Letterlijke tekst persconferentie minister-president Rutte en minister De Jonge (27-10-2020)

Mediatekst | 27-10-2020

RUTTE

Dames en heren, vandaag geen uitgebreide persconferentie, maar een kort oploopje hier op Algemene Zaken, om uit te leggen waar we staan. En we hebben allebei een paar korte inleidende opmerkingen en dan zal er beperkt mogelijkheid zijn tot het stellen van vragen. U herinnert zich dat we twee weken geleden met de gedeeltelijke lockdown een grote hamer uit de gereedschapskist hebben gehaald. We zeiden toen: over twee weken gaan we de temperatuur meten, maar reken erop dat deze strenge maatregelen minstens vier weken nodig zullen zijn en misschien langer.

Die maatregelen gingen op woensdagavond 14 oktober om 10 uur ’s avonds in en we weten inmiddels uit ervaring dat het effect pas na ruim een week of twee echt zichtbaar wordt in de cijfers. Of niet, en in dat geval zijn nog strengere maatregelen nodig.

Maar dat is dus precies het kruispunt waarop we nu staan. We weten het gewoon nog niet precies. Het is net te vroeg om nu al conclusies te trekken over het effect van de gedeeltelijke lockdown. En dus te vroeg om nu al harder op de rem te trappen. We willen natuurlijk het virus zo hard raken als nodig is, maar tegelijkertijd willen we de economie en de samenleving zo min mogelijk schade berokkenen. Dat blijft de evenwichtsbalk waarop we met elkaar staan. Als je er nuchter naar kijkt, dan zie je dat de week-op-week-groei in het aantal besmettingen afvlakt. Maar de cijfers blijven te hoog en moeten naar beneden. Dat is nu de situatie. We blijven de komende dagen uiteraard heel nauwkeurig volgen wat er in de teststraten van de GGD en in de ziekenhuizen gebeurt, en dan krijgen we in de week die voor ons ligt nog meer duidelijkheid. In principe is er dan volgende week dinsdag weer een echte persconferentie, tenzij de cijfers zo de hoogte inschieten dat we eerder moeten ingrijpen.

En ik zeg het nog maar een keer: alle scenario’s liggen op tafel en worden nu doorgerekend, tot en met een volledige lockdown. Daarbij kijken we niet alleen naar de zorg, maar ook naar de economie en naar de vraag wat we als samenleving en als mensen ook mentaal kunnen dragen. En dan is een volledige lockdown wel echt natuurlijk een schrikbeeld. Want dat  zou betekenen dat in principe iedereen thuisblijft die niet onmisbaar is, bijvoorbeeld in de verpleeghuizen of bij de politie, en dat je alleen nog af en toe naar buiten kunt om boodschappen te doen. Vandaar ook dat we tegen iedereen blijven zeggen: hou je aan de regels, zoek de grenzen niet op, en laten we er samen voor zorgen dat ons land niet nog verder op slot hoeft te gaan. De belangrijkste knop waaraan we kunnen draaien om het virus eronder te krijgen, is en blijft ons eigen gedrag – de naleving van de regels dus. En het is goed nog eens te benadrukken dat we daar vanuit het kabinet aan blijven werken. Want naleving werkt positief in alle denkbare scenario’s. Van meer naleving krijgen we nooit spijt. Daarom zijn gisteren in het Veiligheidsberaad met de burgemeesters afspraken gemaakt over een strengere handhaving van de regels bij uitwassen. En daarom hebben Eric Wiebes en Ferd Grapperhaus vandaag afspraken gemaakt met de detailhandel over strakkere naleving van de regels in winkels.

Tot zover van mijn kant. Dan nu het woord aan Hugo de Jonge.

