89% van de Nederlanders vindt de Grondwet belangrijk

Nieuwsbericht | 28-02-2023 | 10:00

Dat blijkt uit een publiekspeiling die het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft uitgevoerd over de Grondwet. 

Een van de inhoudelijke richtingwijzers van het ministerie van BZK is het bevorderen van een sterke en levendige democratie. De Grondwet is hier een belangrijke pijler voor. Het is echter niet goed bekend in hoeverre burgers in hun dagelijks leven bezig zijn met de Grondwet en hun grondrechten. Om dit in kaart te brengen heeft BZK een korte publiekspeiling (flitspeiling) uitgevoerd onder ruim 1000 inwoners van Nederland. 

Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties): “De Grondwet is de basis van onze democratie, vormt het fundament van onze samenleving en weerspiegelt onze gemeenschappelijke identiteit. In de Grondwet staan je grondrechten, die voor iedereen in Nederland gelden. Betere bekendheid van de Grondwet en de grondrechten vinden Nederlanders terecht belangrijk. Om die reden schenken we in het jaar 2023 op meerdere manieren aandacht aan de Grondwet, die dit jaar 175 jaar bestaat.” 

Algemeen beeld flitspeiling

Uit de flitspeiling komt naar voren dat het belang van het hebben van een Grondwet voor veel burgers nog altijd evident is. Het biedt voor de meeste mensen het gevoel van bescherming. Het vertrouwen in de Grondwet is eveneens vrij groot. Tegelijk is opvallend dat veel mensen het idee hebben dat zij er in het dagelijks leven niet veel mee te maken hebben (gehad). Hoewel een grote groep denkt de inhoud niet goed te kennen, hebben de meeste burgers wel een duidelijk beeld wat de Grondwet is en kan men bestaande van niet-bestaande grondrechten goed onderscheiden. Veel mensen vinden dat er meer aandacht gegeven moet worden aan de Grondwet: Een groot deel vindt dat (83%) jongeren les moeten krijgen over wat er in de Grondwet staat en dat de Grondwet beter bekend moet zijn bij alle burgers van Nederland (80%). Daarbij zou een grote groep zelf ook wel meer (toegepaste) informatie willen hebben.

Enkele andere uitkomsten:

• Vrijwel iedereen (89%) vindt het hebben van een Grondwet belangrijk. Een klein deel (7%) staat er neutraal in en slechts 3% vindt het niet belangrijk. 
• Ongeveer drie op de vijf voelt zich (zeer) goed beschermd door de grondrechten in Grondwet. 28% oordeelt hier neutraal over. Slechts 6% voelt zich (zeer) slecht beschermd. 
• Veel mensen geven aan te maken hebben gehad met ‘grondrechtenschending’, zoals bijv. agressie/geweld (23%), bedreiging/intimidatie (22%) of discriminatie (18%). Echter, een meerderheid (52%) zegt nog nooit te maken te hebben gehad met dit soort vervelende situaties.
• De toevoeging van de Algemene Bepaling uit 2022 wordt door een grote meerderheid (72%) gezien als belangrijk. 30% zegt zelfs zeer belangrijk. En slechts 2% zegt het zeer onbelangrijk te vinden. 

175 jaar Grondwet

Dit jaar is het 175 jaar geleden dat de Grondwet van 1848 van kracht werd. Deze Grondwet wordt gezien als een belangrijke mijlpaal. En het is 40 jaar geleden dat de grote grondwetswijziging van 1983 plaatsvond. Daarom wordt er in 2023 op een aantal manieren bijzondere aandacht besteed aan de Grondwet. Zo zullen op zaterdag 3 juni in ieder geval het Kabinet van de Koning, de Hoge Raad, de Raad van State worden opengesteld. Daar zal met het publiek worden gesproken over vragen zoals wat het in de praktijk betekent dat Nederland een democratische rechtsstaat is. En hoe we dat hebben vormgegeven, hoe een wet tot stand komt, wie de regering controleert en hoe onze rechtspraak werkt. Ook het voorlichtingscentrum ProDemos zal binnen zijn reguliere werkzaamheden gericht op jongeren aandacht schenken aan de viering van 175 jaar Grondwet, zoals in de rondleidingen door de begeleiders en in spel- en lesmateriaal.

Naast de verjaardag van de Grondwet speelt de Grondwet deze kabinetsperiode een belangrijke rol vanwege vernieuwingen die deze kabinetsperiode geagendeerd staan. Zo zijn in deze kabinetsperiode reeds zeven grondwetswijzigingen aangenomen, waaronder het toevoegen van een Algemene Bepaling aan de Grondwet (“De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat”), het recht op een eerlijk proces en de uitbreiding van de discriminatiegronden van art. 1 met handicap en seksuele gerichtheid. Ook is het door deze grondwetsherziening mogelijk geworden dat Nederlanders in het buitenland invloed kunnen uitoefenen op de samenstelling van de Eerste Kamer, via speciaal daarvoor ingerichte kiescolleges. De Eerste Kamer wordt dit jaar opnieuw gekozen, dus van deze grondwetsherziening zijn de eerste resultaten op korte termijn te zien. In april gaat de Tweede Kamer debatteren over de invoering van constitutionele toetsing, dus over de vraag in hoeverre de rechter “gewone” wetten kan gaan toetsen aan de Grondwet om zo de individuele rechtsbescherming van mensen te vergroten.