Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 10 juni 2022

Mediatekst | 11-06-2022

Inleidend statement minister-president Rutte

Ja, vandaag, zoals u al had vermoed, ook uitvoerig gesproken over een groot probleem wat we in Nederland hebben, namelijk het stikstofprobleem. En dat is een probleem om een aantal redenen. In de eerste plaats leidt dat direct tot de verzuring van onze bodem. En dat heeft ook direct gevolgen voor de vruchtbaarheid en daarmee ook langere termijn voor de landbouw zelf. Op korte termijn zorgt het er ook voor dat Nederland nu op slot staat, op slot zit, dat er allemaal rechterlijke procedures zijn waardoor wegenbouw, huizenbouw, andere grotere projecten, trouwens ook projecten die nodig zijn voor de energietransitie, vertraging oplopen of soms zelfs niet kunnen doorgaan. En tegelijkertijd moeten we er ook voor zorgen dat, waar we wezen op de landbouw, een belangrijke bijdragen leveren aan die stikstof, dat er ook een toekomst blijft voor die sector. Over dat alles zullen dadelijk Henk Staghouwer en Christianne van der Wal jullie verder bijpraten.

Van mijn kant een paar dingen. Ik denk dat het onvermijdelijk is dat we deze keuzes nu maken, in aanvulling op wat er eerder is gebeurd. We realiseren ons dat dat een enorme impact heeft op heel veel mensen, uiteraard de boeren in Nederland, de boerensector. Maar ook waar het betreft, andere leveranciers van stikstof, zoals, dat is de vervoerssector en natuurlijk de luchtvaart. En dat zal zeker ook op dat platteland echt grote gevolgen hebben. En dat betekent dus ook dat er geld nodig is om dat goed te laten plaatsvinden, die transitie. Dat geld is er gelukkig. Maar ook dat we in nauw contact dat moeten doen met de provincies, met gemeenten, en uiteraard met alle organisaties die erbij betrokken zijn, en de mensen, waarbij het ook van belang is dat, voor de langere termijn, wij een sterke agrarische sector houden.

Je ziet het ook nu met de verschrikkelijke situatie in Oekraïne en het helemaal op slot zitten van de graanexport vanuit Odessa. Er wordt ook naar Nederland gekeken, voor expertise, voor kennis, dus het is niet een doel op zichzelf dat wij de tweede landbouwexporteur zijn ter wereld. Het doel is wel dat wij een land zijn en blijven wat wereldwijd toonaangevend is als het gaat om de agrarische sector, om onze boeren. Wat zij doen, maar ook de kennis die daarachter zit. Maar dat er ook weer een toekomst voor je sector is. Nou, over die balans tussen erin slagen je stikstofuitstoot naar beneden te brengen, en dat vraagt echt ingrijpende maatregelen. En tegelijkertijd ervoor zorgen dat de lange termijn een toekomst is voor deze sector, wordt u zometeen verder bijgepraat.

Misschien nog één ding daarover. Wat we vandaag gedaan hebben, is vooral besloten: wat zijn, laten we zeggen, de richtinggevende doelstellingen waar het betreft de reductiepercentages voor de verschillende regio’s. Vervolgens moet dat uit gaan monden in, wat in Haags jargon, heet: gebiedsgerichte aanpak. Sorry voor die term, daarmee bedoelen we dat je in gesprek gaat met alle betrokkenen en uiteraard hebben de provincies een belangrijke rol in te spelen, zodat we op 1 juli 2023 de doelen definitief kunnen vaststellen. En nogmaals, zometeen verdere toelichting.

Het tweede grote onderwerp van vandaag is uiteraard opnieuw geweest, we zijn meer dan honderd dagen verder sinds de start van de oorlog, van de Russische agressie in Oekraïne, is uiteraard de situatie in Oekraïne. En zeker ook als je kijkt dat er iedere dag hevig wordt gestreden in Oost-Oekraïne, in de oblasten, in de provincies daar, Donbas en Luhansk. Het is echt verschrikkelijk, wat daar in de Donbas plaatsvindt. En het blijft dus van belang dat wij Oekraïne ondersteunen in die strijd, zowel in Luhansk als in Donetsk, maar ook in de rest van Oekraïne, met militaire spullen die we kunnen leveren, maar uiteraard ook met humanitaire ondersteuning, maar ook in het achterhalen van welke overschrijdingen vinden hier plaats van het internationaal recht. Ook daar is Nederland bij betrokken om dat vast te stellen. En daar gaan we ook mee door. Dit is echt van belang dat we die bijdrage leveren.

En waarom is dat van belang? Omdat we, als we dit niet zouden doen, en we zouden dit soort agressie accepteren, we daarmee ook de veiligheid in ons deel van de wereld direct in gevaar brengen. Dit moet duidelijk zijn, dat dit vergaande gevolgen heeft. En daarom voeren we ook met onze Europese, met onze trans-Atlantische partners, de druk steeds verder op. Punt van aandacht daarbij, zeg ik wel, is de rest van de wereld. Dus: hoe zorg je ervoor dat ook Afrika, Latijns-Amerika en delen van Azië, dat die ook uiteindelijk kiezen voor het veroordelen van wat Rusland doet in Oekraïne. Het is daarbij niet een strijd tussen de democratie en autocratische regimes, het is een strijd tussen iedereen die een beschaafde wereldordening voorstaat, en zij die het normaal vinden dat er zonder aanleiding en zonder daarvoor de benodigde juridische onderbouwing, dit soort invallen zouden willen mogelijk maken.