DE JONGE

Beste mensen, alle scenario’s liggen dus op tafel. Maar voor we daar knopen over doorhakken, moeten we eerst zeker weten dat de beslissingen die we nemen, de juiste zijn. En wat weten we nu? De laatste stand van het reproductiegetal van twee weken geleden staat op 1,16. Gedaald dus, maar nog boven de 1. Het maatregelenpakket van 13 oktober heeft naar verwachting het reproductiegetal wel doen dalen tot onder de 1. Maar of dat écht zo is, dat zullen we pas de komende week in de cijfers terugzien. En niet alleen de vraag óf we een daling zullen zien, maar ook met welke snelheid de besmettingsgraad daalt, is belangrijk voor het besluit dat we zullen moeten nemen over eventuele maatregelen. Want, als we nú extra maatregelen zouden nemen -  een totale lockdown bijvoorbeeld - wat zou daar nú het effect van zijn?

Het zou de verwachte hoogte van de piek in de ziekenhuizen en ook de timing van die piek - volgens het RIVM  - niet beïnvloeden. Die zal volgens het RIVM in het begin, de eerste weken van november, plaatshebben. Omdat de mensen die volgende week besmet zullen worden… of volgende week opgenomen zullen worden, nu al besmet zijn, heeft aanvullende maatregelen op dit moment geen effect op de timing en op de hoogte dus van die piek. Maar, waar eventuele nieuwe maatregelen wel effect op kunnen hebben, is op de snelheid van de daling. En geen misverstand: het kabinet is bereid iedere maatregel te treffen die nodig is, maar het zou zo zonde zijn áls het nodig is. Omdat we weten dat we met het huidige maatregelenpakket het gewenste effect kunnen bereiken. En dat weten we van de periode in maart en daarna.

Niet zozeer de maatregelen, maar ons gedrag maakt het verschil. Het verschil tussen het daadwerkelijk laten dalen van de besmettingsgraad, of het onvermijdelijke van een land helemaal op slot. En 1 ding is zeker. Die besmettingsgraad die moet dalen, want de mensen in de zorg houden dit zo niet vol. Waar we zo snel mogelijk weer naar terug willen, is naar de situatie van vlak voor de zomer. Het eerste risiconiveau uit onze routekaart, met een lage besmettingsgraad. Waardoor we weer meer ruimte hebben om met in achtneming van een aantal basisafspraken, ons leven zoveel mogelijk te leven. Maar het zal nog wel even duren voor we daar zijn aangekomen. Wat we zeker weten, is dat de huidige maatregelen veel langer nodig zullen zijn dan die vier weken. En de verwachting is nu dat het in ieder geval nog tot in december zal duren. En tot die tijd is het zaak om ons aan de maatregelen te blijven houden. Dat is echt de snelste manier om van die maatregelen af te komen. Tot die tijd is het een kwestie van volhouden. Ook al zijn we het soms zat. Want we doen dit met een goede reden.

En tot die tijd is het alle hens aan dek in de zorg. In de verpleeghuizen, in de gehandicaptenzorg, in de ziekenhuizen. De rek is er daar bijna uit. Veel zorgpersoneel is zelf ziek, of zit in quarantaine.

Meer patiënten, minder mensen, dubbele druk op de zorg dus. En onze zorg móet in de benen blijven.

Hoe langer het duurt, hoe korter onze lontjes. Maar die frustratie over de gevolgen van het virus, mag nóóit gebotvierd worden op onze mensen in de frontlinie. Of dat nou in de ziekenhuizen is, in de verpleeghuizen, of in de teststraat. Tegen agenten en BOA’s op straat of tegen onze mensen in het OV. Zij doen hun werk voor ons. Zij verdienen dus juist ons respect en onze waardering. Zoals gezegd: we bereiden ons voor op elk denkbaar scenario, zodat we de knopen kunnen doorhakken als we zekerder weten waar we staan.

RUTTE

Dank. Ik ga het nu zo doen. Eén vraag voor NOS, daarna één vraag voor RTL, dan één vraag voor SBS en daarna andere journalisten ook allemaal nog één vraag. Begin ik bij de NOS.

VRAAG (NOS)
Meneer Rutte, de zorgen in de ziekenhuizen zijn groot. Ze kunnen daar nu al niet de zorg leveren die ze willen. Bent u niet bang dat u een te groot risico neemt en dat het daar straks écht mis gaat?

