Toespraak minister Van Gennip ter gelegenheid van Iftar-bijeenkomst met Turks-Nederlandse ondernemers

Toespraak | 17-04-2023

Goede avond, Iyi akşamlar, salaam aleikum

Dank u wel voor de uitnodiging, de rest is in het Nederlands. I can also speak English but the rest will be in Dutch.

Zoals ouders het beste willen voor hun kinderen, willen we als samenleving ook het beste voor de toekomst van ons land. Dat betekent het beste voor álle mensen die er wonen. En ik heb het wel vaker gezegd: het gaat pas goed met Nederland als het met iedereen goed gaat. Zo werkt dat in een samenleving. Iedereen moet zich onderdeel kunnen voelen van onze gezamenlijke toekomst. Dat is de basis van veerkracht en dat is de basis van samen zijn.

En daarom ben ik ook blij met deze uitnodiging vanavond om met u het vasten te mogen verbreken. Vorig jaar was ik ook bij de Nationale Iftar. Toen heb ik ook geleerd dat er bij het vasten verbreken een mooie jurk hoort, dus die heb ik vandaag aangedaan. Want er hoort natuurlijk ook feest bij.

De vastenmaand Ramadan en daarmee de iftars zijn voor Nederland inmiddels welbekend. Door het hele land vieren mensen iftars. Niet alleen mensen met een moslimachtergrond, maar ook genodigden zoals u. En dan krijgen samenleven, samen zijn werkelijk een praktische betekenis.

En het mooie vind ik dat we dat zelfs ook op ons ministerie doen. Sinds een paar jaar hebben daar de medewerkers van onze ministeries, de gelegenheid om samen een iftar-maaltijd te nuttigen. Dit jaar was dat twee weken geleden, op 4 april. Er waren honderdvijftig collega’s bij: de lunchroom zat helemaal vol. Maximale capaciteit, zoals vanavond hier ook.

En dat zegt ook genoeg over hoe belangrijk mensen het vinden om samen Ramadan te kunnen vieren, de iftar: het verbindt. En zo werkt het ook vanavond, een moment van verbinding, reflectie, bezinning, van delen. We hebben in deze moeilijke tijden zulke momenten nodig. Momenten om na te denken, momenten van veerkracht. En misschien is dat juist ook nu zo belangrijk omdat we op zoek zijn naar verbinding, omdat we op zoek zijn naar een samenleving waar we echt samen horen.

Periodes als Ramadan, of de vastenperiode voor Pasen (voor mij als Katholiek belangrijk), die richten de schijnwerpers naar binnen en op het collectief. Op samen–leven. Samenleven wil je niet alleen. Dat zei mijn vader al. En dat is ook echt de overtuiging die ik heb als we met elkaar verder willen. Dat samenleven kan alleen maar als je het samen doet.

Dat houdt in, ruimte maken voor de ander. Dat houdt in elkaar in waarde laten. Het houdt ook in je inzetten voor gemeenschappelijk doelen en je inzetten voor andere mensen. Tijdens Ramadan draait het om wezenlijke zaken die mensen verbinden. Om naastenliefde, barmhartigheid, verdraagzaamheid, vrijgevigheid en hulp aan anderen.

En het mooie vind ik dat dat ook de waardes zijn die ik van mijn Katholieke geloof ken, dat die daar centraal staan. Tijdens de vastenperiode van 40 dagen, maar net als voor u ook gedurende het hele jaar. En dan is het mooi dat dit jaar, ook net als vorig jaar, de Ramadan en vasten zo over elkaar heen vallen.

Ook al worden daden van barmhartigheid vaak in stilte voltrokken: als je het eenmaal ziet, zie je het overal. Dat werd al zo even door de voorzitter genoemd, en dat zagen we ook in de coronajaren. Toen er zoveel onzekerheid was, onrust, en óók toen ontstond er hele nieuwe vormen van solidariteit.

En ook vandaag in deze spannende tijden van geopolitieke spanningen, toenemende armoede zijn er heel veel mensen die omzien naar mensen die het minder hebben. Dit is de ware veerkracht van onze samenleving. En voor mij, net als voor u, vaak met het geloof als inspiratiebron als drijvende kracht, waaruit barmhartigheid vandaan komt.

