Stand van zaken onderzoek naar binnenlandse afstand en adoptie tussen 1956 en 1984
Alle mensen die zich in de periode tussen september 2019 en 31 juli 2020 bij het Aanmeldpunt Binnenlandse afstand en adoptie hebben gemeld, ontvangen deze week een bericht van Fiom of het Verwey-Jonker Instituut. Daarin informeert het ministerie van Justitie en Veiligheid hen over de stand van zaken met betrekking tot het onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut naar binnenlandse afstand en adoptie tussen 1956 en 1984. Dit onderzoek loopt helaas vertraging op doordat er fouten zijn gemaakt bij de inrichting van het Aanmeldpunt.
Fouten bij het aanmeldpunt
Van elk gesprek dat binnenkwam bij het Aanmeldpunt is een verslag gemaakt. Bij het verwerken en opslaan van de verslagen is niet aan alle eisen van de privacywetgeving voldaan. Aan de mensen die hun verhaal hebben gedaan, had schriftelijk om toestemming gevraagd moeten worden voor het gebruiken en bewaren van het gesprekverslag. Ook hadden alle aanmelders de mogelijkheid moeten krijgen hun verslag te controleren en te corrigeren. Dat is destijds alleen gebeurd als de aanmelder daar zelf om vroeg tijdens of na het gesprek. Voor zover nu bekend, blijken in een aantal gespreksverslagen fouten te zijn gemaakt. Vanwege alle tekortkomingen heeft het verantwoordelijke ministerie een datalek gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens.
Excuses
Alle mensen die hun verhaal hebben gedeeld, hebben een moedige en moeilijke stap gezet, die veel waardering verdient. Dankzij de beslissing van al die aanmelders om hun verhaal te delen, weten we wat er in het verleden is gebeurd en kunnen we daar lessen uit trekken. Minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker heeft in de Tweede Kamer publiekelijk gezegd dat de fouten bij het Aanmeldpunt niet hadden mogen gebeuren. Hij heeft spijt betuigd aan allen die zich hebben aangemeld bij het aanmeldpunt.
Commissie van onafhankelijke deskundigen
Na kritische berichten van de belangenbehartigers in het voorjaar van 2020, heeft de Tweede Kamer de Minister voor Rechtsbescherming verzocht een ‘deskundige van statuur’ te benoemen. De Minister heeft een commissie van onafhankelijke deskundigen ingesteld die bestaat uit twee ‘deskundigen van statuur’: prof. dr. Catrin Finkenauer (voorzitter) en prof. mr. Wendy Schrama. Zij bekijken nu hoe het Aanmeldpunt heeft gewerkt en wat dat betekent voor het vertrouwen in het onderzoek. Vanzelfsprekend zal de commissie met de belangenbehartigers van de aanmelders spreken. De voorzitter van de commissie heeft de belangenbehartigers hierover al benaderd.
Verificatie- en correctie van de gespreksverslagen
De Minister voor Rechtsbescherming heeft verder besloten dat alle aanmelders alsnog de gelegenheid moeten krijgen om hun gespreksverslag in te zien, te verbeteren en (schriftelijk) aan te geven waarvoor het mag worden gebruikt. Alleen zo kunnen de gemaakte fouten hersteld worden.
De manier waarop er destijds met betrokkenen is omgegaan, heeft bij hen diepe sporen achtergelaten. Alle betrokkenen hebben recht op erkenning van het leed dat hen is aangedaan. Alleen met verslagen die zijn gecontroleerd en waar nodig zijn verbeterd, kan het onderzoek door het Verwey-Jonker Instituut correct worden afgerond.
Het herstellen van de gemaakte fouten gebeurt in de zogenaamde ‘verificatie- en correctieprocedure’. Deze heeft ook tot doel bij te dragen aan het herstel van uw vertrouwen in het onderzoek.
De Minister voor Rechtsbescherming laat de Auditdienst Rijk onderzoeken of de verificatie- en correctieprocedure zo is ingericht dat de persoonsgegevens van u en alle andere aanmelders goed beschermd blijven. De Auditdienst kijkt hierbij ook of de rechten van alle aanmelders in deze procedure gewaarborgd zijn. Daar bovenop heeft de Minister de Commissie van onafhankelijke deskundigen gevraagd om de procedure te beoordelen. Pas na groen licht van de Commissie begint de verificatie- en correctieprocedure.
Vertraging in het onderzoek
Omdat we de fouten van het Aanmeldpunt zorgvuldig en met medewerking van alle aanmelders herstellen, loopt het onderzoek van het Verwey Jonker Instituut vertraging op. Naar verwachting ronden de onderzoekers hun onderzoeksrapport na de zomer van 2021 af. Het rapport komt dan beschikbaar via rijksoverheid.nl.
Het bewaren van de verhalen
Parallel aan het onderzoek denken wij na over de manier waarop alle verslagen bewaard kunnen worden. Het gaat dan alleen om de verslagen waarvan de betrokkenen toestemming hebben gegeven voor het bewaren ervan. Hebt u ideeën over de manier waarop de verhalen over deze periode in onze geschiedenis het best tot hun recht kunnen komen, of heeft u andere suggesties voor het bieden van erkenning, dan kunt u deze met ons delen via projectafstandenadoptie@minjenv.nl.