RUTTE

We kijken héél precies hoe de cijfers zich nu ontwikkelen. Op dit moment nu vandaag besluiten tot extra maatregelen, daarvoor liggen in de cijfers geen basis. We weten gewoon nog onvoldoende van het pakket van 13 oktober. Dus we nemen echt de komende dagen de tijd. Zou het zo zijn dat het de komende tijd, dagen, plotseling heel erg uit de hand loopt, dan zullen we eerder dan dinsdag met extra maatregelen komen. Is dat niet zo, dan hoort u ons dinsdag nader. Bijvoorbeeld om te kijken of je die doorlooptijd kunt verkorten. Ik ga naar RTL.

VRAAG (RTL)

Meneer Rutte, meneer De Jonge, u zegt eigenlijk: het idee is dat we weer terugkomen op dat niveau van voor de zomer als het gaat om het aantal besmettingen. Wanneer verwacht u dat we daar weer zijn?

DE JONGE

Dat zal echt nog wel even duren. Het is ook niet zo makkelijk om dat te voorspellen. Ik zei al, kijk, wat de verwachting is, is dat we na dat pakket van 13 oktober de bocht hebben genomen en dat de R daarmee daadwerkelijk onder die 1 is gekomen. Dat is de verwachting op dit moment. Maar we weten niet zeker of dat ook daadwerkelijk zo is, want dat moeten we namelijk daadwerkelijk zien in een daling van de instroom bij de ziekenhuizen bijvoorbeeld. Dat moeten we zien uiteindelijk in een daling van het aantal nieuwe besmettingen. Dus de komende week zullen we nodig hebben om te kijken of daadwerkelijk die daling is ingezet, maar ook hoe steil die daling gaat. En pas dan kun je ook goed voorspellen hoe lang de remweg is, zou je kunnen zeggen, hoe lang het duurt voordat je weer eigenlijk terug naar normaal bent, of terug naar een lage besmettingsgraad bent. Als de R, zoals die naar verwachting is gedaald onder de 1, daadwerkelijk conform die verwachting op 0,88 zit, want dat is zoals het RIVM dat nu berekent, dan zou het kunnen zijn dat het echt tot heel diep in december duurt, en misschien zelfs wel over de jaarwisseling heen gaat, voordat je dan weer in dat risiconiveau 1 terecht bent gekomen.

RUTTE

Dank. Ik kom bij SBS.

VRAAG (SBS)

In de tussentijd zijn dus gewoon nog steeds de huidige maatregelen van kracht. We zien dat ze niet altijd worden nageleefd. Bijvoorbeeld de feestjes van afgelopen weekend. Hoe kijken jullie daarnaar en ja, wat moet eraan gebeuren? Want het draagt natuurlijk niet bij aan betere cijfers.

RUTTE

Nee, maar je ziet wel dat nu de burgemeesters zeer gemotiveerd zijn om de boel echt veel strakker te handhaven op: de vier buiten, anderhalve meter handhaaft, geen feestjes. Er wordt ook echt hard ingegrepen als die feestjes wel worden geconstateerd. Het is zeer onverantwoord als mensen het doen. Echt zeer onverantwoord. Dan ben je echt de grenzen aan het opzoeken. Maar ik ben heel blij met hoe het overleg gaat tussen ons en de voorzitters van de Veiligheidsregio’s, die 25 burgemeesters van heel veel van die grotere steden die met elkaar heel Nederland afdekken met die Veiligheidsregio’s en alle burgemeesters die daar weer onder vallen in die Veiligheidsregio’s, die zeer gemotiveerd zijn om strakker te handhaven. Die afspraken zijn ook gister opnieuw gemaakt, verder aangescherpt. Dat is echt van belang. Ik kijk even, NU.nl

VRAAG (NU.nl)

U zegt dus er liggen alle scenario’s op tafel, die worden doorgerekend. Ik hoorde je ook heel duidelijk zeggen dat mentale gezondheid nu ook een rol speelt. Hoe berekent u dat?