En nogmaals, daarvoor zijn die militairen... is die militaire steun belangrijk. Maar ook, wat we natuurlijk doen met de sancties. En gelukkig is inmiddels ook dat zesde sanctiepakket, we hebben er vorige weken over gesproken, over Brussel, met elkaar, is dat nu in werking getreden. Het ziet er niet meer naar uit dat die oorlog in Oekraïne voorlopig niet voorbij is. En als we daar zo nauw bij betrokken zijn, dan is dat dus omdat de eerste plaats deze regering zich ten taak stelt, en dat geldt voor elke goede regering, en of we goed zijn, moeten anderen vaststellen, maar in ieder geval, is ons het doel, namelijk het land veilig houden, naast zorgen voor een sterke economie. Maar het raakt natuurlijk ook ons. We zien de effecten van de sancties, we zien de effecten van de aanhoudende onzekerheid als gevolg van wat er gebeurt in Oekraïne, en dat heeft ook gewoon nog gevolgen voor ons land zelf. Je ziet het met stijgende, in ons deel van de wereld, de stijgende energieprijzen, hoge inflatie, en dat heeft natuurlijk ook direct een gevolg voor de koopkracht van mensen.

En daarom is het zo belangrijk dat we elkaar ook hier vasthouden, en blijvend met elkaar in gesprek blijven. Ook in dit land. Waarom doen we dit? Waarom is dit cruciaal, langere termijn voor Nederland dat dit soort agressie nooit normaal zal worden, omdat we anders daarmee onszelf ook in gevaar brengen, maar ook kijken: wat kunnen we doen om zo goed mogelijk enigszins te dempen, de effecten, vandaar de ruim zesmiljard die daar tot nu toe voor zijn uitgetrokken en uiteraard kijken we ook later dit jaar opnieuw naar de hele situatie met de prijsontwikkeling. En daar kijken we in het bijzonder uiteraard naar die groepen die daarvoor het meest kwetsbaar zijn, en dat zijn natuurlijk de mensen met een laag inkomen en de mensen met een lagere middeninkomens. Ook anderen hebben daar last van, maar dat zijn wel de twee groepen die dat in het bijzonder raakt. 

Maatregelen stikstof

BREEDVELD (NOS)
Premier Rutte, Christianne van der Wal, de minister van Natuur en Stikstof, zei dinsdag in de Tweede Kamer over de stikstofproblematiek: wij, de overheid, hebben dit probleem zelf laten ontstaan. Krijgen we nu, met dit dure stikstofbeleid, vijfentwintigmiljard, de rekening van jarenlang laks overheidsbeleid?

RUTTE
Nou, feit is in ieder geval, en dat heb ik eerder ook erkend, dat in 2019 de rechter ons heeft teruggefloten, dat de aanpak die we hadden, dat die niet bleek te werken. 

BREEDVELD
En betalen boeren nu de rekening?

RUTTE
Ja, ik vrees dat die rekening er ook was geweest als we eerder met elkaar zwaarder hadden ingegrepen. Er was natuurlijk de overtuiging dat de aanpak die we hadden, dat die zo kon, die aanpak die er was tot mei, juni 2019. Maar eigenlijk zijn we sinds die tijd bezig geweest om het beleid te verleggen en ervoor te zorgen dat we tot die reductie komen van die stikstof. Het is, zoals altijd weer in de politiek, keuzes maken in schaarste. Ook hier is de schaarste namelijk om naast een sterke boerensector, agrarische sector, ervoor te zorgen dat je dat op een manier doet, dat dat in balans blijft met alle andere doelstellingen. En als die grond verzuurd, uiteindelijk hebben ook de boeren er last van, maar op veel kortere termijn, wij allemaal, omdat we niet meer kunnen bouwen. 

BREEDVELD
Ja, alle goede bedoelingen ten spijt, is dit niet gewoon een harde sanering van de boerensector, van de veesector? 

RUTTE
Er zullen... Die sector zal er anders uitzien. Ik vind... Ik zou die term er zelf niet voor gebruiken, maar stelt u ‘m dadelijk nog een keer aan Staghouwer, misschien zegt ‘ie: ik kan die term wel dragen. Ik vind het zelf ingrijpend maar een sanering zou de indruk wekken dat mensen zonder ondersteuning ineens maar een veilig heenkomen moeten zoeken. Maar het is wel een grote verandering. Heel veel boeren in Nederland kunnen door op de plek waar ze bezig zijn. Maar als je op plekken zit, zoals de Gelderse Vallei, of De Peel, of de Utrechtse Heuvelrug, of andere plekken waar die stikstofreductie echt heel fors is, dan zal dat echt het een en ander betekenen. En dat betekent dat je, ofwel het bedrijf anders moet doen, meer kringloop of andere vormen van moderniteit, dan wel dat je moet kijken of je op die plekken überhaupt door kan gaan. Maar er is gelukkig geld beschikbaar om dat weer te ondersteunen. Dat is wel waar alle ellende in ieder geval in die zin geen koude sanering. 

BREEDVELD 
Heel veel mensen in het land begrijpen niet waarom dit nou zo hard nodig is, behalve dan dat er een rechterlijke uitspraak ligt. Willen we dit eigenlijk wel?

RUTTE
Ja, dit is nodig omdat onze bodem heel snel verzuurd. En dat betekent dat de hele microbiologie in onze bodem aan het verschralen is. Het aantal micro... beestjes wat daar bezig is, heel snel afneemt. Dat heeft enorme gevolgen voor de vruchtbaarheid van de bodem voor onze natuur. En dat zie je ook, als u ergens op de Veluwe zand strooit, is dat binnen de kortste keren helemaal groen. Dat betekent dus dat het heel snel, ja, de verkeerde kant nu opgaat. Maar het gevolg is ook dat, op langere termijn, die bodem ook niet meer vruchtbaar is.

