Toespraak minister Hoekstra voor de start van het Nederlands voorzitterschap van de Benelux Unie

Toespraak | 09-02-2023

Dames en heren,

We zijn hier vandaag bijeen om met elkaar vooruit te kijken.

Naar belangrijke thema’s die onze landen bezighouden: denk aan de interne markt, denk aan de energietransitie, denk aan migratie.

Maar ik zal u bekennen dat toen ik hier deze ochtend dit schitterende huis binnenliep, ‘Het Spaansche Hof’ – zoals dit huis heet – ik toch vooral even aan het verleden en ons gezamenlijke verleden moest denken.

Dit prachtige stadspaleis werd in de 15^e eeuw gebouwd door een raadsheer van de Habsburgse keizer Maximiliaan de eerste. U wist dat natuurlijk allemaal, maar ik heb dat toch even moeten opzoeken.

Het kan toeval zijn dat deze bijeenkomst nou net hier plaatsvindt, maar de historische echo natuurlijk wel veelzeggend.

Want ook toen, in de laat-Bourgondische en vroege Habsburgse jaren waren onze landen verenigd door een gezamenlijke Unie.

En die natuurlijk wel een ander karakter dan vandaag de dag.

In plaats van onafhankelijke staten waren we destijds gebiedsdelen, en die werden over het algemeen met elkaar verbonden door strategische huwelijken.

Ook toen waren we al – in zekere zin – voorlopers van de Europese integratie.

Maximiliaans opvolger, de in Gent geboren Karel de V^e, iemand die in onze geschiedenisboeken een zeer prominente rol vervult, heerste over zulke uitgebreide Europese gebieden dat hij zijn talen hard nodig had.

En hij schijnt zelfs weleens gezegd te hebben dat hij Spaans sprak met God, Italiaans tegen vrouwen, Frans tegen mannen, en Duits tegen zijn paard.

Gelukkig mag ik u vandaag in het Nederlands toespreken – en de geschiedenis vertelt niet wat Karel de V^{e dan} in die taal deed.

Dames en heren,

Het is eeuwen dat de 80-jarige oorlog een scheidslijn door onze gebiedsdelen heeft getrokken, die nog altijd deels onze landsgrenzen markeert.

Je zou kunnen zeggen dat de oorlog ons van elkaar heeft gescheiden, maar dat het ook een oorlog was die ons in belangrijke mate weer heeft samengebracht.

Onze regeringen brachten de Tweede Wereldoorlog in Londen door, en ze hebben daar besloten om na de overwinning veel hechter met elkaar te gaan samenwerken.

Volgens de overlevering zou men op dat idee gekomen zijn tijdens een Belgisch-Nederlandse voetbalwedstrijd ergens in Londen.

Van alle interlands die er tussen onze landen zijn gespeeld moet dit toch degene zijn met de beste uitslag.

Want vandaag kunnen we ons bogen op ruim zeven decennia samenwerking tussen onze drie landen.

De Benelux is daarmee in al die tijd een voorloper geweest op het gebied van Europese integratie.

Het was juist hier, het was juist in de Benelux dat er werd geëxperimenteerd met economische samenwerking, met een vrijhandelsruimte, met uiteraard de douane-unie.

Om in de sportterminologie te blijven: we vormen al decennialang daarmee een kopgroep in Europa.

En als we in die positie willen blijven – dat zou mijn ambitie zijn, en ik denk ook van velen van u – dan moeten we verder investeren in die geweldige samenwerking.

De focus van het Nederlandse voorzitterschap ligt het komende jaar dan ook op thema’s die ons juist gezamenlijk sterker maken.

Het versterken van de interne markt, de duurzame energietransitie, betere grensoverschrijdende samenwerking, en ten slotte: veiligheid en migratie. Heel prominent op de agenda van elk van onze drie landen.

En laat ik drie voorbeelden geven waar we ons met het nieuwe college en met de betrokken vakdepartementen sterk voor maken in het komende jaar.

Op de eerste plaats gezamenlijke Benelux-impulsen voor de Europese marktagenda. Meer specifiek: ten aanzien van de toekomstige Europese interne marktstrategie. Die kunnen dan mede dienen als input voor het werkprogramma van de Europese Commissie, die in 2024 aantreedt.

Ten tweede zet Nederland in op een volledig circulaire Benelux-economie in 2050. En we pleiten voor ambitieuze en scherpe doelen, juist op EU-niveau. Want daar moet het uiteindelijk naartoe.

En dan ten derde zal het Nederlandse voorzitterschap zich inzetten voor het vergroten van de bekendheid van de juridische instrumenten van de Benelux in brede zin. En soms denk ik dat dat in Nederland nog het meest nodig is. Het is namelijk van belang dat de mogelijkheden die het juridisch instrumentarium van de Benelux biedt, ook adequaat worden meegenomen in de zoektocht naar oplossingen.

En daarnaast: juist in het kader van de brede politieke samenwerking tussen de Benelux-landen, zal ik zelf met mijn buitengewoon gewaardeerde collega’s uit België en Luxemburg ook dit jaar weer op reis gaan. We zijn nu nog aan het puzzelen naar welk van de landen we toe zullen gaan.

En ik heb begrepen dat mogelijk de premiers van onze landen vervolgens iets soortgelijks zullen herhalen.

Volgens mij is dat uitstekend nieuws. Het is diplomatie in een vorm die niet alleen recht doet aan wat er in de wereld aan de hand is, maar juist ook aansluit bij onze gezamenlijkheid.

Dames en heren,

Al decennia laten wij op het Europese en wereldtoneel zien dat je samen sterker staat.

En dat voorbeeld is – zou je kunnen zeggen – met veel succes breder in de Europese Unie overgenomen.

Ook dit jaar zullen we ons weer met elkaar inspannen om voorop te lopen op die thema’s die ons continent de komende decennia vol zullen raken.

Dames en heren,

We hebben nog een heel mooi en lang programma voor de boeg, dus ik ga afronden.

Anders dan in de Habsburgse dagen hoeft er niemand meer strategisch te trouwen om een samenwerking te bezegelen.

Tegenwoordig handelen we dit namelijk af met een roulerend voorzitterschap.

Dat is minder romantisch, wat zakelijker, maar het is al wel decennia lang een stevige basis voor succesvolle samenwerking.

Het is daarom een plezier en een genoegen om het voorzitterschap dit jaar op ons te nemen.

Ik kijk ernaar uit om dit samen met u tot een succes te maken. En ik wil iedereen die zich daar met ziel en zaligheid voor heeft ingezet, en ook het komende jaar voor zal inzetten zeer, zeer bedanken. Dank u wel.