RUTTE

Mentale gezondheid speelt altijd een rol en je weet dat als je moet overgaan tot verregaande maatregelen, dat dat effecten heeft op de economie. Vandaag hebben de drie W’s, de ministers Wopke Hoekstra, Wouter Koolmees en Eric Wiebes, die hebben hun, ooit ons plan, maar wat zij ontwikkeld hebben met de drie staatssecretarissen, naar buiten gebracht over hoe wij de economie verder willen stutten. En je weet dat het daar, als je nog verdere maatregelen moet nemen, dat dat natuurlijk verdere schade aan de economie oplevert. En mensen zijn bezorgd over hun baan. Bedrijven zijn angstig over hun toekomst. Maar we weten ook dat eenzaamheid, jongeren die een andere studietijd hebben dan ze dachten, het enorme respect wat we allemaal hebben voor onze leraren die onder moeilijke omstandigheden het onderwijs voortzetten. Dat zijn allemaal effecten van deze pandemie. En dat moet je natuurlijk allemaal meewegen. Gaat u gang.

VRAAG

Meneer De Jonge, wat betekent dit voor de ziekenhuizen en ook vooral de ic’s? Want er zijn zelfs inmiddels al ziekenhuizen die geen mensen meer op de ic opnemen. Kunnen zij nog wel deze tijd die druk aan?

DE JONGE

Nou ja, het is natuurlijk heel spannend in de ziekenhuizen. En de zorg is daar groot en de druk is daar hoog en dat is ook de reden dat we heel goed hebben gekeken naar ‘hoe is dat nou gegaan ook in de afgelopen weken en wat mag je nou verwachten ook de komende week?’. En als de verwachting waargemaakt wordt dat die R inmiddels onder de 1 is gedaald, dan is ook de stelling dat een aanvullend pakket bovenop de gedeeltelijke lockdown zoals we die nu hebben, op zichzelf genomen niet van invloed is op de hoogte van de piek in de ziekenhuizen en op de timing van de piek in de ziekenhuizen. Naar verwachting komt die in de eerste weken van november. Waar die eventueel van invloed op zou kunnen zijn, is op de snelheid van de daling. En dat maakt natuurlijk ook uit, want dat maakt namelijk uit hoe lang de zorg overbelast blijft eigenlijk met het aantal Covidpatiënten wat in de ziekenhuizen aanwezig is. De drukte op dit moment heeft natuurlijk ook te maken met de mate van afschaling van de reguliere zorg. In de eerste golf was de reguliere zorg vrijwel geheel afgeschaald. Dat hebben heel veel ziekenhuizen natuurlijk nu wel zo lang als mogelijk proberen te voorkomen. Dat gaat nu niet meer, dus dat moet op een verantwoord pad moet dat daadwerkelijk worden afgeschaald om de acute zorg te kunnen waarborgen. Daarover zijn afspraken gemaakt natuurlijk door collega Van Ark, maar wat belangrijk is, is dat we heel goed hebben gekeken: zouden we nou met een eventueel aanvullend pakket nog iets kunnen doen aan het afvlakken van die piek of aan het voor je uit duwen van die piek om hem daarmee ook lager te krijgen. Het antwoord op die vraag is ‘nee’. Want de mensen die natuurlijk, ja, volgende week zullen worden opgenomen in de ziekenhuizen, die zijn inmiddels al besmet geraakt. Dus het maatregelenpakket wat we eventueel zouden overwegen, de scenario’s zoals we die op dit moment aan het bekijken zijn, die gaan met name over ‘is het nodig de snelheid van de daling van de besmettingsgraad extra te beïnvloeden, of is het op basis van de huidige maatregelen, met het gedrag dat we met elkaar laten zien, is dat voldoende?’. Dat is de kern eigenlijk van wat we de komende week, de afweging die we de komende week hopen te maken. 

RUTTE

Telegraaf.