BREEDVELD
Niet alles kan, is al eerder geconcludeerd. Betekent dit nu, dat we toch die rekening nu krijgen?

RUTTE
Ja, die rekening hadden we anders ook gekregen. Ik kan niet helemaal inschatten, als we ander beleid hadden gevoerd in de afgelopen jaren, of het dan anders was uitgepakt. Maar dan had je uiteindelijk ook die stikstofuitstoot terug moeten brengen. En dat had dan ook natuurlijk de sector, maar ook de andere sectoren die stikstof leveren, zoals vervoer en luchtvaart en noem maar op, en industrie, die hadden dan natuurlijk ook die gevolgen moeten ervaren, dus...

BREEDVELD
(Onverstaanbaar, red.) heeft op te grote voet geleefd, dat is eigenlijk de vraag?

RUTTE
Ja, anyway, tuurlijk. Er is schaarste. Je ziet dus dat, de manier waarop onze landbouwsector nu is ingericht, weer op een aantal plekken leidt tot een zodanig effect op de natuur en de kwaliteit van onze bodem, dat het op langere termijn zowel voor je landbouw slecht is, maar ook voor, ja, vanwege alle rechterlijke uitspraken voor bouw, wegen aanleggen, et cetera. En wat we hier ook nu willen bereiken natuurlijk, is dat zo snel mogelijk ook voor boeren daar duidelijkheid komt. Maar ik wil eigenlijk, er gaan misschien meer vragen komen, ik ga daar eigenlijk over stoppen, want dadelijk hebben we... Dus ik doe nu... Ik beantwoord nog twee vragen van u, maar dan stop ik ook, want dadelijk zijn Staghouwer en Van der Wal hier. En ik wil er vooral voor zorgen dat zij ook nog iets te vertellen hebben.

WESTER (RTL)
(Onverstaanbaar, red.) Daarom even los van de techniek. Wat zegt u tegen de boeren, vaak ook jonge boeren die met hun familie al decennialang op een bepaalde plek in het land een bedrijf runnen, eraan gehecht zijn, er geworteld zijn, die moeten stoppen?

RUTTE
Ja, dat dat niet te garanderen is, dat dat niet nodig is. Dat klopt. Dat is wel gewoon de boodschap die we moeten geven. En dat het dan gelukkig niet zo is dat het een koude sanering is. Daar is geld voor beschikbaar. Dat dat verschrikkelijk is voor dat bedrijf, zeker als dat, als dat bedrijfsopvolging is en die volgende generatie wil dat op die plek voortzetten. Dat het niet altijd betekent dat je moet stoppen, dat het ook kan betekenen dat het bedrijf moet veranderen, zodat het minder effect heeft, in negatieve zin, op die natuur. Maar dat risico is er, dat risico is er absoluut. En dat moet ik gewoon  ook dan maar zeggen. Ik kan niet anders dan... dat kunnen we niet ontkennen. 

WESTER
Geld is één ding. Het gaat hier natuurlijk wel om een stuk, ja, levenswerk van families. 

RUTTE
Zeker. En dat is dus ook verschrikkelijk. En daarom hebben we er ook zo ongelofelijk lang over gepraat. Daarom zijn we al sinds 2019 aan het zoeken naar de beste uitweg. Zijn ook wel heel veel besluiten genomen natuurlijk sinds 2019 door het vorige kabinet. Maar je moet gewoon vaststellen dat daar nu een hele grote stap bovenop gezet moet worden, bovenop wat we deden. En iedere keer als we hierover praten, iedereen realiseert zich dat dit direct te maken heeft met trotse bedrijven die misschien daar helemaal niet door kunnen gaan, misschien heel erg moeten veranderen, in heel veel gevallen gelukkig wel door kunnen gaan, afhankelijk van de plek waar ze zitten, en dat soort bedrijven (onverstaanbaar, red.) wat het is. En in de veeteelt is het natuurlijk allemaal veel heftiger dan in de niet-veeteeltbedrijven. Maar niettemin heeft dat natuurlijk enorme gevolgen en dat snap ik, dat is gewoon vreselijk. En zeker als dat bedrijven zijn waar wel bedrijfsopvolging is, die trots door willen. Ik ken ze zelf ook, de plekken waar ik graag op vakantie ga. Dat heeft enorme impact. Ook de gemeenschap. Ik zou willen voorstellen: eigenlijk ga ik er nu over stoppen. Ik ga daar geen vragen meer over beantwoorden. Waarom niet? 

EK (SBS)
Ja...

RUTTE
Een vraag nog, maar dan stop ik echt, want ik wil echt dat er ook een beetje materiaal blijft voor Van der Wal en Staghouwer.

EK
... dat snap ik, maar (onverstaanbaar, red.) verantwoordelijke ministers op dit moment, maar er is wel een constante factor de afgelopen jaren geweest, en dat bent u, over dit beleid.

RUTTE
Zeker, ja. 

EK 
Hoe verantwoordelijk voelt u zich voor de situatie waar de buren nu in terecht zijn gekomen?

