Toespraak van staatssecretaris Uslu bij uitreiking Johannes Vermeer Prijs, 16 november 2022

Toespraak | 16-11-2022

[het gesproken woord geldt!]

Arnon,

We zijn aardig wat ochtenden samen begonnen.

Jij en ik.

Ik ben regelmatig naast je wakker geworden.

Ik nam veel van je mee mijn dag in.

Tijdens de dag dacht ik nog even na over de momenten samen.

Helaas kwam er uiteindelijk ook een einde aan.

Dat was best even moeilijk, afscheid nemen.

Het was tóch zo’n 2.500 keer, alles bij elkaar.

Toen het klaar was, toen het over was… werd je gevraagd wat jou het meest had geïnspireerd.

Het vermogen van de mens om te bedriegen, zo was jouw antwoord.

Zichzelf én anderen.

Arnon,

Ik maak er nu een grapje van.

Er waren geen nachtelijke escapades.

Maar door al die Voetnoten [want daar had ik het natuurlijk over] voelt het wel degelijk alsof we elkaar al jaren kennen.

Ik startte bijna elke ochtend in een Amsterdamse koffietent.

Daar bestelde ik iets, en greep de krant.

Met jouw voetnoten voorop.

Ze waren als vingerafdrukken die een dag lang op m’n denkspieren drukten.

Ik vroeg me regelmatig af wanneer je ze schreef.

Begon je de avond tevoren?

Had je een stapeltje klaarliggen?

Altijd stond er een ontregelende gedachte op de voorpagina.

Sommige gasten in die koffietent sloegen hun handen om een warme cappuccino – en begonnen zo hun dag.

Ik werd juist wakker door jou.

Nu lijkt die voetnoot op het eerste gezicht misschien klein, als je kijkt naar jouw bijdrage aan onze vaderlandse kunst en cultuur.

Jouw CV kennen we natuurlijk allemaal.

Het is waarom je ál die eerdere prijzen won.

Maar in dat kleine stukje op de voorpagina kon jij net zo’n grote vraag oproepen als in een hoofdstuk van je boek.

Net zo sterk en veelzeggend.

Ontregelend.

Misschien is de macht van de schrijver op de voorpagina van het landelijke dagblad nog wel groter dan die van de schrijver die tienduizenden romans verkocht.

Maar wat zou het!

In jouw geval hoef je niet te kiezen.

Arnon,

De Johannes Vermeer Prijs ontbrak nog op jouw erelijst.

Volgens mij wist jij zelf niet eens dat-ie ook voor de literatuur bestemd is.

Deze prijs [de grootste staatsprijs in de kunst] is ook nog nooit gewonnen door een schrijver.

Wat gek is.

Want ons land is zo rijk aan literatuur en haar makers.

Het werd tijd dat een schrijver deze prijs ging winnen.

Arnon,

In aanloop naar vanavond probeerde ik te ontdekken waarom ik je zo waardeer, als kunstenaar.

Eén woord kwam bovendrijven.

‘Overgave’.

Ik kan me niet voorstellen dat jij iemand bent die de dingen maar half doet.

Behalve dan de afwas of een rondje stofzuigen, of misschien iets eentonigs als de administratie.

Maar verder geef jij je volgens mij altijd 120% en eis je dat ook van jezelf.

Van je tijd in Afghanistan tot de momenten waarop je als danser het podium betrad.

En wat vind ik het jammer dat ik je niet live heb kunnen zien tijdens die voorstelling (‘Microcosm’).

Ik heb wel heel gulzig elke zin in het Parool erover gelezen...

Vanavond is trouwens ook weer een voorbeeld van regie.

Je hebt de regie hier gepakt en deze avond ingekleurd zoals jij vindt dat dit moet gebeuren.

Daar hou ik van.

Aangezien er al zoveel is gezegd en geschreven, over jouw werk en bijdrage aan de status van de literatuur in ons land…

… houd ik het bij een persoonlijke wens voor de toekomst.

Je hebt nu zo ongeveer alles gewonnen wat er te winnen valt.

Maar een kunstenaar is altijd bezig met het vólgende plan.

What’s next?

Misschien een… Gouden Griffel?

Je bent nu vader. En dat verandert je. Altijd. Je leven is nu voor al-tijd veranderd, Arnon…

Ik heb ergens gelezen dat jij van mening bent dat als je kinderen teveel ontziet, dit niet leidt tot weerbaarheid en geluk, maar tot weeïgheid en verzwakking.

En je hebt ergens ook gezegd dat je graag schrijft over de duisternis, ook die in jezelf, in de hoop de wereld lichter te maken.

Misschien is het tijd voor een kinderboek vol Arnon Grunberg-gedachten.

Waar ook volwassenen van zullen genieten.

Grote mensen zijn eerst kleine, dus we kunnen niet vroeg genoeg beginnen.

Maak de wereld van je zoon lichter.

Neem vriendjes, vriendinnetjes, ouders en grootouders mee op avontuur.

Een groot avontuur voor kleine mensen – zoals alleen jouw brein kan produceren.

Als je dan over een aantal jaar die Griffel in ontvangst neemt, hoop ik dat ze je dezelfde vraag stellen als toen je stopte met je Voetnoten.

“Welke menselijke eigenschap heeft je bij het schrijven het meest geïnspireerd?”, was toen de vraag.

Ik noemde het net al.

Ik ben benieuwd of er nog iets aan je antwoord zal veranderen. Na dat kinderboek. Dat moet haast wel.

Want er is maar weinig dat voor altijd vaststaat, toch?

Maar nu eerst vanavond, genieten van dit hoogtepunt.

‘Here we are now. Entertain us.’

Arnon Grunberg, van harte gefeliciteerd met de Johannes Vermeer Prijs 2022.

Het is je meer dan gegund!

Dank u wel.