VRAAG (TELEGRAAF)
Meneer Rutte, bij de maatregelen van 13 oktober is gezegd: we gaan, in de week tot vandaag, gaan we evalueren. Nou ja, nu staan we op dat punt en blijkt dat de cijfers toch nog te onzeker zijn om die evaluatie te kunnen maken. Waarom heeft u dan toch destijds gezegd dat we vandaag gaan evalueren? Wist u toen niet dat het virus onzeker was?

RUTTE

Nou ja, maar je moet natuurlijk naar een aantal dingen tegelijkertijd kijken. We wilden kijken ‘wat is er gebeurd met de maatregelen van eind september?’. Die doen toch wel degelijk iets, maar lang niet genoeg. Dat kun je nu vaststellen: ze doen iets, maar niet genoeg. Je kunt ook kijken, dat hebben we ook gedaan de afgelopen dagen, wat gebeurt er onder water? Bijvoorbeeld op het terrein van verplaatsingen, drukte, parkeerautomaatafrekeningen, noem dat soort dingen maar op. Ook daar is het beeld niet ongunstig. Het is niet zo dat er contra-indicaties komen uit die informatie die zeggen ‘het gaat sowieso nog de verkeerde kant op’. Maar om nu te beslissen op basis van een afvlakkend patroon, terwijl je weet dat je toch eigenlijk wel twaalf dagen tot veertien dagen nodig hebt, voordat je echt zeker weet of de maatregelen werken, zeggen we nu ‘er zijn geen contra-indicaties’, dus het is nu niet nodig om nu extra maatregelen te nemen. Zouden er de komende paar dagen toch een piekje, of een piek, weer ontstaan, dan moeten we opnieuw overwegen of we eerder dan dinsdag maatregelen moeten nemen. En anders zullen we dinsdag bij u terugkomen. Dat is de beantwoording van die vraag, waarbij je dus niet alleen kijkt heel specifiek naar het pakket van 13 oktober, maar ook naar alle omliggende data. En nogmaals, die geven nu geen aanleiding, maar we kijken de komende dagen verder.

VRAAG

Maar twee weken geleden was het toch ook al eigenlijk duidelijk dat die onzekerheid erin zat?

RUTTE

Ja, u heeft gelijk, over dat pakket van 13 oktober heeft u gelijk, maar je kijkt niet alleen naar dat pakket zelf. Je kijkt ook naar ‘wat kun je inmiddels voor conclusies trekken uit de maatregelen die we namen eind september?’, toen de cafés en restaurants om tien uur dicht gingen en alle andere dingen die we toen besloten. Maar de gedeeltelijke lockdown zelf, die kun je nog niet helemaal inschatten, of zelfs nog écht niet inschatten, maar je kunt wel kijken ‘wat gebeurt er in het gedrag van mensen?’. Want dat is natuurlijk nu al zichtbaar.

VRAAG (BNR)

Meneer Rutte, u zoekt een beetje naar de balans tussen wat moet er voor het virus, hoe ver moeten we gaan, en wat betekent het voor de economie en hoeverre is dat dan schadelijk. Zo begrijp ik uw woorden. In hoeverre speelt draagvlak daar nog een rol in dat u mogelijk de situatie wil voorkomen dat u een algehele lockdown afkondigt en dat mensen zoiets hebben van ‘die Rutte kan maar wat, ik ga gewoon de straat op en dan slaat uw beleid natuurlijk dood’. In hoeverre speelt dat nog een rol daarover?