RUTTE
Nou, daar voel ik mij zeer verantwoordelijk voor. Absoluut. En het is gewoon... Je moet gewoon vaststellen, maar dat heb ik eerder ook gedaan, dat de aanpak die we hadden, de Pragmatische Aanpak Stikstof, die is in feite al voor de zomer van 2019 naar de vuilnisbak gewezen door de rechter. Kun je van alles van vinden, maar dat is gebeurd. Vanaf toen zijn we ook bezig geweest om, zowel in de natuur te investeren, dat doen we nu ook weer massief extra, want dat helpt natuurlijk ook enorm, maar ook bezig om te zorgen dat die stikstofuitstoot echt omlaag gaat, zodat die verzuring van de bodem stopt zodat we ook weer doorkunnen, zowel met de agrarische sector als met de rest. 

EK
Neemt u het zichzelf dan ook kwalijk, dat het zo is gelopen?

RUTTE
Ik neem het mijzelf alles kwalijk wat niet goed ging in de afgelopen jaren. Dat is onvermijdelijk. Als je zo lang deze baan doet, gaan er ook heel veel dingen niet goed en dan moeten we in de eerste plaats bij mij zijn.

EK
Dan nog eventjes toch over morgen, dan heeft de VVD een groot partijcongres. Uw partij. Daar staat een (onverstaanbaar, red.) op de agenda, een enorme groep mensen vanuit uw eigen partij, die ontzettend tegen deze stikstofplannen is. Hoe kijkt u naar morgen?

RUTTE
Dat zal een heel debat worden morgen, ja. Dat is onvermijdelijk. Dat is uiteraard ook wat bij een partij wordt. Het is... Een politieke partij moet ook intern de arbitrage doen. Ik ben er altijd trots op lid te zijn van een volkspartij waar stad en platteland in vertegenwoordigd zijn, hoog- en laagopgeleid, rijk en arm. Er waren laatst de verkiezingen, grootste partij onder de laagste inkomens en daar hoort dus ook bij dat die, al die verschillende groepen met elkaar de gesprekken voeren. En dit zal een hevige discussie worden morgen. 

EK
Maar als blijkt dat veel mensen niet mee willen werken, ook in de andere coalitiepartijen misschien. Is er nog ergens een mogelijkheid dat die marges of de dingen die moeten veranderen, toch worden afgezwakt?

RUTTE
Nou ja, waarom dat, denk ik, niet zomaar kan, je kan natuurlijk met elkaar erover praten, maar er is eigenlijk weinig ruimte, vrees ik, moet ik ook eerlijk over zijn, dat, als je dat zou doen, en die verzuring wordt niet teruggedrongen, dan leidt dat er niet alleen toe dat die boerensector in onzekerheid blijft, en je weet, op langere termijn moet er toch weer van alles, maar het betekent ook dat er langzamerhand onze bouw stilvalt, wegenaanleg stilvalt, maar ook alles wat nodig is in investeringen om door onze grote industrie af te halen van de stikstofuitstoot... Sorry, de CO2-uitstoot, dus het aanleggen van de hele groene waterstof-backbone, de hele energietransitie, dat vraagt allemaal stikstofruimte. Dus dan valt alles stil. Dus er is heel weinig ruimte helaas. Maar dat gesprek moeten we voeren. Dat gaan we morgen op het VVD-congres doen, maar uiteraard ook de komende weken met de samenlevingen aan. Maar dan wil ik nu... stop ik echt over stikstof. Want anders, nogmaals, er zijn ook misschien andere vragen. Als ze er niet zijn, ook alle begrip hoor.

Oekraïne

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Ja, ander onderwerp. Meneer Rutte, u heeft toevallig ook de minister van Buitenlandse Zaken, collega (onverstaanbaar, red.) de Nederlandse bevolking waarschuwde met de oorlog in Oekraïne nog wel eens wat langer gaat duren. Is dat toeval?

RUTTE
Nou, hij had volgens mij dat interview gister. Ik heb het niet gezien, maar teruggelezen, alles wat hij zei, was ik het mee eens, bij Nieuwsuur. Maar nee, dat is niet gepland of zo, het is niet dat we nu dachten: we moeten Nederland voorbereiden dat het wat langer gaat duren. Het is een constatering. Dus er zit geen plan achter. Maar ik denk dat we allebei de analyse maken, ja, niet zo gek, want we zijn natuurlijk de hele dag met Kajsa Ollongren en Sigrid Kaag waar het gaat om de hele... en Micky Adriaansens waar het gaat om meer de nationale effecten, zijn we ook met elkaar in gesprek. En dan moet je echt vaststellen dat dit niet zomaar voorbij is. 

DE WINTHER
Kan het land, dat in een langdurige oorlog verkeert, eigenlijk makkelijker of moeilijker lid worden van de Europese Unie?

RUTTE
Dat is op zichzelf niet bepalend voor wel of niet. Wel of niet is toch de vraag... dat is anders dan met de NAVO natuurlijk, maar die aanvraag ligt er niet. Maar als het gaat om toetreding Europese Unie, het gaat toch echt om de vraag: hoe ver staat dat land op allerlei criteria. Nou, daar is de Commissie naar aan het kijken. En dat wordt, ja, volgens mij volgende week vrijdag verwacht. 

DE WINTHER
De Commissie gaat dus volgende week vrijdag iets over zeggen. Wat vind Nederland eigenlijk inmiddels? Want af en toe heb ik ook wel het idee dat Nederland zelf standpunt daaromtrent misschien wel in beweging kan zijn. Ook onder druk van de Europese collega-lidstaten. 

