Staat van het Bestuur 2020: groeiende zorgen over de decentrale democratie en het lokale bestuur
De Staat van Bestuur 2020 laat duidelijk zien dat de zorgen over de lokale democratie groter worden. Nederlanders zijn gemiddeld tevreden over het leven, de samenleving en de voorzieningen in de buurt. Maar dat geldt niet voor iedereen: de verschillen zijn groot en sommige groepen doen nauwelijks mee in de democratie. Het lokale bestuur is steeds minder zichtbaar voor de inwoners. En het coronavirus vergroot de verschillen tussen regio’s en groepen inwoners verder.
Een kleine groep inwoners dreigt zich zelfs helemaal af te keren van de democratie. Dit uit zich in maatschappelijk onbehagen en maatschappelijke onrust. Maar, uit de ‘Staat’ van 2020 blijkt ook dat de gemiddelde inwoner redelijk tevreden is over het lokale bestuur. In alle bestuurslagen zetten betrokken bestuurders zich met hart en ziel in voor de samenleving. De regionale samenwerking tussen verschillende bestuurslagen in één gebied komt steeds meer van de grond. Bijvoorbeeld in de City Deals en de Regio Deals die in de afgelopen periode zijn gesloten.
Tegelijkertijd weten inwoners vaak niet wie hun lokale vertegenwoordigers en bestuurders zijn. Ze hebben lang niet altijd scherp wat het lokaal bestuur precies doet en houden soms de lokale politiek verantwoordelijk voor nationaal beleid –en andersom. De opkomst bij decentrale verkiezingen is nog altijd lager dan bij de landelijke verkiezingen (nu 55%).
De betrokkenheid bij de lokale democratie verschilt bovendien per regio en er zijn grote verschillen tussen groepen inwoners: vooral mensen met een hogere opleiding en een hoger inkomen doen –veel- vaker mee. Als kiezer, als participant (door bijvoorbeeld deelname aan inspraakavonden) en als politieke ambtsdrager. Dat brengt het risico met zich mee dat hun visie en belangen sterker doorklinken in het bestuur.
Corona vergroot de kwetsbaarheden in de lokale democratie: vooruitzichten van kwetsbare groepen en kwetsbare gebieden worden nog onzekerder en inwoners zien minder van het lokaal bestuur door de dominante rol van het rijksbeleid en de veiligheidsregio’s. De druk op de financiële positie van gemeenten wordt door de crisis nog groter. De gesignaleerde knelpunten laten zich niet op een korte termijn definitief oplossen en vragen dan ook duurzame aandacht. Decentrale overheden, koepels, beroeps- en belangenverenigingen en de rijksoverheid moeten samen blijven werken aan de versterking van de decentrale democratie en bestuur.
De Staat van het Bestuur is een tweejaarlijkse rapportage waarmee het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) de feiten en ontwikkelingen in het lokale openbaar bestuur in beeld brengt. De Staat van het Bestuur 2020 kijkt terug en vooruit naar de stand van de decentrale democratie en bestuur, gebaseerd op verschillende data en onderzoeken.