RUTTE

Wij zullen uiteindelijk altijd doen wat nodig is om het virus zo onder controle te houden dat we de ouderen, mensen met een kwetsbare gezondheid beschermen, en de gezondheidszorg zo goed mogelijk overeind houden. En die heeft het zwaar op dit moment. En je wil zicht houden op het virus zelf. Dus daar is alles op gericht en zou de komende dagen blijken dat die cijfers toch niet zich verder gunstig ontwikkelen, dan zullen we ook niet aarzelen om nadere maatregelen te nemen. Waar ik wel op wijs, ook omdat je in het maatschappelijke debat ook van mensen hoort die zegt: nou, weet je, baat het niet, schaadt het niet. Neem nou, terwijl je nog niet alles weet, toch maar verregaande maatregelen’. Dat die verregaande maatregelen natuurlijk niet zonder consequenties zijn ook op een ander terrein. Maar als het uiteindelijk nodig zou zijn voor het onder controle houden van het virus, zullen wij niet aarzelen ze te nemen, ook wetend dat het natuurlijk andere maatschappelijke effecten heeft, zoals vereenzaming bij studenten, bij ouderen, op onze economie: banen en bedrijven. En dan zullen wij proberen op al die terreinen steeds weer schouder aan schouder met mensen te staan om maatregelen te nemen om die schade zoveel mogelijk te beperken. Dat is dat.

VRAAG

Maar denkt u dat mensen u zullen volgen?

RUTTE

Ik merk in Nederland dat mensen absoluut zich realiseren: het belang van het onder controle krijgen van dit probleem. Dat zie je ook in alle onderzoeken terug, daar is breed draagvlak voor. En wat wij niet willen doen is nu over-‘shooten’ terwijl dat niet nodig is, maar als het wel nodig is zullen we bereid zijn om echt nadere maatregelen te nemen. Gaat u gang.

VRAAG

U zegt dat de maatregelen nog zeker tot in december van kracht zullen zijn. Denkt u dat er nog een kans is dat mensen de feestdagen met hun families kunnen vieren, of kan daar een streep doorheen?

RUTTE

In ieder geval zou ik willen zeggen, je hebt dadelijk Sint Maarten, je hebt begin december natuurlijk Sinterklaas. Hou er nou voorlopig maar even rekening mee, zeker bij Sint-Maarten, maar ik vrees ook nog wel bij Sinterklaas, dat je dat kan vieren, maar in kleine kring. Maximaal drie mensen thuis buiten het eigen gezin. En buiten niet meer dan vier mensen. Ga daar nou echt maar vanuit en dan hopen we natuurlijk dat we niet intussen nog nadere maatregelen genomen moeten worden. Over de kerst is het nu echt nog niet te voorspellen hoe zich dat ontwikkeld, daar zullen we later op terugkomen. Maar wat betreft Sint-Maarten en Sinterklaas denk ik dat het echt reëel is dat op dat moment deze maatregelen nog gelden. En dat betekent dus thuis echt niet met z’n allen een groot Sinterklaasfeest, maar in kleine kring.

VRAAG

Heeft u ook gekeken naar reizen? Waarschijnlijk heeft tijdens de eerste golf een grote bijdrage geleverd dat er nauwelijks nog gevlogen werd. Het vliegverkeer werd beperkt tussen allerlei landen. Is dat nog ter sprake gekomen in uw overleg?

RUTTE

Ja, we kijken heel nadrukkelijk en heel precies ook naar bijvoorbeeld de kerstvakantie en de wintersport. Daarvoor geldt in algemene zin bij alle reizen dat we mensen vragen de reisbewegingen te beperken en met buitenlandse reizen de reisadviezen van Buitenlandse Zaken te volgen. En wij zullen zeer spoedig als kabinet komen met een nader advies over vakantiereizen in de winter en voorjaarsperiode. Dus je kunt op korte termijn van ons verwachten nadere duiding richting het land over vakantiereizen in Nederland, maar zeker ook vakantiereizen naar het buitenland. Dat kunt u binnenkort van ons verwachten. En daar is ook advies over gevraagd, dus daar komen we dus snel op terug. Misschien wel deze week, of begin volgende week. Zijn er nog verder vragen? Ja, gaat u gang.

VRAAG

Ik had een vraag voor minister De Jonge. Het ging over de best-case en de worst-case scenario. U zei: de maatregelen duren minimaal vier weken, tot ver in december, wellicht het nieuwe jaar. En dan hebben we het over de huidige maatregelen. En mocht er een aanscherping komen, is… gaat dat sneller? Kunnen we...?