RUTTE
Nou ja, Nederland zegt in de eerste plaats: We willen natuurlijk ook kijken wat de Commissie vindt. Voor ons is het geen automatisme, kandidaat-lidmaatschap. Daar heb ik ook lange gesprekken aan Volodymyr Zelenski uitgelegd. We zijn ook niet tegen. Maar het is niet zo dat we daar automatisch voor zijn. We willen echt kijken: waar komt de Commissie mee, en er zijn veel landen in Europa, die zeggen, ook Denemarken en België en Frankrijk, Duitsland, Portugal, allemaal landen, die zeggen: hé, pas nou op dat je niet bijna compulsief per se daarop wil uitkomen. Misschien kan het, maar misschien kan het ook niet. En als het niet kan, wat is dan wel het perspectief? De Fransen hebben ook voorstellen gedaan. Dus we willen uitkijken waar de Commissie mee komt en op basis daarvan dan ook onze definitieve positie bepalen.

DE WINTHER
Ja, maar Zelenski heeft ook meerdere keren gezegd dat u persoonlijk ook min of meer het grote obstakel bent. Is daar...

RUTTE
Nee, ik heb hem uitgelegd hoor, dat ik...

DE WINTHER
(Onverstaanbaar, red.)

RUTTE
Nee, ik heb hem uitgelegd dat ik niet de enige ben die zegt: het proces moet zorgvuldig. En het proces zorgvuldig betekent: (onverstaanbaar, red.) in Europa om landen kandidaat-lid te maken. Nou, je ziet bij Noord-Macedonië en Albanië, dat heeft jaren geduurd. En bij Noord-Macedonië ligt het nog steeds geblokkeerd, de vervolgstap op kandidaat-lid omdat Bulgarije dat blokkeert, en daarmee ,omdat ze gekoppeld zijn, ook voor Albanië. Dus het heeft ook enorme gevolgen op westelijke Balkan op dit moment, de hele situatie met Bulgarije, Noord-Macedonië. Bosnië is niet eens kandidaat-lid, maar heeft het perspectief-kandidaat-lidmaatschap met veertien verbeterpunten. En Servië is wel kandidaat-lid, maar beweegt zich niet in de goede richting. Daar gaat Olaf Scholz deze dagen op bezoek. En wij staan in nauw contact met Duitsland om te kijken hoe we kunnen helpen, zowel Servië, maar ook de situatie tussen Bulgarije en Noord-Macedonië. Ik dacht ook ergens de komende weken ook Edi Rama, premier van Albanië, naar Nederland komt. Dus we zijn er nauw bij betrokken. Maar alles wat je doet met Oekraïne heeft ook een impact, overigens, vergeet Moldavië niet. Georgië is misschien nog iets anders, maar Moldavië heeft natuurlijk die aanvraag gedaan. Dat heeft ook meteen een impact, wat je daar doet, op westelijke Balkan en de stabiliteit daar. Dus wat Nederland zegt, is: het moet geen automatisme zijn, omdat het oorlog is, wordt het dus kandidaat-lidmaatschap. Dat willen wij niet. Maar (onverstaanbaar, red.) kan nooit, of het kan überhaupt niet, nee, wij zeggen: laten we goed kijken waar de Commissie mee komt. 

DE WINTHER
Maar over die impact die het dan binnen onze eigen landsgrenzen heeft: de benzineprijzen zijn weer tot recordhoogte gestegen. Het is toch zo dat de staat meer geld binnenkrijgt op het moment dat de benzineprijs hoog is?

RUTTE
Ja, we krijgen ook weer meer geld binnen. Maar daar staat ook tegenover dat we ook zesmiljard inmiddels hebben uitgetrokken voor de verdere onderbouwing voor... de achthonderd euro-regeling voor de mensen met de laagste inkomens en ook de verlaging van accijnzen en ook trouwen belasting op energierekening, et cetera. 

DE WINTHER
Maar (onverstaanbaar, red.) toevallig, toen u er vorige week niet was, met de vicepremier Schouten over, die wilde ook nergens op vooruitlopen. Maar het is natuurlijk wel een beetje vreemd dat Nederlanders wel, bijvoorbeeld aan de pomp opnieuw veel aan het betalen zijn, dat de staat daar ook beter van wordt. Waarom niet iets afspreken waardoor dat eigenlijk min of meer wordt weggewerkt door (onverstaanbaar, red.).

RUTTE
Maar het is ook niet zwart-wit, want de staat heeft... de overheidsfinanciering ook.... Op alle mogelijke manieren krijg je weer de impact ook van zo’n oorlog in allerlei andere vormen. Kijk naar de bedragen die moeten worden vrijgemaakt nu voor de militaire ondersteuning van Oekraïne. Maar er zal uiteindelijk ook een heel wederopbouwprogramma moeten komen voor Oekraïne. Dus je kunt dat ook niet zeggen: nu het erop...

DE WINTHER
(Onverstaanbaar, red.) pomp rond om die defensiespullen voor Oekraïne te (onverstaanbaar, red.)?

RUTTE
Nee, nee, nee, dat niet. Alleen, nee, nee, die link is er niet. Maar wel dat je niet kunt zeggen: Er is daar nu een meevaller en dus geef je die meevaller meteen terug, zo werkt het ook niet. 

Datacenters

VAN DEN BERGH (REUTERS)
Er was vandaag het bericht dat minister De Jonge dat het grote datacenter er niet gaat komen omdat Meta niet aan bepaalde voorwaarden voldoet. Betekent dat nu ook dat dat datacentrum echt van de baan is, of zouden ze nog aan die voorwaarden kunnen voldoen, dat de overheid dan wel dat land gaat verkopen?