En als ik denk aan veerkracht en barmhartigheid, denk ik natuurlijk ook aan alle hulp die op gang kwam bij de aardbevingen. Bij de mensen die getroffen zijn door die grote verwoesting in Turkije en in Syrië. Een ongekende ramp. Om stil van te worden, de beelden staan allemaal nog in ons netvlies.

Vanavond gaat dan ook mijn deelneming aan u of aan diegenen die u kent die dierbaren zijn kwijtgeraakt.

In gesprekken die ik voerde met vertegenwoordigers van diverse Turkse/Koerdische en Syrische organisaties, ben ik wel diep geraakt door het verlies van meerdere mensen, hun verdriet en ook hun angst. Maar ook heel erg mooi door de veerkracht. Door het besef dat een ramp van zo’n omvang alleen te overwinnen is door de kracht van het collectief. In het rampgebied zelf, elders in Turkije en daarbuiten, zoals hier in Nederland.

En we hebben zulke mooie hulpinitiatieven gezien, en donaties vanuit de Turks-Nederlandse gemeenschap. U als ondernemers met Turkse achtergrond heeft daarbij een hele belangrijke rol gespeeld; logistieke ondersteuning, praktische ondersteuning, werd net al allemaal genoemd. En dat is dan Hands on mentaliteit. Handen uit de mouwen en aanpakken.

Maar zo ken ik ondernemers, ooit was ik staatssecretaris van Economische Zaken, heel lang geleden 20 jaar geleden, en toen heb ik de ondernemers leren kennen juist als degene die drijfkracht zijn van onze samenleving en dat is veerkracht.

En weet ook dat het Kabinet natuurlijk ook 20 miljoen euro heeft beschikbaar gesteld. Giro 555, meer dan 100 miljoen. Ook dat laat zien hoe het leeft in Nederland. Hoe we in Nederland meeleven met de mensen daar. Overigens het nummer staat nog steeds open, dus u kunt giro 555 ook vanavond nog gebruiken. Want de nood is altijd nog hoog.

Er is van wederopbouw van de een of ander dag niet mogelijk, het zal nog jaren kosten. Een dat vraagt om betrokkenheid van iedereen. En dat zal heel veel volharding vragen, maar ook daar staan we naast elkaar. En ik geloof dat op momenten zoals deze in dit soort dramatische momenten het geloof voor u voor mij en voor velen van ons een bron van inspiratie is, van kracht van samenhorigheid.

En geloof is ook onderdeel van onze identiteit. Van wie we zijn. Een belangrijke richtingwijzer voor ons handelen; voor medemenselijkheid, voor vrijgevigheid, voor de ander in zijn waarde willen laten.

Anderen mensen hebben misschien weer andere inspiratiebronnen. In Nederland is daar gelukkig allemaal ruimte voor. Dat hebben we in de Grondwet verankerd. Een ‘inclusieve’ samenleving, waarin ruimte is voor iedereen, ongeacht geloof, afkomst of welk onderscheidend ‘kenmerk’ dan ook.

Het betekent dat je in Nederland mag zijn wie je bent, denken en geloven wat je wilt, en mag verschillen van wie dan ook. En dat betekent ook, en dat vind ik heel belangrijk, dat je je identiteit niet thuis hoeft te laten op moment dat als je ’s ochtends de deur uitgaat. Dat je gezien en gehoord mag worden, met alle aspecten van wie je bent. En dat je voor niemand hoeft te vrezen als je de straat op gaat, maar gewoon jezelf mag zijn.

Die vrijheid is een groot goed, die vrijheid wil ik koesteren, met u, elke keer weer moeten bevechten. Dat zullen we steeds weer moeten doen. Dat is een opdracht aan ons allemaal. Dat we in Nederland ons zelf kunnen zijn. En dat is een opdracht elke dag weer. Want vrijheid maak je met elkaar en voor elkaar.

Dat betekent ook: opstaan tegen elke vorm van discriminatie! En helaas is er discriminatie in Nederland. Dit betekent dat we met elkaar weerstand moeten bieden, wanneer we merken dat denkbeelden, leefstijlen of mensen, om welke reden dan ook, als ‘anders’ worden gezien. Weerstand bieden wanneer je merkt dat uitsluiting dreigt.

