Betere bescherming van hoogwaardige kennis
Waar hoger onderwijs en wetenschap in Nederland kunnen profiteren van een open kennissysteem, moeten we ervoor waken dat andere landen niet, tegen ons belang in, met onze kennis aan de haal gaan. Hierin moet een balans worden gevonden met het uitgangspunt: ‘Open waar mogelijk, beschermen waar nodig’. Minister Van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid en staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken en Klimaat hebben daarom een pakket aan maatregelen om de kennisveiligheid in het hoger onderwijs en de wetenschap te verbeteren aan de Tweede Kamer gestuurd.
Kennisveiligheid
Het hoger onderwijs en de wetenschap in Nederland zijn van wereldklasse. Dit kan niet zonder internationale samenwerking en wetenschappelijk talent van over de hele wereld. Een open systeem dus met de belangrijke academische waarden als openheid, wetenschappelijke integriteit en academische vrijheid. Tegelijkertijd is er sprake van een opleving van politieke machtsstrijd tussen staten, waarbij het verwerven van hoogwaardige kennis een belangrijke doelstelling is met economische en militaire redenen. Dit kan als gevolg hebben voor Nederland dat onze innovatie- en concurrentiekracht wordt aangetast en dat gedeelde Nederlandse kennis later tegen ons zal worden gebruikt.
De aanpak die het kabinet kiest is ‘landenneutraal’, wat betekent dat de aanpak kan worden toegepast op ieder land waarvan een dreiging uitgaat op het gebied van kennisveiligheid. Zo kan er worden gezorgd voor maatwerk en proportionaliteit. Het is belangrijk dat de maatregelen voor veiligheid ons onderwijs en onderzoek zo min mogelijk belemmeren.
Bij het borgen van kennisveiligheid gaat het om ongewenste overdracht van kennis en technologie, maar ook om heimelijke beïnvloeding van hoger onderwijs en wetenschap vanuit het buitenland. Ook zijn er ethische kwesties bij het samenwerken met personen en instellingen uit landen waar grondrechten niet worden gerespecteerd.
Maatregelen
De genomen maatregelen moeten zorgen voor meer bewustzijn rondom kennisveiligheid en een concrete aanpak van het veiligheidsbeleid bij universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstituten.
Om alle kennis, signalen en inlichtingen bij elkaar te brengen komt er één expertise- en adviesloket voor alle vragen en adviezen over kennisveiligheid.
Sinds de zomer is er een kennisveiligheidsdialoog gestart tussen de betrokken ministeries, de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en de universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstituten. Hierdoor wordt aan de ene kant het bewustzijn rondom statelijke dreiging bij de instellingen vergroot en aan de andere kant hoort de Rijksoverheid preciezer waarmee de instellingen goed geholpen kunnen worden.
Samen met het kennisveld zullen richtsnoeren kennisveiligheid worden ontwikkeld om een praktische handleiding te bieden waar je op moet letten voor iedereen die binnen de kennissector te maken krijgt met internationale samenwerking. Via bestuurlijke afspraken met de instellingen wordt ervoor gezorgd dat de richtsnoer niet een vrijblijvend document wordt maar dat er wordt gewerkt aan kennisveiligheidsbeleid binnen iedere instelling, wat een eigen verantwoordelijkheid blijft van de onderwijs- en onderzoeksinstelling.
Waar het loket, de dialoog en de richtsnoeren instellingen moeten ondersteunen bij het verbeteren van een eigen veiligheidsbeleid, wordt daarnaast een juridisch toetsingskader ontwikkeld. Dit kader zal zich richten op personen die verbonden zijn aan risicovakgebieden en die toegang hebben tot de kennis en technologie die beschermd dient te worden.