Toespraak minister Van Engelshoven bij uitreiking Prix de Rome 2021
Minister Van Engelshoven (OCW) sprak bij de uitreiking van de Prix de Rome 2021, op 30 november 2021 in het Stedelijk Museum Amsterdam.
De Prix de Rome is een prestigieuze prijs voor beeldend kunstenaars onder de 40 jaar en architecten onder de 35 jaar.
Beste mensen,
We volgen deze weken weer in grote getale de vele grafieken, tabellen en cijfers. We voeden ons met de nieuwste feiten, kennis, en wetenschappelijke inzichten.
En we proberen dag in, dag uit grip te houden op een realiteit die soms ongrijpbaar kan voelen. De realiteit van een pandemie die ons helaas nog altijd ongelofelijk hard treft.
Tegelijkertijd blijft het belangrijk om af en toe ook een pas op de plaats te maken.
Om te reflecteren op wat er nu eigenlijk om ons heen gebeurt.
Om terug te blikken, en te leren van ons verleden.
En om te speculeren over onze mogelijke toekomst...
Cijfers en grafieken alléén schieten hiervoor te kort.
Er is verbeelding voor nodig.
Er is de kracht van cultuur voor nodig.
De kracht van makers, kunstenaars en creatieve denkers.
Van mensen zoals de genomineerden van vanavond…
Het blijft belangrijk om te reflecteren op wat er nu eigenlijk om ons heen gebeurt.
Beste Silvia, Coralie, Alexis en Mercedes,
Ik ben trots om vanmiddag, hier in het Stedelijk, in jullie midden te zijn.
De jury van deze editie van de Prix de Rome schrijft dat het ieder van jullie gelukt is om de tijdsgeest te vatten. Om te reflecteren op actuele thema's.
Daar ben ik het geheel mee eens.
Jullie werk laat niet alleen zien, maar ook vóelen hoe belangrijk de kracht van kunst en cultuur is - juist nu.
Jullie bieden nieuwe perspectieven op ons verleden, ons heden en op wat ons nog te wachten kan staan...
Neem bijvoorbeeld de film die Silvia Martes maakte voor deze Prix de Rome.
Silvia's film speelt zich af in 2121, en toont een sombere toekomst waarin iedereen op aarde is overleden. Behalve Silvia zelf, die dankzij een vaccinatiefout onsterfelijk is geworden.
Ze bewoont de lege aarde samen met twee andere entiteiten…
…een non-binaire robot, die zich schuldig voelt over de gevolgen van technologie…
en een wezen dat we alleen horen, maar niet zien.
Wat zo knap is aan dit werk, is dat Silvia vrijwel alles zelf heeft gedaan.
In de woorden van de jury:
"Ze zet in scène, ze filmt en ze monteert. Ze schrijft geen productieplan of storyboard, maar krijgt een idee en werkt vanuit daar intuïtief verder".
En het resultaat mag er wezen, aldus het juryrapport:
"Silvia vangt bij uitstek de huidige tijdsgeest. Haar film vormt de meest directe reactie op de ethische dilemma's en problemen waar de pandemie ons mee confronteert.”
Silvia Martes' film vormt de meest directe reactie op de ethische dilemma's en problemen waar de pandemie ons mee confronteert.
Ook het werk van Coralie Vogelaar raakt direct aan een actueel thema: de relatie tussen mens en machine. Ze maakte voor de Prix de Rome een installatie waarin kunst, technologie en biologie op een unieke manier samensmelten.
Het juryrapport beschrijft hoe Coralie dankzij sensoren het hartritme van drie mensen in beeld brengt:
"De hartslagen en intervallen genereren geluid, bijvoorbeeld van getik of gekras op de keramieken elementen van de installatie, of het geknars van piepschuim. Het maakt je bewust van wat er in je lichaam doorgaans ongemerkt gebeurt."
