NAVO-uitbreiding met Finland en Zweden: hoe gaat dat in zijn werk?

Nieuwsbericht | 05-07-2022 | 16:33

Einde aan neutraliteit Finland en Zweden

Met de aanvragen voor lidmaatschap van Finland en Zweden kwam voor beide landen een einde aan een lange periode van neutraliteit. Ondanks het NAVO-lidmaatschap van buurlanden Noorwegen en Denemarken bleven Finland en Zweden tijdens de Koude Oorlog neutraal.

Met hun toetreding tot de Europese Unie (EU) in 1995 werd een eerste stap voorbij neutraliteit gezet. Vanaf de jaren negentig werkten Finland en Zweden als militair ongebonden landen ook al samen met de NAVO. Door de Russische annexatie van de Krim en het uitbreken van de strijd in Oost-Oekraïne in 2014 breidden Finland en Zweden hun officiële samenwerking met de NAVO verder uit.

Na de inval in Oekraïne steunde een groeiende meerderheid in Finland en Zweden de toetreding tot de NAVO. Op 18 mei 2022 dienden zij samen hun toetredingsaanvragen in bij secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg.

Toetreding Finland en Zweden: waarom is dat belangrijk voor Nederland?

Door met andere landen samen te werken en afspraken te maken, staat Nederland sterker in de wereld. En is Nederland veiliger. Want onze veiligheid begint vaak in het buitenland. Dat maakt een sterke NAVO zo belangrijk, ook voor ons. De uitbreiding met Finland en Zweden betekent dus meer stabiliteit en veiligheid voor alle bondgenoten.

Finland en Zweden hebben goed getrainde legers die ook goed materiaal hebben. En ze hebben al vaak samen met NAVO-landen geoefend, dus samenwerken gaat goed. Daarmee vormen zij een versterking van de NAVO. Ook vanwege hun ligging: de Baltische Zee en het hoge noorden zijn nu veel beter beschermd.

Het toetredingsproces voor Finland en Zweden

Na de aanvraag om toe te treden volgde er namens alle bondgenoten een officiële uitnodiging aan Finland en Zweden om besprekingen met de NAVO te starten. In eerste instantie liet Turkije weten zorgen te hebben of toetreding van Finland en Zweden wel tot een versterking van de veiligheid zou leiden, en blokkeerde het opstarten van deze gesprekken. Op 28 juni kwamen Turkije, Finland en Zweden samen tot een overeenkomst, waardoor het toetredingsproces door kon gaan.

Onderhandelingen over toetreding

Op 4 juli gingen de toetredingsonderhandelingen met Finland en Zweden van start. De onderhandelingen zijn diezelfde dag afgerond. In de onderhandelingen werden de precieze voorwaarden voor toetreding afgesproken, en beloofden Finland en Zweden zich officieel aan de principes en waarden van het bondgenootschap te zullen houden. Ook bevestigden zij hun vermogen om aan de politieke, juridische en militaire verplichtingen van de NAVO te voldoen.

Opstellen en ondertekenen toetredingsprotocollen

In een brief aan de secretaris-generaal van de NAVO maakten Finland en Zweden officieel bekend dat zij zullen voldoen aan alle voorwaarden en verplichtingen van hun lidmaatschap. Daarna werden de toetredingsprotocollen van beide landen opgesteld. Die zijn op 5 juli door alle bondgenoten ondertekend. Namens Nederland werd dat gedaan door Marisa Gerards, de permanente vertegenwoordiger bij de NAVO (ook wel NAVO-ambassadeur).

Nu alle handtekeningen zijn gezet, gaan in ieder land de goedkeuringsprocedures van start. Finland en Zweden hebben officieel de status van ‘genodigden’. Zij mogen nog niet meestemmen, maar mogen wel aansluiten bij bijna alle NAVO-overleggen en hebben toegang tot meer informatie dan voorheen. Zo kan de overgang naar lidmaatschap zo soepel mogelijk verlopen.

Goedkeuringsprocedure in Nederland

Het kabinet verwelkomt de toetreding van Finland en Zweden. Daarom wil het kabinet ervoor zorgen dat Nederland zo snel mogelijk goedkeuring geeft. Om het proces te versnellen worden de toetredingsprotocollen van beide kandidaat-leden behandeld in één wetsvoorstel.

Ministerraad en Raad van State

Op 5 juli was er een extra spoedzitting van de ministerraad, om de goedkeuringsprocedure van het parlement in gang te zetten. Het wetsvoorstel dat de regering naar de Tweede Kamer stuurt moet door de Raad van State van advies worden voorzien. Om het toetredingsproces van Finland en Zweden zo kort mogelijk te houden, brengt de Raad van State een spoedadvies uit. Ook de Koning moet instemmen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken bereidt de relevante documenten en overleggen voor.

Eerste en Tweede Kamer

Na het uitbrengen van het advies buigen de Tweede Kamer en de Eerste Kamer zich over het wetsvoorstel.

Als beide Kamers akkoord zijn, kan Nederland de regering van de Verenigde Staten – de beheerder (depositaris) van het Noord-Atlantisch Verdrag – op de hoogte stellen van de goedkeuring. Pas wanneer alle bondgenoten dat hebben gedaan, kunnen Finland en Zweden het toetredingsproces voltooien. Beide landen zijn officieel lid wanneer ook zij hun akten van toetreding bij de Verenigde Staten in bewaring hebben gebracht.

Kortom: toetreding tot de NAVO is een uitgebreid proces, op internationaal niveau en in Nederland. Dat is wel belangrijk om er zeker van te zijn dat iedere bondgenoot achter het lidmaatschap staat, en dat landen die toetreden zich houden aan de afspraken.

Veiligheid voor Finland en Zweden

Door de oorlog in Oekraïne is ook voor Finland en Zweden de veiligheidssituatie veranderd. Pas als zij daadwerkelijk zijn toegetreden, is artikel 5 van de NAVO van toepassing. In dat artikel staat dat een aanval op 1 bondgenoot moet worden beschouwd als een aanval op alle bondgenoten. Finland en Zweden zijn dus tot aan toetreding tot de NAVO extra kwetsbaar voor Russische agressie. Het is daarom belangrijk dat de periode tot toetreding zo kort mogelijk wordt gehouden.

Nederland heeft, net als bijvoorbeeld de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, in een publieke verklaring toegezegd dat het Finland en Zweden ook in de tussentijd op hun verzoek bij zal staan. Op die manier levert Nederland een bijdrage aan de veiligheid van Finland en Zweden.