Toespraak door minister Van der Wal bij de van het Opening Waddensymposium

Toespraak | 04-10-2022

Beste mensen van de Waddengemeenschap,

In januari legde ik mijn eerste werkbezoek af in een nieuwe rol, bedoeld om kennis te maken met de Wadden en met wat er speelt. Ik zei toen: dit gebied heeft een speciaal plekje in mijn hart.

Die liefde is daarna alleen maar gegroeid. En hij wordt breed gedeeld. Hoe vaak prijzen Nederlanders de Waddenluchten en donkere nachten wel niet. Duizenden tot miljoenen toeristen fotograferen maar wat graag de uitgestrekte stranden, of de droogvallende platen en kwelders, de mossel- en oesterbanken en de zeehonden. Varen, over het water zwerven is geliefd, de havenbedrijvigheid net zo goed. We zijn in Nederland allemaal met recht trots op de enorme soortenrijkdom, met jaarlijks zo’n 12 miljoen trekvogels die hier een pitstop maken. Dit is niet voor niets UNESCO Werelderfgoed.

Ik vind het om verschillende redenen belangrijk dat we het daar vandaag, en ook na vandaag intensief met elkaar over hebben. De N van natuur zit in mijn portefeuille, maar wat mij betreft praten we behalve over de natuurwaarden ook over de behoeften van de bewoners en ondernemers die er wonen en werken, de balans daartussen. Kort gezegd: over alle ruimtelijke en economische ontwikkelingen rond de Wadden.

Als kabinet hadden we bij ons aantreden al geconstateerd dat natuur de bron van onze welvaart en de bodem onder ons bestaan is. Helaas zien experts minder broed- en trekvogels, en minder palingen, spieringen, zeeforellen en zeebaarzen. Dat is zorgelijk, ook al lijkt het met andere soorten, zoals de zeehond, juist heel goed te gaan. De harde realiteit is dat de natuur in de Wadden, en niet alleen in de Wadden, achteruit gaat.

De realiteit is ook dat Nederland voor veel grote opgaven tegelijk staat, op het gebied van klimaat, stikstof, natuur en water. Die  pakt het kabinet per gebied op. Ieder gebied is immers anders. Per gebied moeten we de balans tussen gebruik en herstel hervinden - duurzaam hervinden. Daar heeft met name de natuur uw en mijn hart voor nodig. En uw en mijn ratio, in de vorm van gemeenschappelijke kennis en expertise, kaders en regels.

We weten qua ratio dat mijnbouw, baggerwerkzaamheden, wadlooptochten, pleziervaart, energiekabels en visserij op dit kwetsbare gebied drukken. Maar niet hoe. We weten ook minder precies wat het klimaat doet. Niemand kent alle oorzaken van wat we nu in de natuur zien gebeuren.

We moeten niettemin, met de kennis van nu, onze inventiviteit aanspreken. En meer doen voor de natuur. Zonder de lokale gevolgen over het hoofd te zien. Hier wonen en werken tenslotte ook mensen (Groningers, Friezen, Noord-Hollanders). Je moet hier gewoon kunnen blijven recreëren. Of je geld verdienen.

Dat hoeft niet altijd ingewikkeld te zijn. De Wadden hoeven niet op slot.

Je moet er wel met elkaar over praten, dus ik hoop op een heel levendige discussie vandaag. Ik spreek u aan als Waddengemeenschap. Wat is volgens u nodig voor de stilte, de duisternis en de natuur van de Waddenzee? Wat kunnen we samen doen om het water gezond en de landbouwbodems in goede conditie te houden, opdat ze een bron blijven voor voedselproductie en bedrijvigheid? En wat dóet dat met de mensen die er wonen, hun omgeving en gemeenschappen? De reality check mag ook vandaag geen sluitstuk worden.

U mag van mij verwachten dat ik de komende tijd de vaart erin hou.   

• In november ben ik weer in de buurt (in Willemshaven) om als Nederlands delegatieleider bij te dragen aan de trilaterale regeringsconferentie. En goede afspraken met Duitsland en Denemarken te maken. 
• Eind volgend jaar wil ik het beleidskader Natuur Waddenzee klaar hebben. Uw inbreng daarop is van harte welkom. Met het kader gaan we de activiteiten in en rond de Wadden toetsen aan ecologische waarden. Zo weet je vooraf wat kan en voorkom je achteraf administratief gedoe of een gang naar de rechter. En het kan een bruikbaar antwoord worden op de huidige roep om regie.
• Eind dit jaar stuur ik een hoofdlijnenbrief naar de Tweede Kamer, die ik uiteraard ook vooraf met u en anderen zal afstemmen.
• We werken intussen met u en andere partijen stevig door aan het Uitvoeringsprogramma en aan de Programmatische Aanpak Grote Wateren om het ecologisch systeem te versterken.

Dames en heren,

Ik denk zomaar dat we nog veel samen zullen optrekken. Want ook als je alle instrumenten en brieven even wegdenkt, liggen onze belangen, afhankelijkheden en verantwoordelijkheden blijvend in elkaars verlengde.

Mijn grote ambitie blijft ook. En die is dat we de unieke Waddennatuur overal goed beheren. In goede harmonie, met een beetje hulp van de wetenschap, heel veel vingers aan de pols, handen uit opgestroopte mouwen, en schouders onder onze zaak.

Tot het geluk van de bewoners en de bedrijven van de vijf eilanden en drie provincies. En het welvaren van de Wadden zelf.