De jury herkent in haar werk bovendien een poëtisch gebaar… ik citeer:
“Coralie verbindt de harten van drie museumbezoekers, die elkaar mogelijk niet kennen en niet met elkaar praten, maar wel elkaars hartslag kunnen zien en horen, en samen klangen voortbrengen".
Een treffende observatie… zéker in een tijd waarin onze collectieve verbondenheid onder druk lijkt te staan.
Coralie Vogelaar maakte voor de Prix de Rome een installatie waarin kunst, technologie en biologie op een unieke manier samensmelten.
Het collectief staat ook centraal in het werk dat Alexis Blake voor deze Prix de Rome maakte.
Het startpunt van haar werk is haar observatie dat we samen een heftig proces doormaken, maar dat er geen ruimte is voor een gezamenlijk, collectief rouwproces.
Alexis verdiepte zich op basis van die observatie in de klaagzang, als uiting van zulke collectieve rouw. Ze onderzocht, zo beschrijft de jury, de klaagzang “vanuit een feministisch standpunt als protestmiddel”.
Ze keek daarbij, aldus het juryrapport, “naar verschillende periodes in de geschiedenis van de klaagzang, en naar vormen en gebruiken de die konden leiden tot lichamelijke expressie.”
Want dat is wat een klaagzang doet: het brengt wat binnen in je zit ongecensureerd naar buiten.
Alexis transformeert haar onderzoek tot een tweeledig kunstwerk: een tentoonstellingszaal en een performance in het trappenhuis van het Stedelijk Museum.
Met name de performance heeft een "overweldigende emotionele kracht", volgens de jury.
De jury schrijft bovendien, en ik citeer, “dat uit de performance blijkt hoe goed Alexis de principes van het overbrengen van de emoties beheerst. Ze weet alles uit de resonerende ruimte van het trappenhuis te halen, en voegt zich zo in een traditie van kunstenaars die deze monumentale museumtrap in bezit namen".
Aldus de jury.
De performance van Alexis Blake heeft volgens de jury een "overweldigende emotionele kracht".
Traditie en het verleden spelen ook een centrale rol in het werk dat Mercedes Azpilicueta voor de Prix de Rome maakte.
Mercedes geeft met haar werk een unieke draai aan een eeuwenoud ambacht: het weven van tapijten. Ik citeer de jury:
"Met een attitude die voortkomt uit een traditie van protest zet zij een bijna punkachtige collagetechniek om in een jacquard-geweven tapijt".
De geschiedenis van vrouwenbewegingen en de rol hierin van vrouwen lopen als rode draden door het kleurrijke werk heen.
Mercedes koppelt volgens het juryrapport "op charmante en humoristische wijze haar vertrekpunt, de Aardappeloproer van 1917 in Amsterdam,
aan actuele vrouwenbewegingen als Ni Una Menos in Latijns-Amerika".
Op deze manier verweeft Mercedes historie en heden op een knappe manier tot één geheel.
De jury roemt verder de "sculpturale aanwezigheid van het tapijt, dat aan één zijde gedrapeerd is alsof de geschiedenis er zichzelf deconstrueert".
Mercedes Azpilicueta verweeft historie en heden op een knappe manier tot één geheel.
Beste mensen,
Beste Silvia, Coralie, Alexis en Mercedes,
Jullie werken bieden een unieke, fysieke ervaring. Je kan het zien, voelen, én ruiken.
Daarmee creëren jullie een nieuw, tastbaar perspectief op de actualiteit.
En wat me daarbij opviel is hoe ieder van jullie vanuit de kracht van samenwerking aan de slag is gegaan. Dwars door disciplines, landsgrenzen en hokjes heen.
Jullie zijn daarmee terechte genomineerden... maar uiteindelijk kan er natuurlijk maar één van jullie deze editie van de Prix de Rome winnen.
Ik zal jullie niet langer in spanning houden.
Vanwege haar vlekkeloze performance in het trappenhuis, heeft de jury besloten om de Prix de Rome 2021 uit te reiken aan...
Alexis Blake!
