Toespraak van minister Wiersma bij opening studiejaar, Open Universiteit, 5 september 2022

Toespraak | 06-09-2022

• Het zweet stond op mijn vaders voorhoofd.
• Daar, in de keuken in Franeker, was hij druk in de weer.
• Met courgette snijden, aardappels schillen en slavinken bakken.
• Die keuken was de plek waar ik hem als kind vaak kon vinden.
• In de vakanties mocht ik tekeningen kleuren in zijn kleine kantoortje, ernaast.
• In de grote instellingskeuken maakte hij elke dag zo’n 300 maaltijden klaar voor bewoners van een verzorgingshuis.
• En die brachten we vervolgens rond.
• Ik keek dan altijd mijn ogen uit.
• Even een praatje met die, een grapje daar of een hart onder de riem.
• Veel van de bewoners waren alleenstaand en best verlegen om een praatje.
• Mijn vader begreep dat.
• Hij heeft er 30 jaar gewerkt.
• Ik heb me achteraf wel eens afgevraagd wat dan het moment was.
• Het moment waarop hij dacht: wat kan ik nog meer,  of wil ik toch ook een keer nog iets anders doen?
• Niet omdat hij zijn werk niet leuk vond, maar omdat het toch ergens kriebelde.
• Want wat ik me herinner aan onze toertjes door het verzorgingshuis was dat hij als geen ander wist hoe zaken beter konden.
• En waar hij meestal zei ‘dat is niet aan mij’, merkte ik dat toen ik ouder werd, hij steeds vaker zei: ‘En ik ga er wat aan doen.’
• Misschien kwam het omdat zijn eigen vak, ‘instellingskok’, ook veranderde.
• Hij werd ‘hoofd keuken’.
• ‘Nou, ik moet nog steeds hetzelfde doen hoor’, zei hij dan.
• En daarna werd het ‘hoofd voedingscoördinator’.
• ‘Klinkt luxe hè?’, hoorde ik hem dan zeggen.
• Er kwamen in 30 jaar best wat extra regels bij, dus ook extra cursussen.
• Het leek wel alsof er met elk extra papiertje ook extra zelfvertrouwen kwam in dat ‘iets veranderen’ bij hem.
• Zo bedacht hij dat die praatjes met bewoners in de gang bij het bezorgen van een maaltijd, ook gewoon gezellig met z’n allen in een zaal zou kunnen.  
• En dus opende hij een restaurant in het verzorgingshuis.
• En daar eindigde het niet.
• Onlangs werd hij 65, wat we vierden met een gebakje in de snackbar waar hij nu al ruim 10 jaar eigen baas is.
• Allemaal door zo’n wat-wil-ik-nou-moment.

Beste mensen,

• Misschien hebben jullie zelf ook zo’n moment gehad.
• Dat je even om je heen keek en dacht: is dit het nou of wil ik toch iets anders?
• Hopelijk niet vanavond natuurlijk.  
• Maar iets eerder, omdat je altijd nog die ene opleiding wilde doen.
• Of je wilt verder groeien op je werk. 
• Of je bent uitgekeken op je baan, gooit het roer volledig om en jouw nieuwe opleiding biedt je de handvatten om dat te doen.
• Maar misschien moest je dat wat-wil-ik-nou-moment jezelf noodgedwongen stellen.
• Omdat je bijvoorbeeld werkte als reisleider en je baan bent kwijtgeraakt tijdens corona.
• Of misschien ben je ziek geworden en kan je niet meer aan de bak als aannemer.  
• Iedereen heeft z’n verhaal, z’n reis.
• En wat de reden ook is: ik vind het ongelofelijk knap dat jullie hier vanavond zijn.
• Aan de vertrekbalie van weer een nieuwe reis.
• En ondanks al jullie verschillen, zie ik ook een belangrijke overeenkomst: jullie durven te kiezen voor een investering in jezelf.
• En daarmee in Nederland.
• Jullie zien dat je meer in huis hebt en grijpen die kans.
• Om terug te gaan naar de schoolbanken.
• Om daar tijd voor vrij te maken.
• Laten we eerlijk zijn: dat kan ontzettend zwaar zijn.
• Voor jou én voor je omgeving.
• Het betekent misschien wel dat je niet elke donderdag je dochter ophaalt van school, omdat je met je neus in de boeken zit.  
• Dat je niet op dat ene feestje kunt zijn, omdat je de dag erna een tentamen hebt.  
• Of dat je toch aan de studie moet, ook als je na een lange werkdag uitgeteld op de bank ligt.
• Voor jullie is dat misschien vanzelfsprekend.
• Maar het vereist het doorzettingsvermogen van een topsporter, omdat je weet dat het niet altijd even makkelijk zal zijn om die extra bal in de lucht te houden.
• Dat is gewoon superknap.
• Van jullie én van die kleine 2 miljoen Nederlanders tussen de 25 en 65 jaar die er jaarlijks voor kiezen om een opleiding, cursus of training te volgen.
• Dat komt neer op zo’n 1 op de 5 mensen.
• Maar is dat genoeg?

