Kernrapport Beleid voor grootschalige batterijsystemen en afnamenetcongestie

Er is veel flexibiliteit nodig om het toekomstige duurzame energiesysteem (de productie en vraag naar energie) in balans te houden. Grootschalige batterijen zullen de komende jaren een belangrijke rol spelen om de fluctuerende vraag én het fluctuerende aanbod (elektriciteit uit zon en wind) op elk moment met elkaar in balans te brengen. Batterijen hebben dus een belangrijke rol in een duurzaam, CO₂-vrij, betaalbaar en betrouwbaar energiesysteem.

De problemen met netcongestie zijn de afgelopen jaren enorm toegenomen, zowel voor opwek als voor afname van elektriciteit. De vraag naar ruimte op het stroomnet neemt explosief toe doordat bedrijven en huishoudens verduurzamen en er in Nederland steeds meer duurzame elektriciteit wordt opgewekt. Netcongestie betekent dat er lokaal te weinig capaciteit op het elektriciteitsnetwerk is om in alle elektriciteitsvraag of -aanbod te voorzien. Met name de congestie voor afname heeft grote gevolgen voor de maatschappij, bijvoorbeeld voor bedrijven of huishoudens die van fossiele brandstoffen willen overstappen op elektriciteit. Of batterijsystemen congestie voor afname zullen verminderen of hier juist aan bijdragen, hangt af van de (ont)laadstrategie en beschikbare capaciteit op momenten van hoge netbelasting (piekmomenten). CE Delft heeft in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken & Klimaat en TKI Urban Energy een studie uitgevoerd naar de impact van de huidige generatie grootschalige batterijsystemen op afname netcongestie. Dit gaat om lithium-ion batterijen met maximaal 4 uur energiecapaciteit die gerealiseerd worden tot 2030. De belangrijkste conclusies zijn als volgt:

• Congestieneutraal: CE Delft heeft opties voor beleid van het Rijk, de ACM en netbeheerders in kaart gebracht waarmee batterijen congestieneutraal kunnen acteren: er wordt dan gewaarborgd dat ze de netbelasting tijdens netcongestie niet verhogen. Het beleid omvat aanpassingen aan congestiemanagement, ruimtelijke sturing en nieuwe contractvormen tussen de netbeheerder en batterijexploitanten. Batterijen kunnen dan wél bijdragen aan een duurzaam energiesysteem zonder bij te dragen aan extra netcongestie.
• Bij bedrijven: Bedrijven kunnen batterijen inzetten als er netcongestie is op hun eigen terrein (achter de meter). Daarmee kunnen bedrijven wel elektrificeren of groeien ondanks netcongestie.
• Bijdragen aan netcongestie: Met het huidige beleid verwacht CE Delft dat een groot gedeelte van de nieuwe batterijprojecten tot 2030 door energiebalancering de piekbelasting zullen verhogen en daarmee bijdragen aan netcongestie. Het huidig beleid rond congestie is congestiemanagement. Binnen de gestelde financiële grenzen in de regelgeving is er te weinig budget om batterijen te compenseren als ze niet mogen acteren tijdens momenten met afnamecongestie. Daardoor zullen ze niet congestieneutraal acteren (de piek niet verhogen), maar bijdragen aan congestie. Batterijen leveren dan wel een nuttige rol aan een duurzaam en betrouwbare energiesysteem door energiebalancering, maar dragen (net zoals aangesloten bedrijven en woningen) wel bij aan de netbelasting en daarmee netcongestie.
• Afnamenetcongestie oplossen: Uit deze studie blijkt dat huidige grootschalige batterijen geen betrouwbare, betaalbare, schaalbare en uitvoerbare oplossing zijn om netcongestie voor de afname van elektriciteit op te lossen en daarmee extra afnemende klanten aan te sluiten. De huidige batterijprojecten kunnen dit technisch niet en het is maatschappelijk gezien kostenefficiënter om het elektriciteitsnet te verzwaren.

Deze studie is gericht op afnamenetcongestie, omdat hiervan de maatschappelijke effecten het grootste zijn. In een vervolgstudie, met verwachte oplevering in september 2023, wordt de impact van grootschalige batterijen voor opweknetcongestie verder onderzocht.

De conclusies voor de mogelijke rol van de huidige generatie batterijen bij opweknetcongestie zullen verschillen. Onder andere uit de CE Delft studie ‘Omslagpunt grootschalige batterijopslag’ uit 2022 blijkt wel dat batterijen tot 2030 niet rendabel ingezet kunnen worden met alleen het opslaan en later leveren van overschotten elektriciteit van zon of wind die nu weggegooid (gecurtailed) worden.