd ben dat het beste tijdperk van de auto nog moet komen. Mensen blijven waarde hechten aan hun eigen vervoersmiddelen. Hun eigen auto en hun eigen fiets. De auto wordt slimmer en stiller en er rijden er steeds meer elektrisch, waardoor ze veiliger worden en minder belastend voor de omgeving. In de toekomst zijn zelfs alle auto’s elektrisch (op de oldtimers na, die staan te pronken in de garages van verzamelaars). Hoe het beste tijdperk van de auto er precies uitziet, dat weet niemand, maar de ontwikkelingen op het gebied van elektrificering, digitalisering en AI gaan razendsnel. Over AI gesproken… Valt het u ook op dat het in de media de laatste tijd vaak over ChatGPT gaat? Een chatbot die in luttele seconden antwoord geeft op allerlei vragen. Dus ik dacht, laat ik hem eens vragen om een verhaal te schrijven in de stijl van Jules Verne over de toekomst van de auto. Dit is waar hij mee kwam:

‘Het is het jaar 2087 en de wereld is sinds Jules Verne drastisch veranderd. Mensen wonen niet meer alleen op aarde, maar ook op andere planeten. Terwijl de mensheid de ruimte verkent, is de aarde nog wel hun thuisbasis en een belangrijk knooppunt voor handel en transport. De auto is nog altijd het symbool van vrijheid en mobiliteit, maar qua ontwerp volledig getransformeerd. Het stuur is vervangen door kunstmatige intelligentie, waardoor hij volledig autonoom rijdt. Ook is hij veel lichter en gestroomlijnder. Het interieur kan naar behoefte worden aangepast in een werkplek, entertainmentruimte of slaapplek. De krachtige batterij wordt draadloos opgeladen en is pas na drieduizend kilometer leeg. ‘De auto kan communiceren met andere voertuigen, passagiers, de weg en overige infrastructuur. Hierdoor rijdt hij met hoge snelheid veilig en efficiënt van a naar b. Verkeersongevallen, asociaal rijgedrag en files behoren tot het verleden. De auto heeft zich ontwikkeld tot een symbool van vooruitgang en innovatie en de mensheid kan met trots terugkijken op de reis die zij heeft afgelegd sinds de tijd van Jules Verne.’

Dat ‘in de stijl van Jules Verne’ heeft hij niet helemaal begrepen, maar verder klinkt het best aantrekkelijk, vinden jullie niet?  Ik had hem ook een andere vraag kunnen voorleggen: hoe kunnen we autobezitters vanaf 2030 laten betalen voor autogebruik en niet voor autobezit? Maar daar moeten wij mensen het eerst nog eens over hebben...

Ik ben dan ook blij dat deze vraag vanavond centraal staat. Een vraag die staatssecretaris Van Rij en mijzelf al sinds de formatie van dit kabinet bezighoudt. En waarvan wij, net als jullie, vinden dat we de uitwerking ervan nu maar eens moeten doorzetten. Doorzetten, omdat de opbrengst voor de schatkist uit belastingen op brandstof na 2030 steeds sneller zal dalen. Door belastingen naar gebruik te heffen, zorgen we ervoor dat de opbrengsten op peil blijven, ook in de toekomst. Doorzetten, omdat we na jaren van gunstige behandeling van elektrische rijders nu moeten aangeven hoe zij ook weer structureel gaan meebetalen. Doorzetten, omdat als we de afspraak uit het coalitieakkoord willen nakomen, we daarvoor deze kabinetsperiode nog tot nieuwe wetgeving moeten komen. Doorzetten, omdat het bijdraagt aan het terugdringen van de CO2-uitstoot. En dat is hard nodig om de klimaatdoelstellingen te halen. En, last but not least, doorzetten, om te komen tot een systeem waarbij lasten eerlijker worden verdeeld.

De zorgen rondom betalen naar gebruik, zoals we die net gehoord hebben van Frits van Bruggen en uit de zaal, neem ik uiteraard serieus. Daarom loopt er nu ook een onderzoek, zodat we straks weloverwogen keuzes kunnen maken. Ik kan nu al vertellen dat dit kabinet gaat voor een eenvoudig en eerlijk systeem zonder ‘toeters en bellen’. Een nieuw systeem dat tegelijkertijd qua vormgeving en uitvoering dicht bij de huidige motorijtuigenbelasting blijft. Want alleen belastingheffing is namelijk een nationale aangelegenheid. Al het andere, zoals differentiatie naar tijd en plaats, wordt gezien als een tolsysteem en dan gelden er Europese regels. En zoals we allemaal weten, maken die regels de invoering zó complex, dat we 2030 dan zeker niet halen. Overigens is ‘alleen’ maar willen weten hoeveel kilometer een auto per jaar rijdt al behoorlijk ingewikkeld.

Ook nog willen weten waar en hoe laat dat was, maakt het nog ingewikkelder en levert weggebruikers een hoop zorgen op over hun privacy. En die zorgen begrijp ik heel goed.

Betalen naar gebruik is voor veel dingen in ons dagelijks leven al de normaalste zaak van de wereld. Denk aan water, energie, reizen met het OV. Waarom zou dit voor autorijden dan ook niet kunnen gelden? Automobilisten die weinig rijden minder laten betalen dan automobilisten die veel rijden. Simpeler en eerlijker kan het niet en toch lijkt dit al lastig genoeg. Ik hoop daarom dat jullie de keuze die het kabinet wil maken kunnen omarmen.

Wordt het een eenvoudig systeem, in de ogen van sommigen misschien uitgekleed? Of een uitgebreid systeem met allerlei opties, waarmee we de kans lopen dat het voor de derde keer niet gaat lukken. De vorige twee pogingen om rekeningrijden in Nederland te introduceren hebben het niet gehaald juist vanwege de ingewikkeldheid en de uitvoerbaarheid. Daarom kiest het kabinet nu voor een eenvoudig systeem.

Beste mensen,
ChatGPT eindigde zijn verhaal met de conclusie dat de auto zich heeft ontwikkeld tot een symbool van vooruitgang en innovatie en dat de mensheid met trots kan terugkijken op de reis die ze heeft afgelegd. Ik zou willen eindigen met de oproep om de invoering van betalen naar gebruik dit keer écht te laten slagen. Zodat wij in 2030 met trots kunnen terugkijken op een eenvoudig en eerlijk systeem dat door iedereen wordt gezien als een noodzakelijk onderdeel van ons mobiliteitsbeleid. En als we dit nu met zijn allen erkennen, dan neemt ChatGPT betalen naar gebruik de volgende keer gewoon mee in zijn verhaal.