DE JONGE

Dat is het ingewikkelde van de afweging die we te maken hebben. Kijk, je probeert een inschatting te maken van te voren welk effect maatregelen hebben. We weten: maatregelen als zodanig die helpen dat virus niet eronder te houden. Ons gedrag doet dat. Alleen maatregelen kunnen weer helpen om ons gedrag aan te passen en de algehele gedragsaanpassing die we nodig hebben is gewoon minder contacten, minder reisbewegingen en meer op het honk. Dat is de algehele lijn die we willen zien in het gedrag. Dat zien we ook wel, maar hoe daarmee te voorspellen dat je daadwerkelijk uitkomt op een R van 0,88, of een R van 0,85, dat valt nog niet mee van te voren. Dat hebben we ook gezien. Want het maatregelenpakket van 23 september, daarmee hadden we ook gehoopt – 28 september moet ik zeggen – daarmee hadden we ook gehoopt om onder de 1 te komen en dat is uiteindelijk 1,16 geworden. Weten we nu, omdat je pas achteraf altijd de R kunt berekenen. Dus de R op 9 oktober was 1,16. Wat we verwachten is, op basis van datgene wat het RIVM heeft gemoduleerd, wat we verwachten is dat het maatregelenpakket van 13 oktober en het gedrag wat vervolgens op basis, mede op basis van dat maatregelenpakket is aangepast, dat dat ons brengt tot een R van 0,88. En als je die duikvlucht naar beneden maakt, dan kom je zeker tot diep in december eer je weer kunt beginnen aan het nadenken over versoepelen. Dan ben je er nog niet helemaal, maar dan zit je in ieder geval weer diep in december. Maar het maakt natuurlijk alles uit of het mogelijkerwijs zelfs zou lukken en dat, ja, gedrag en naleving et cetera, draagt daar allemaal enorm aan bij natuurlijk, mogelijkerwijs zelfs zou lukken om die R nog ietsje meer te verlagen. Dat kan ook op basis van dat huidige maatregelenpakket. Dat huidige maatregelenpakket, als je dat vergelijkt met een fase zeg maar voor de zomer, waarin we ongeveer vergelijkbaar dit type maatregelen hadden, daarmee is het ons gelukt om die R flink onder de 1 te krijgen natuurlijk. Dus als je het vergelijkt met het voorjaar, dan moet het ons lukken om met ons gedrag die R onder de 1 te houden. Dus helemaal precies voorspellen welke maatregelen welke R tot gevolg hebben, dat is op voorhand vaak niet makkelijk... Dat is echt een inschatting en helemaal een combinatie van maatregelen die je treft en het gedrag wat vervolgens zichtbaar is. Maar tot diep in december zijn we daar zeker nog wel even zoet mee.

RUTTE

Ik kijk even... de schrijvende pers daarmee iedereen gehad. Ik zie daar nog één vraag van de NOS en dan stoppen we echt.

VRAAG (NOS)

Alleen even een korte vraag ter verheldering voor de mensen uit de horeca die ook meekijken. Heeft u nu gezegd: hoe dan ook blijft de horeca tot in december? Of is er nog een kans dat ze toch eerder openkunnen?

RUTTE

Het ligt nu voor de hand, dat is eigenlijk wat Hugo de Jonge zegt, dat als je kijkt naar de cijfers, dat dit pakket wat nu geldt...We hopen niet dat er meer nodig is. Als de cijfers plotseling verder blijven stijgen de komende dagen, dan moeten we snel met nadere maatregelen komen. Is dat niet zo, dan komen wij dinsdag met een duiding of wij kunnen kijken of die remweg kan worden verkort, of andere maatregelen moeten worden genomen. Maar ga er nu vanuit, dat is eigenlijk wat wij zeggen, dat dit pakket wat nu geldt, dat dat zeker tot in december doorloopt.

Ik dank u zeer voor deze komst en wij spreken elkaar, nou, naar planning in ieder geval dinsdag weer.