Nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen per 1 januari 2023
Het wetsvoorstel Nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslagen is vandaag door de Eerste Kamer aanvaard. Belangrijkste doel van dit wetsvoorstel is het creëren van mogelijkheden om tijdig vóór de vaststelling van de uitslag van een verkiezing eventuele (tel)fouten te constateren en op een transparante en controleerbare manier te corrigeren. De nieuwe wet treedt per 1 januari 2023 in werking en geldt daarmee bij de gecombineerde provinciale staten- en waterschapsverkiezingen in maart van dat jaar.
Minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties: “Dit wetsvoorstel zorgt voor een belangrijke verbetering in de procedure voor de vaststelling van de uitslag van verkiezingen. Er komt meer gelegenheid voor het corrigeren van eventuele (tel)fouten, en het telproces wordt beter controleerbaar.”
Gemeentelijk stembureau
Straks wordt in elke gemeente voor elke verkiezing door het college van burgemeester en wethouders een gemeentelijk stembureau (GSB) ingesteld om de verkiezingsuitslag op gemeenteniveau vast te stellen. Gemeenten krijgen de keuze uit 2 manieren van het tellen van de stemmen. Het tellen van de stemmen is altijd openbaar. De eerste manier is dat de stembureaus op de avond van de stemming een complete telling uitvoeren. Het GSB controleert de volgende dag, in het openbaar en op een centrale locatie, de processen-verbaal van alle stembureaus, en telt de stemmen opnieuw als het stembureau fouten heeft gemaakt, of als er onverklaarde telverschillen zijn. De tweede manier is dat de stembureaus op de avond van de stemming alleen tellen hoeveel stemmen er op elke partij zijn uitgebracht. De stemmen op de kandidaten worden nog niet geteld. Dat gebeurt de volgende dag, door het GSB, in het openbaar en op een centrale locatie met een nieuwe ploeg tellers. Dit wordt ook wel ‘centraal tellen’ genoemd.
Nadat het GSB de uitslag op gemeenteniveau heeft vastgesteld, worden alle processen-verbaal gepubliceerd op de gemeentelijke website. Zo kunnen belangstellenden nagaan hoe er in ‘hun’ stembureau is gestemd. Als zij fouten ontdekken in een of meer processen-verbaal, kunnen zij die melden bij het centraal stembureau. Het centraal stembureau, dat ook een aantal controletaken krijgt, kan het GSB opdragen om eventuele fouten te corrigeren. Nadat dit is gebeurd, stelt het CSB de uitslag van de verkiezing vast. Gemeenten zullen jaarlijks ruim 3 miljoen euro extra ontvangen voor de uitvoering van dit wetsvoorstel.
Verkiezingskandidaten niet langer lid van stembureau
Met deze wet is ook geregeld dat kandidaten die meedoen aan een verkiezing niet langer lid kunnen zijn van een stembureau voor diezelfde verkiezing. Daarmee wordt (de schijn van) verstrengeling van persoonlijke belangen tegengegaan. Ook zittende leden van het orgaan waarvoor de verkiezing wordt gehouden kunnen niet langer lid zijn van een stembureau. Zo wordt voorkomen dat zij een oordeel moeten vellen over het verloop en de geldigheid van een verkiezing waarbij zij zelf betrokken waren.
Daarnaast wordt de termijn tussen de dag van de stemming en de eerste samenkomst van de nieuwgekozen leden van het orgaan waarvoor de verkiezing is gehouden, verlengd van 8 naar 14 dagen. Deze verlenging is nodig om iedereen die een rol heeft in het proces van uitslagvaststelling, de gelegenheid te geven om zijn of haar taken goed te vervullen.