Beste mensen,

• Als ik hier toch sta, wil ik daarom ook graag iets aan jullie vragen.
• We staan samen namelijk voor een nog grotere opdracht.
• Om dat innerlijke vuurtje dat zo hard bij jullie brandt, ook aan te wakkeren bij mensen die twijfelen over een nieuwe studie.
• Mensen die meer in hun mars hebben of misschien wel meer nodig hebben om hun werk te houden of nieuw werk te vinden.
• Het is aan ons om ook te laten zien wat er allemaal mogelijk is als je in beweging komt.  
• Ik heb zelf mogen stapelen: mavo, havo, hbo en de universiteit.
• En ik kan oprecht zeggen dat ik op elke plek weer veel heb geleerd.
• Dat hoef ik jullie niet te vertellen.
• Dat je op elk moment in je leven verder kunt leren.
• We moeten dat ook meer vertellen, dat wil ik jullie ook vragen.
• En zitten in die schoolbanken is niet altijd makkelijk, maar wel ontzettend belangrijk.
• Allereerst voor jezelf.
• Want het kan je van alles brengen: nieuwe kennis, maar ook nieuwe levenservaringen.
• Een nieuwe baan.
• En misschien wel nieuwe vrienden.
• En ten tweede voor heel Nederland.
• Want doordat jij zo leergierig bent, kan ons land beter tegen een stootje.
• Wordt het flexibeler en kan het meegroeien.
• Dat is nodig.
• Vooral nu.
• Want onze wereld verandert snel.
• En ja, veranderingen zijn lastig.
• Ik kan me namelijk goed voorstellen dat je je druk maakt over hoe het met ons klimaat, onze natuur of onze koopkracht gaat.
• Dat je je afvraagt of je later wel een huis kunt krijgen.
• Of dat je nadenkt over hoe we in de toekomst genoeg groene energie bij alle woningen krijgen. 
• Veel weten we niet, maar 1 ding is zeker: we hebben iedereen nodig om al deze veranderingen aan te pakken.
• Ook jullie, in deze zaal.
• En met jullie die veel grotere groep.
• Die 1 op de 5 Nederlanders die elk jaar besluiten om een cursus, training of opleiding te volgen.
• Als ik naar die cijfers kijk, moet ik ook denken aan een nog grotere club mensen.
• Aan die 4 op de 5 Nederlanders die hun weg naar een zaal als deze niet kunnen vinden.
• Aan de bijstandsmoeder die 3 jaar geleden haar baan verloor en met moeite de eindjes aan elkaar kan knopen.
• Aan de glazenwasser die nooit goed heeft leren lezen en schrijven en daarom geen volgende stap kan zetten.  
• Aan de vrachtwagenchauffeur die de weg kent in het hele land, maar niet in het onderwijs.
• Zij hebben misschien ook regelmatig een wat-wil-ik-nou-moment, maar hebben meer nodig om te weten  waar ze moeten beginnen.
• Of aan wie ze hulp kunnen vragen.

Beste mensen,

• Ik stel mezelf dan ook een grote vraag: doe ik er alles aan om ervoor te zorgen dat iedereen die dat wil, hier ook kan zitten?
• Voor jullie is waarschijnlijk het antwoord ‘ja’.
• Jullie hebben urenlang uitgezocht wat je wil, welke studie daarbij past én hoe je het financieel gaat bolwerken.
• Maar hoe zit het met die andere groep, met die 4 op de 5 Nederlanders?
• Ik wil ook die groep mensen weer in de studiebanken krijgen.
• Niet altijd letterlijk, want het kan ook heel goed vanaf een werkplek.
• Maar wel dat het ook voor hen vanzelfsprekend is dat zij hun leven lang kunnen blijven leren.
• Daarvoor zijn ook veranderingen nodig in ons onderwijs.
• Meestal duren opleidingen namelijk een aantal jaar. 
• Dan doe je het misschien minder snel.
• Terwijl je als opleider wel kunt kijken naar wat iemand al in huis heeft.
• Naar wat iemand al kan.
• En wat er nog nodig is.
• Dat hoeft niet altijd een volledige studie te zijn.
• Misschien is een kortere opleiding of cursus ook mogelijk.
• Dat is niet het enige.
• Ook wil ik duidelijkheid scheppen.
• Een plek waar je alle relevante informatie kunt vinden over waar je kunt leren – in de studiebanken én daarbuiten.
• Waar staat bij wie je kunt aankloppen met vragen over bijvoorbeeld een nieuwe studie.
• En waar is te vinden hoe je zo’n opleiding kunt betalen.
• Al die info vind je straks terug op 1 plek.
• Binnenkort gaat de website leeroverzicht.nl live, een initiatief van de overheid, werkgevers, werknemers en onderwijsinstellingen.
• Het is een stap in de goede richting.
• Want het maakt het voor nog meer mensen makkelijker om hun weg naar de studiebanken te vinden.
• Maar ik weet ook: we kunnen nog meer stappen zetten.
• Daar ga ik de komende jaren mee aan de slag.

Beste mensen,

• Even terug naar het nu.
• Naar vanavond.
• Want daar gaat het uiteraard om.
• Om de stappen die jullie met z’n allen gaan zetten.
• Ik zei het al: dat is niet altijd even makkelijk.
• Onderweg kan het zelfs tegenzitten.
• Dat je even al die ballen niet meer in de lucht kunt houden.
• Dat je daar de puf niet voor hebt.
• Dat snap ik en probeer ook dan dat eindpunt in gedachten te houden.
• Door te zetten.
• Desnoods even stoom af te blazen.
• Blijf ervoor gaan.
• Of dat nou voor die droombaan is of een geweldige kans op je huidige werk.
• Bedenk waarom je voor deze studie hebt gekozen, aan je wat-wil-ik-nou-moment.
• Aan wat voor geweldige dingen je gaat leren.
• En hoe je die in de praktijk gaat brengen.
• Succes allemaal en zet ‘m op!
• Dankjewel!