Wederopbouw Oekraïne: hoe Nederland kan helpen

Nieuwsbericht | 17-05-2022 | 18:33

Oorlog in Oekraïne

Op dit moment is het onmogelijk in te schatten hoe lang de oorlog in Oekraïne zal duren en wat de totale schade zal zijn. Of hoe Oekraïne uit de oorlog komt. De belangrijkste behoeften van Oekraïne zijn momenteel nog wapens, humanitaire en financiële hulp. Bekijk de militaire steun en humanitaire hulp van Nederland aan Oekraïne.

Tegelijkertijd bereidt het kabinet zich voor op de fase van wederopbouw van Oekraïne. Hoe die eruit gaat zien, moeten op de eerste plaats Oekraïne en Oekraïners zelf bepalen. Zeker is ook dat de EU en internationale instellingen als de VN en de Wereldbank een belangrijke rol zullen spelen bij de wederopbouw. Deze partners hebben de kennis en nodige contacten in huis.

Hulpverzoeken van Oekraïne

De hulp aan Oekraïne moet goed geregeld worden. Door internationaal samen te werken en afspraken te maken komt hulp eerder waar die nodig is. En kunnen de kosten ervan worden verlaagd. Zulke afspraken worden op drie niveaus gemaakt:

• De overheid van Oekraïne moet zelf bepalen waar de hulp nodig is. En de verzoeken aan buitenlandse partners op elkaar afstemmen.
• Internationale partijen moeten goed met elkaar samenwerken (denk aan de Europese Unie, Verenigde Naties, de G7 en internationale financiële instellingen als het Internationaal Monetair Fonds).
• De samenwerking tussen Nederlandse overheidsinstanties die zich elk met een bepaald onderwerp bezighouden moet ook goed worden gecoördineerd. Die coördinerende rol ligt bij de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Uiteindelijk blijven de verschillende overheidsinstanties zelf verantwoordelijk voor programma’s die zij uitvoeren en financieren.

Wederopbouw stad in Oekraïne

Op 31 maart sprak president Zelensky de Tweede Kamer toe over de oorlog in Oekraïne. In zijn toespraak riep hij Nederland op om een door de oorlog getroffen stad te ‘adopteren’. En om die stad te steunen bij het herstel (wederopbouw). Zelensky herhaalde deze oproep tijdens het bezoek van minister Hoekstra aan Kyiv op 10 mei.

Op dit moment bereidt het kabinet nog geen concrete plannen voor om na de oorlog te helpen bij de wederopbouw van een stad of dorp. Dit komt omdat Oekraïne door de oorlog de behoeften voor de wederopbouw zelf nog niet in kaart heeft kunnen brengen.

Het kabinet staat positief tegenover de samenwerking tussen Nederlandse en Oekraïense steden (stedenbanden). Een aantal Nederlandse gemeenten heeft al een stedenband of relatie met een stad of dorp in Oekraïne, of overweegt zo’n samenwerking aan te gaan. Ook wil de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) samen met de Association of Ukrainian Cities steun bieden aan het herstel en de wederopbouw van getroffen Oekraïense gemeenten.

Oorlog in Oekraïne: een onvoorstelbaar hoge prijs

Oekraïne en zijn bevolking betalen een onvoorstelbaar hoge prijs voor de Russische inval. Op de eerste plaats gaat het om mensenlevens: duizenden doden en gewonden, getraumatiseerden, en miljoenen mensen die alles hebben moeten achterlaten. Daarnaast zijn er de verwoestingen van steden, huizen, scholen, ziekenhuizen, infrastructuur en fabrieken. De economische schade is gigantisch: de Wereldbank schatte op 10 april 2022 dat de Oekraïense economie dit jaar met 45% zal krimpen.

Veel bedrijven zijn stil komen te liggen, routes en ketens voor transport zijn vernietigd en het is niet mogelijk overal voedsel te leveren. Bijvoorbeeld in een groot deel van de Donbas en Marioepol. Een politieke oplossing en een einde aan deze verwoestingen lijken op dit moment niet dichtbij.

Miljarden nodig voor de wederopbouw van Oekraïne

De economie van Oekraïne wordt hard geraakt door de oorlog. Volgens de Wereldbank komt de Oekraïense overheid nu maandelijks 5 miljard dollar tekort. Ook zullen de kosten voor wederopbouw straks enorm zijn. De hoogte is bijna onmogelijk te voorspellen, maar de wederopbouw van Oekraïne is een miljardenproject. Internationale organisaties en financiële instellingen zullen een belangrijke rol moeten spelen om Oekraïne hierin te steunen.

Organisaties als de Europese Unie, de Verenigde Naties en de internationale financiële instellingen zijn al bezig met de voorbereidingen voor wederopbouw. Een aantal belangrijke ontwikkelingen:

• Zwitserland organiseert op 4 en 5 juli een internationale conferentie over de wederopbouw van Oekraïne.
• Sinds de oorlog heeft de EU Oekraïne gesteund met ruim 4 miljard euro, waaronder de financiering van militaire steun (1,5 miljard euro) maar ook humanitaire hulp en macro-financiële steun (1,2 miljard euro).
• Daarnaast zal de Europese Commissie op korte termijn een voorstel voor een Ukraine Solidarity Trust Fund publiceren. Dit fonds is bedoeld voor de wederopbouw van een democratisch Oekraïne. Het kabinet vindt dat internationale steun zoveel mogelijk gebaseerd moet zijn op de behoeften van Oekraïne. En dat de Oekraïense overheid een centrale rol krijgt in de uitwerking van het fonds.
• De Wereldbank heeft begin maart een pakket van ongeveer 925 miljoen dollar aan begrotingssteun in de vorm van leningen en schenkingen voor Oekraïne goedgekeurd. Nederland heeft hier door middel van een garantie van 100 miljoen euro aan bijgedragen. De Wereldbank bereidt nu een steunpakket voor van 3 miljard dollar (inclusief de eerdere 925 miljoen).
• De Europese Investeringsbank (EIB) heeft op 4 maart financiële steun ter waarde van 668 miljoen euro goedgekeurd. Verder kijkt de EIB naar versnelde inzet van bestaande programma’s ter waarde van 1,5 miljard euro.
• De Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) heeft op 9 maart een steunpakket ter waarde van 2 miljard euro goedgekeurd. Vanuit dit pakket worden Oekraïne en direct getroffen landen in de regio ondersteund.
• Het IMF heeft op 10 maart financiële steun voor Oekraïne goedgekeurd ter waarde van 1,2 miljard euro en heeft inmiddels een specifiek account voor Oekraïne geopend waarmee donoren Oekraïne financieel kunnen steunen.
• Vanuit het Nederlandse Stabiliteitsfonds worden mogelijkheden verkend om lopende programma’s uit te breiden rondom Vrouwen, Vrede en Veiligheid, herstel en weerbaarheid (Recovery and Resilience) en het verwijderen van mijnen. Ontmijning in Oekraïne wordt steeds belangrijker. Ook is opbouw van capaciteit van noodhulpdiensten nodig en groeit de vraag naar psychosociale en mentale hulp voor slachtoffers van seksueel geweld.