RUTTE
Ja, u heeft daar waarschijnlijk wel ook het kerstbericht over gezien. En er zijn eigenlijk een paar dingen aan de hand. In de eerste plaats hebben wij het besluit genomen om heel strikt te gaan reguleren als het gaat om die hele grote datacenters. En met een uitzondering voor twee regio’s in Nederland, de provincie Groningen, het gedeelte van de gemeente Het Hogeland, wat vroeger de Eemsmond was, en voor de provincie Noord-Holland, namelijk de Agriport A7 en B1 die de gemeente Hollands Kroon, (onverstaanbaar, red.) te bestemmen voor onder andere hyperscale datacenter. Die twee zijn uitgezonderd. Waarom? Omdat die gebieden zich aan de rand van Nederland bevinden waar nog ruimte is en waar ook al zich veel van die hyperscale datacenters bevinden. Maar voor de rest van Nederland kunnen we dus heel terughoudend zijn. Zeewolde valt buiten dat besluit over die datacenters, omdat daar de ruimtelijke procedure al was gestart. Maar goed, ik sta het persbericht voor te lezen. En de gemeenteraad de bestemmingsplannen had vastgesteld. Maar tegelijkertijd is dat, zoals u weet, geen gelopen race, dat datacenter. De gemeente Zeewolde wil de grond van het rijk kopen voor de realisatie van zo’n datacenter maar het rijk heeft, zoals u weet, een tijdje geleden al bekendgemaakt dat wij voorwaarden stellen aan die verkoop en heeft nu plannen en informatie ter beoordeling aangeleverd en die zitten nu in dat hele proces. Maar die Zeewoldelocatie valt dus buiten dat besluit vandaag. Dus er vallen eigenlijk drie regio’s buiten, namelijk Groningen bij die Eemsmondgemeente, wat vroeger Eemsmond heette, thans Het Hogeland, dat is natuurlijk in Noord-Holland, en ook Zeewolde, omdat daar dat besluit al was genomen. En daarmee komt het er niet automatisch, dat hele proces is gaande. 

VAN DEN BERGH
Nee, maar minister De Jonge zegt nu, van: ze hebben niet voldaan aan die voorwaarden, dus wij gaan dat land niet verkopen. Is dat dan een definitief besluit, of...

RUTTE
Nou, de minister gaat dus in gesprek met de gemeente Zeewolde over de toetsingsrapportage, want er is dus een hele rapportage gevraagd. Daar is TNO mee bezig, om te kijken of aan die voorwaarden wordt voldaan. Het gaat onder andere om de maximale opwek van zonne-energie op daken, gevels en omliggende terreinen. Maar ook als het gaat om: kun je de koeloplossing intelligenter doen. Ja, wat je allemaal wel niet moet weten. Maar het is wel van belang dat het... het is natuurlijk... ja, ik kan hier lacherig over doen, doe ik helemaal niet, is natuurlijk een serieuze kwestie en er zijn grote zorgen over dit soort grote datacenters. Maar nogmaals, Zeewolde is een beetje en unieke situatie omdat die al voorbij zo’n eerste besluit waren.

VRAAG (ONBEKEND)
Er werd net bij het touwtje gezegd dat (onverstaanbaar, red.) niet aan de voorwaarden voldoet, maar dat (onverstaanbaar, red.) niet de conclusie getrokken die u trok. Hij zei: het is nog geen gelopen zaak. Dat is iets anders.

RUTTE
Nou, (onverstaanbaar, red.).

Lelylijn

BOVEN (BNR)
Meneer Rutte, er wordt vanaf dit najaar een hele grote pot geld verdeeld in Brussel, voor infrastructuur. En nu blijkt dat Nederland de Lelylijn helemaal niet heeft ingediend voor die pot terwijl die wel in uw regeerakkoord staat dat u ‘m gaat bouwen. Dus ik vroeg me eigenlijk af hoe het staat met (onverstaanbaar, red.). 

RUTTE
Ik ken die pot niet, of u moet het Resiliencefonds bedoelen.

BOVEN
(Onverstaanbaar, red.)

RUTTE
Ok, daar weet ik niks van, gaan we uitzoeken, gaan we uitzoeken voor u.

BOVEN
Hoe staat het met uw wens om de Lelylijn te bouwen? Want dat staat in het regeerakkoord. 

RUTTE
De partijen voeren het regeerakkoord uit. Maar u legt de link met de Europese subsidiepot, en dat zegt mij niks, gaan we uitzoeken.

BOVEN
Die staat ook in het regeerakkoord. Want een deel van de financiering moet komen vanuit Brussel.

RUTTE
Ja, maar u... waarschijnlijk een hele specifieke pot. Ik zou het moeten uitzoeken. 

BOVEN
Nederland heeft geen... vooralsnog geen recht op Europese subsidie voor de bouw van die Lelylijn. Is dat een probleem voor de onderbouwing van het regeerakkoord. 

RUTTE
Ja, maar dan moet ik afgaan op wat u nou zegt. Ik wil het echt even uitzoeken eerst.

BOVEN
U bent wel nog steeds, voor de duidelijkheid, want dat is belangrijk, de Tweede Kamer maakt zich ook grote zorgen, althans, de noordelingen in de Tweede Kamer, u bent nog steeds van plan die Lelylijn ook daadwerkelijk uit...

RUTTE
Dat is de afspraak in het regeerakkoord. Maar hij is niet volledig gefinancierd. (Onverstaanbaar, red.) dat finacieringsvraagstuk op te lossen rond de Lelylijn. Ja, we hebben daar natuurlijk geld voor uitgetrokken, dat weet ik natuurlijk wel. Maar u vraagt iets specifieks over de Europese subsidie, en dat...

