Update langetermijnbeleid vluchtelingen uit Oekraïne
In oktober 2022 heeft de Europese Commissie de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) met een jaar verlengd tot 4 maart 2024. Deze richtlijn geeft vluchtelingen uit Oekraïne recht op opvang en medische zorg. Maar ook op onderwijs voor minderjarige kinderen en de mogelijkheid om te werken. Gezien het huidige verloop van de oorlog en op basis van de Early-Warning-rapportages van Clingendael is de verwachting dat veel vluchtelingen uit Oekraïne niet op korte termijn terugkeren en de instroom gestaag blijft voortduren. In deze situatie richt het kabinet zich op de lange termijn, met specifieke aandacht voor het bevorderen van participatie en zelfredzaamheid voor de periode dat vluchtelingen uit Oekraïne in Nederland verblijven.
De afgelopen maanden hebben de ministeries van Justitie en Veiligheid (JenV), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), in samenwerking met organisaties als de IND, DT&V en VNG gewerkt aan beleidskaders die hierbij aansluiten. Dit bericht is een update van het eerder verschenen nieuwsbericht in oktober 2022.
Participatie en zelfredzaamheid
In de plannen voor de lange termijn zet het kabinet in op participatie en zelfredzaamheid van vluchtelingen uit Oekraïne. Zij worden ondersteund om zoveel mogelijk mee te doen in de maatschappij, bijvoorbeeld door te werken en onderwijs te volgen. Tevens kunnen de opgedane kennis en vaardigheden weer ingezet worden bij terugkeer naar Oekraïne, wanneer de situatie dit toelaat.
Voor participatie en zelfredzaamheid is het leren van de Nederlandse taal van cruciaal belang. Kunnen communiceren is een randvoorwaarde om mee te kunnen doen in de maatschappij. Het belang van taalverwerving groeit naarmate het verblijf in Nederland langer duurt. Taal is bijvoorbeeld belangrijk om te kunnen werken, informatie te kunnen lezen, maar bijvoorbeeld ook voor contact met anderen of voor kinderen om te kunnen spelen met vriendjes. Het kabinet gaat de komende periode aan de slag met het uitwerken van een plan om taalverwerving te ondersteunen.
Uitwerking van maatregelen langer verblijf
Het kabinet is op verschillende beleidsterreinen bezig met het uitwerken van mogelijke maatregelen met betrekking tot langer verblijf in Nederland. Naar verschillende onderwerpen is nader onderzoek nodig. De uitwerking daarvan volgt in de loop van 2023.
Nu duidelijk is dat de oorlog langer voortduurt, is het nodig om te kijken hoe de opvang waar mogelijk duurzamer gemaakt kan worden zodat deze ook geschikt is om langer te verblijven. Tegelijkertijd betekent de voortdurende oorlog dat er nog steeds gestaag meer opvangplekken nodig zijn. Naar verwachting zijn er op 1 juli 2023 90.000 gemeentelijke opvangplekken nodig. Veiligheidsregio´s en gemeenten zijn hiervan op de hoogte en zullen zich blijven inspannen om voldoende opvangplekken te realiseren voor deze groep. Daarnaast verkent het kabinet begin 2023 of het mogelijk is om vluchtelingen uit Oekraïne met een eigen inkomen te laten meebetalen aan hun opvang. Ook verkent het ministerie van JenV hoe het beste kan worden omgegaan met het verblijfsrecht na het aflopen van de tijdelijke bescherming (RTB) en naar voorbereidingen voor terugkeer op het moment dat de veiligheidssituatie dat toelaat. Omdat het nu nog te vroeg is om hierop vooruit te lopen, worden beide onderwerpen in de eerste helft van 2023 zowel in nationaal als in Europees perspectief bekeken.
Een groot deel van de vluchtelingen uit Oekraïne is in Nederland aan het werk. Daar is het kabinet blij mee. Vaak werken deze vluchtelingen echter in sectoren die niet altijd aansluiten bij de gevolgde opleiding of werkervaring. Om optimaal te kunnen participeren in de samenleving en zelfredzaam te zijn, is het wenselijk dat vluchtelingen uit Oekraïne zoveel als mogelijk aan het werk kunnen in sectoren die aansluiten bij de gevolgde opleiding of maatschappelijk essentiële sectoren waar krapte bestaat. Dit is goed voor vluchtelingen zelf en belangrijk voor de arbeidsmarkt. Een mooi voorbeeld waarbij al stappen genomen worden, is het plan om Oekraïense psychologen op korte termijn aan het werk te helpen als basispsycholoog, coach of trainer, zodat zij mentale ondersteuning kunnen bieden aan vluchtelingen uit Oekraïne met psychische klachten. De komende periode verkent SZW mogelijkheden die kunnen bijdragen aan het verbeteren van de participatie en positie op de arbeidsmarkt van vluchtelingen uit Oekraïne.
Onder vluchtelingen uit Oekraïne zijn ook veel leerplichtige kinderen en jongeren. Het kabinet bevordert de soepele doorstroom van leerlingen naar een (regulier) onderwijsaanbod dat past bij het niveau van de leerling of student. OCW werkt maatregelen uit die hieraan bijdragen.
Op het gebied van zorg komen vluchtelingen uit Oekraïne in aanmerking voor een vergoeding van medische zorg via de Regeling Medische zorg Ontheemden uit Oekraïne (RMO). Ook in tenminste de eerste helft van 2023 blijft de RMO van toepassing. Daarnaast komen vluchtelingen uit Oekraïne net als anderen in Nederland in aanmerking voor gemeentelijke zorg op basis van de Jeugdwet, Wmo en Wpg. Voor de Wpg gaat het om het basistakenpakket jeugdgezondheidszorg, het rijksvaccinatieprogramma en het prenataal huisbezoek. Gelet op de uitzonderlijke context, wordt voortdurend bekeken of er aanpassingen in het beleid nodig zijn.