Nota van wijziging tijdelijke wet cyberoperaties in consultatie
Vandaag is een nota van wijziging in consultatie gegaan op het wetsvoorstel voor de tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma tegen Nederland. De tijdelijke wet is eerder deze maand bij de Tweede kamer ingediend en is nodig vanwege de grote (cyber)dreiging die uitgaat van landen zoals Rusland, China en Iran. Om deze dreiging tegen te gaan moeten de inlichtingen- en veiligheidsdiensten sneller en effectiever hun bevoegdheden tegen deze dreiging kunnen inzetten.
De nota van wijziging regelt een tweetal onderwerpen voor alle inlichtingenonderzoeken van de diensten. Het gaat om onderwerpen waarvan oorspronkelijk het voornemen bestond om deze te regelen in de algehele herziening van de Wiv 2017. Vanwege een aantal ontwikkelingen, waaronder een recente uitspraak van de afdeling klachtbehandeling van de CTIVD inzake de relevantiebeoordeling van enkele bulkdatasets, is de regering, samen met de Commissie van Toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (CTIVD) en de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB), van mening dat deze onderwerpen in het belang van de nationale veiligheid en voor de bescherming van fundamentele rechten zo snel mogelijk wettelijk moeten worden geregeld. Daarbij kan dus niet gewacht worden op de algehele herziening van de Wiv 2017, die nog de nodige tijd zal vergen. Daarom worden deze onderwerpen als wijzigingen opgenomen in de Tijdelijke wet die reeds bij de Tweede Kamer is ingediend. In beide gevallen wordt het toezicht versterkt.
In de nota van wijziging wordt geregeld dat de diensten de mogelijkheid hebben om jaarlijks de minister te verzoeken een bulkdataset die met bijzondere bevoegdheden is verworven, langer te bewaren. De CTIVD krijgt daarbij een bindende bevoegdheid om te oordelen over de rechtmatigheid van een eventuele verlenging. Bulkdatasets zijn van groot belang voor de werkzaamheden van de AIVD en MIVD en stellen de diensten in staat om bredere patronen en netwerken te onderkennen en daardoor nieuwe dreigingen in beeld te brengen. In de toestemmingsaanvraag om een bulkdataset langer te bewaren moet onderbouwd worden waarom de bulkdataset nog steeds van belang is voor de onderzoeken van de diensten. Daarbij moet de opbrengst van de afgelopen periode gemeld worden en moet er vooruit gekeken worden naar wat deze bulkdataset nog kan opleveren in het komende jaar. Als de gegeven onderbouwing volgens de CTIVD onvoldoende is, wordt verlenging niet toegestaan. In dat geval wordt de bulkdataset vernietigd.
Daarnaast wordt in de nota van wijziging gevolg gegeven aan jurisprudentie van het Hof van Justitie (EU) die vraagt om een voorafgaand bindende toets op een toestemming tot het real time verzamelen van verkeers- en locatiegegevens van personen waarnaar de dienst onderzoek verricht; de zogeheten “stomme tap”. Deze toets wordt belegd bij de TIB.
Het is tot 16 januari mogelijk te reageren op de consultatie. Hierna worden de inbrengen op de consultatie verwerkt, waarna de nota van wijziging voor advies aan de Raad van State wordt aangeboden. De verwachting is dat de wijziging op het wetsvoorstel in het tweede kwartaal van 2023 bij de Kamer kan worden ingediend.