BOVEN
Maar het viel op dat in het regeerakkoord niks staat over de tijd waarin ze die bouwen. 

RUTTE
Als je nou de volgende keer zo’n gedefinieerde vraag stelt over iets dat helemaal niet aan de orde is deze week, en ik... terecht dat u verwacht dat ik alles weet...

BOVEN
Nee, het is wel aan de orde, want de Eurocommissaris, die was in Rotterdam, en die heeft gezegd dat Nederland geen recht heeft op dat geld. Dus in die zin...

RUTTE
Nee nee, maar dat zijn andere... achtentwintig andere kabinetscollega’s die zich natuurlijk uitvoerig verstaan met al die Eurocommissarissen, maar ik weet niet altijd precies de laatste stand van al die gesprekken. Ik zou dat moeten weten, daar heeft u gelijk in, maar ik beken schuld dat ik dat niet allemaal precies weet. Maar dat gaan we uitzoeken. 

Financiele problemen miljoenen huishoudens

ORNSTEIN (BUITENHOF)
Korte vraag, ik hoop ook een relevante vraag...

RUTTE
Alle vragen zijn welkom.

ORNSTEIN
2,2 miljoen Nederlandse huishoudens, zo blijkt uit een stresstest van het Centraal Planbureau, komen toch op vrij korte termijn ernstig in de problemen. Wat is er mogelijk, denkt u, om daar in de eerste plaats op korte termijn iets aan te doen? Want... Dat is mijn eerste vraag.

RUTTE
Nou, dat doen we. We hebben natuurlijk ruim zesmiljard, ik dacht zo’n 6,4 miljard, uitgetrokken om zowel bij mensen met de laagste inkomens te ondersteunen met onder andere de regeling achthonderd euro tegemoetkoming, maar ook daarnaast allerlei andere maatregelen in de sfeer van het verlagen van accijnzen en belastingen op de energierekening et cetera. Dat is dat hele pakket wat in twee stappen tot stand kwam: november en nog onlangs in maart. Wat je ziet, is dat natuurlijk de inflatie en de problemen met de energierekening ook verder blijven doorwerken in koopkracht. Wat het Centraal Planbureau gister laat zien hoe dat uiteindelijk ook in de loop van 2023 effect heeft op grote groepen mensen. En dan zie je dat dat een enorm effect heeft op mensen met lagere inkomens. En ook een heel aanzienlijk effect heeft met lage middeninkomens, zo tot modaal. En ik ontken natuurlijk niet dat het ook daarboven effecten heeft, maar daar kunnen mensen misschien iets meer doen om daar ook mee om te gaan. Nou, het kabinet heeft dus heel veel gedaan. Onze eerste boodschap is, en dat blijf ik herhalen: we kunnen niet alles oplossen. Dus het zal een effect hebben. Het feit dat er hoge inflatie is, dat er hoge energierekeningen zijn. Dat heeft een effect in Nederland, in heel Europa en geen enkele Europese regering kan dat helemaal compenseren. Dat is uitgesloten. Dus als mensen dat verwachten, dat gaan we niet doen. Waar je wel in het bijzonder naar kijkt, zijn de mensen met de laagste inkomens en de lagere middeninkomens, omdat die natuurlijk minder mogelijkheden hebben om daar zelf weer bij te klussen. Daar doen we dus al heel veel voor. Maar ook daarvoor zal gelden dat je niet alle effecten kunt wegnemen. We kijken daar natuurlijk wel steeds naar. Dat doen we ook weer in augustus, want dit zijn ook cijfers die vooral zich richten op 2023. Dus we kijken ook in augustus weer uitvoerig bij het vaststellen van de koopkrachtafspraken. En het... kijken naar het hele koopkrachtbeeld, wat het ook vooral voor die groepen doet. Kan ik niet beloven dat daar dan dingen gebeuren, dat zal dan aan de orde zijn, afhankelijk van ook hoe de cijfers dan daar liggen.

ORNSTEIN
Is er bijvoorbeeld in, ja, vaak btw daar iets... Daar zou je toch als overheid snel van kunnen zeggen: daar gaan we wat minder btw heffen? Dat lijkt...

RUTTE
Nou ja, het ingewikkelde met dat soort maatregelen is dat die natuurlijk heel ongericht zijn. Btw, want dat is ook voordeel voor u en mij, en beiden misschien niet nodig. Althans, ik heb het zeker niet nodig, die btw... ja, graag, maar dat heb ik niet nodig om financieel mijn neus boven water te houden. Dus dat is ongericht. Dus je kijkt natuurlijk zo veel mogelijk: hoe kun je dat gericht doen? En zeker als het gaat om de groepen die ik net noemde. Maar dat is niet zo makkelijk, ook technisch niet, om die groepen te bereiken. Maar uiteraard zijn er allemaal knappe mensen aan het kijken wat je daar nog zou kunnen doen zonder dat ik daar iets over beloof. En we willen echt nog een keer kijken ook hoe het zich ontwikkeld richting augustus, richting 2023 en ook het Centraal Planbureau zei: we gaan vooral daarover. Wat we natuurlijk nu doen met die achthonderd euro voor de mensen met een laag inkomen, is echt een aanzienlijke stap om daarin ondersteuning te bieden. Maar ook voor de laagste en middengroepen geldt dat we niet alle effecten kunnen wegnemen. Dat gaan gewoon niet lukken. 

ORNSTEIN
(Onverstaanbaar, red.) maakt wel zorgen, dat is duidelijk.