Discriminatie is natuurlijk grondwettelijk verboden, maar het gebeurt nog steeds. Soms hardnekkig heel vaak onbewust. Discriminatie speelt op de arbeidsmarkt, op de huizenmarkt op heel veel andere terreinen. Onaanvaardbaar en beschamend voor onze samenleving, voor onze stabiliteit, maar ook voor wie we zijn met elkaar. Onaanvaardbaar voor de mensen die het treft, maar dus ook onaanvaardbaar als wij geloven in de samenleving waarin je echt moet zeggen samenleven doe je niet alleen.

En natuurlijk pakken we discriminatie aan, met ‘antidiscriminatievoorziening’, we hebben een Actieplan Arbeidsmarktdiscriminatie, we hebben een hele brede aanpak werven en selectie. Maar belangrijkste vind ik, dat je discriminatie echt tegen gaat door te laten zien wat we te winnen hebben bij diversiteit, wat we te winnen hebben als je wel iemand uitnodigt die niet op jezelf lijkt en vergezocht is. Want dat doet men graag; iemand uitnodigen, iemand aannemen die is zoals hijzelf. En als je bereid bent om stapje naar buiten te zetten en iemand anders in je team uit te nodigen, dan zul je zien dat de samenleving echt de samenleving is. En ik geloof echt dat mensen die die stap durven te zetten - om iemand uit te nodigen die niet op hunzelf lijkt, en te ervaren wat dat in werkelijkheid doet -  dat die er krachtiger van worden. En dat de samenleving daar krachtiger van wordt en dat we dan met elkaar weten vooruit te komen.

En in tijden van een krappe arbeidsmarkt en vergrijzing, hebben we ook iedereen nodig. Nu en straks. En dan is het zo belangrijk dat iedereen gelijkwaardige kansen krijgt. Een gelijkwaardige kans om zich te ontwikkelen en een bijdrage te leveren aan economie en samenleving. Een van de belangrijkste pilaren van onze samenleving. Gelijkwaardige kansen, een vangnet als het tegen zit en beloning van prestaties. Dat zijn volgens mij de belangrijkste pilaren waar onze samenleving op kan draaien.

En bij dat perspectief van gelijkwaardige kansen hoort dat je stappen vooruit kunt zetten: dat je een opleiding kunt kiezen die je wilt gaan doen, een baan kunt vinden waar je je in kunt ontwikkelen, daarom is arbeidsmarktpakket zo van belang, maar vooral ook, en dat is echt sociaal perspectief, dat je gelooft dat je kinderen het beter zullen hebben dan jezelf.

Vanuit die overtuiging ben ik teruggekomen naar Den Haag, vanuit de overtuiging van gelijkwaardige kansen en de overtuiging dat het alleen goed kan gaan met Nederland als het met iedereen goed gaat.

En dan ben ik weer terug bij het begin: de toekomst. De toekomst die mijn vader voor ons zag, de toekomst die we met elkaar voor onze samenleving zien, elke dag weer, en waar u als ondernemers zo’n belangrijke rol speelt: u bent de cohesie van Nederland, u geeft mensen een kans voor een eerste baan, u ziet mogelijkheden om geld te verdienen, u ziet mogelijkheden om mensen zich te laten ontwikkelen, en daarmee geeft u mensen hoop en perspectief. Aan mensen die voor u werken, collega’s met wie u zaken doet.

Hoop en perspectief, dat is uiteindelijk wat mensen verbindt, wat de samenleving maakt van wat die is. De samenleving zonder hoop leeft niet, de samenleving zonder perspectief, dat zijn mensen die niet bereid zijn om iets op te geven voor het geheel. Maar daarom vanavond, hartelijk dank voor de ontvangst: dat geeft mij hoop en perspectief. En hartelijk dank dat ik dit moment van bezinning met u mag beleven. Ieder van ons vanuit ons eigen geloof, ieder van ons met onze eigen identiteit en wie we zijn, en dat we dat helemaal mee kunnen brengen aan tafel vanavond.

En daarom zeg ik alvast een gezegende iftar en voor dadelijk afiyet olsun (eet smakelijk).