RUTTE
Nou, ik zie het probleem, en dat vind ik dus ook zorgelijk, vervolgens moet je kijken: wat kun je doen? We doen dus heel veel op dit moment. Ik denk ook, als je dit in Europese vergelijking doet, dat we echt wel aan de bovenkant zitten met dat pakket van ruim zesmiljard. En ook zo gericht mogelijk doen. Maar of er meer mogelijk is, en nodig is... Nou, nodig waarschijnlijk wel, maar of het ook kan, zullen we echt moeten bezien. Want we hebben natuurlijk op dit moment ook allerlei andere vraagstukken met elkaar op te lossen. 

Boerenprotesten

VAN GRONINGEN (OP1)
Dan even over een ander onderwerp. Eigenlijk over het onderwerp waar u niks meer over wilde zeggen, maar dit is wel specifiek op u gericht. Heeft de premier nog een boodschap voor de boeren die aankondigen dat ze op 22 juni een actie gaan houden die nog groter zal zijn dan de boerenprotesten in 2019? Die waren behoorlijk ontwrichtend. Heeft u nog een boodschap voor die boeren?

RUTTE
Ja, dat ik blij ben dat we in Nederland demonstratierecht hebben en dat iedereen die ontevreden is over overheidsbeleid uiteraard het recht heeft om, nou, er zijn zelden demonstraties ter ondersteuning van overheidsbeleid, meestal ertegen. Ik vermoed, deze is zeker daartegen. En dat respecteer ik zeer. Dus daar wordt naar geluisterd, die signalen worden zeer verstaan. Wij willen ook op alle mogelijke manieren een gesprek met die mensen die dit gaat raken. Ik vraag natuurlijk wel: doe het binnen de wet. Beschadig nou geen dingen. Vorige keer was er natuurlijk grote schade aan het Malieveld. Nou, probeer dat nou te voorkomen. Volgens mij kan dat ook. En de boeren zijn als geen ander in staat om daarmee om te gaan, met natuur, om dat op een fatsoenlijke manier te doen. Dus dat vraag ik ze natuurlijk wel. Maar ik respecteer dat uiteraard dat ze dat doen. En ik wil ook tegen ze zegen dat ik me realiseer hoe zwaar deze maatregelen binnenkomen, dat we dat echt ook met de sector samen en de provincies vorm willen geven, dat we ervoor willen zorgen dat we op langere termijn perspectief is voor de landbouw in Nederland, maar dat het ook zo is dat deze maatregelen op een behoorlijk aantal boeren echt effect zal hebben, moeten we ook gewoon maar even rechttoe rechtaan zeggen.

VAN GRONINGEN
Wat u betreft dus niet met de trekker de snelweg op?

RUTTE
Ja, ik weet niet precies wat wel en niet mag met een trekker op de snelweg, maar boeren weten precies wat wel en niet mag en houd je nou aan de wet en dan is er een demonstratierecht in Nederland, en dat zal ik tot mijn laatste snik verdedigen, want dat is onderdeel van onze democratie zoals u dat bent als pers. Democratie is niet alleen een regering en een parlement, dat is ook een vrije media, dat is ook het demonstratierecht. En al die zaken, voor mij als liberaal, zijn heel belangrijk. Maar doe het allemaal binnen de wet, zou mijn oproep zijn.

Beleid kabinet

AHAROUAY (NRC)
Gaat nog even over de stikstofcrisis, maar niet over de technische kant ervan. Het is, u zegt het zelf al, een erfenis van eerdere kabinetten die u leidde. Als je wat breder kijkt naar bijvoorbeeld beperkte opvangplekken voor asielzoekers of de wooncrisis. Veel van de crises waar uw kabinet op dit moment mee te dealen heeft, zijn terug te leiden tot beleid of gebrek aan beleid uit eerdere kabinetten van u.

RUTTE
Ja, zeker. 

AHAROUAY
Ziet u daar een patroon in?

RUTTE
Nou, geen patroon, maar ik zie wel dat het natuurlijk zo is. Ik zou u dan, maar dat ga ik nu natuurlijk niet doen, ook kunnen zeggen waar ik trots op ben. Dan zou ik u verteld hebben dat ik er trots op ben dat wij de laagste werkloosheid hebben uit onze geschiedenis, de snelst groeiende economie van de westerse wereld zijn en dat we daardoor ook weer allemaal problemen hebben. Een van de problemen die we daardoor hebben, is een gebrek aan mensen voor alle vacatures waardoor bijvoorbeeld ook problemen ontstaan, nou, u ziet het de hele dag, op allerlei plekken in Nederland. Maar... En dan hebben we een klein land waar we heel weinig ruimte in grote schaarste met elkaar moeten delen. Dat zie je ook bijvoorbeeld bij problemen nu bij de asielzoekerscentra waar nog veertienduizend mensen eigenlijk aan de slag moeten in Nederland omdat ze waarschijnlijk mogen blijven, maar niet uit de AZC’s wegkomen omdat er geen huisvesting voor ze is. Nou, een van de dingen waar we nu hard aan werken, het pakket van Hugo de Jonge, honderdmiljoen, is ook meer tijdelijke huisvesting niet alleen voor hen, ook voor anderen die huizen nodig hebben. Dus daar werken we aan. Maar luister, als je bijna twaalf jaar dit doet, zoals ik, dan zijn er ook heel veel dingen niet goed gegaan, maar ook heel veel dingen wel. Ik ga Henk Staghouwer en Christianne van der Wal naar binnen halen. En dan neem ik aan dat er een tweede kathedertje bijkomt. Goed weekend, wordt mooi weer.