Spreektekst staatssecretaris Van Veldhoven voor Nacht van de Leefomgeving, ontvangst PBL-publicatie Balans van de Leefomgeving

Toespraak | 08-09-2020

Beste mensen,

Allereerst dank aan dhr Mommaas en zijn collega’s voor de publicatie. Deze editie is compact, maar geeft een helder overzicht van urgente vraagstukken die spelen. Naast dat ene, bijna alles overheersende vraagstuk om corona onder controle te krijgen.

Ik heb de Balans vaker mogen ontvangen. Dan zit het hier altijd vol.
De wereld ziet er anders uit. We reizen minder, kopen meer online, er is meer waardering voor de lokale omgeving. De vraag is bij dit alles: wat blijft? Wie werkt nu veel vanuit huis en zal dit blijven doen?

In hoeverre corona invloed heeft op de leefomgeving is onzeker. Het PBL constateert dit ook zelf. Uit onderzoek (I&0) blijkt dat burgers het klimaatbeleid door de coronacrisis zeker niet minder belangrijk zijn gaan vinden.  De klimaatopgave is ook nog steeds prioriteit van het kabinet. Ook al raakt het in het beeld wellicht wat ondergesneeuwd door alle herstelmaatregelen.  

De inzet van het kabinet is: het virus terugdringen en de mensen gezond houden. Daarnaast zetten we alles op alles om de economie draaiende te houden door rust en stabiliteit te creëren.  

Alles is gericht op herstel. Maar is herstel ook alles?

Wat mij betreft niet. Het zou onverstandig zijn om simpelweg alleen op te bouwen wat is afgebroken. En niet te kijken naar de langere termijn: hoe kunnen we onszelf meer weerbaar maken?

• Bestendig tegen klimaatverandering.
• Herstellen met minder uitstoot van CO2, minder luchtvervuiling, minder verspilling van kostbare grondstoffen.
• En hoe kunnen we ons milieubeleid zo inrichten dat we schade voorkomen in plaats van  achteraf de ellende te moeten herstellen?

Corona lossen we vroeg of laat op met een vaccin. Maar tegen klimaatverandering bestaat dat vaccin niet. Zelfs Poetin heeft dat volgens mij niet in de maak.

Groen herstellen staat bij mij dan ook bovenaan. Kort en simpel gezegd: groen herstel zorgt op den duur voor een sterk gestel.

Hoe dan? Hoe kijk ik daar tegenaan?

Allereerst is er een versnelling nodig naar een circulaire economie. Ons geheime wapen tegen klimaatverandering.

Want nog steeds gaat heel veel aandacht uit naar de energietransitie. Die energietransitie van fossiele naar hernieuwbare energie is een goede stap, maar gaat over 55% van de totale CO2 uitstoot mondiaal.

Voor die andere 45% hebben we een slimmer grondstoffenverbruik nodig.

1 dag in het jaar maakt dit volledig tastbaar: Earth Overshoot Day. In Nederland viel dit zelfs al in mei.

Dat betekent dus dat we ons jaarbudget al in mei hebben uitgegeven. De rest van het jaar moeten we lenen. Iedereen weet dat dit onhoudbaar is.

Daarom zijn we een trend aan het keren en is die versnelling naar een circulaire economie nodig.

Ben ik tevreden met de voortgang?

Ik ben blij met wat er tot stand komt. Steeds meer ondernemers zien kansen. Nederland is internationaal koploper.

En we zetten nieuwe stappen. Bijvoorbeeld met producentenverantwoordelijkheid. We werken bijvoorbeeld hard aan de doorlopende productverantwoordelijkheid van fabrikanten voor hun product. Van oude matrassen worden inmiddels nieuwe gemaakt. Er komt een nieuw retoursysteem voor koelkasten en vrieskisten. Ook voor kleding zijn we daarmee bezig.

Tegelijk is het voor het grote publiek nog niet erg zichtbaar. Dat vraagt ook om meer politieke aandacht en versnelling. Waarom zou de volgende Eric Wiebes niet een minister van Circulaire Zaken en Klimaat kunnen zijn?  

Circulaire economie is 1 aspect van ‘groen herstel’. Een ander aspect heeft alles te maken met hoe we omgaan met ons milieu.

Op dat gebied is een nieuwe koers nodig. Het nieuwe Milieubeleidskader bevat die nieuwe koers. Belangrijkste uitgangspunt: milieuschade  voorkomen in plaats van achteraf de schade herstellen. Ik zie het als de lens waardoor we kunnen bekijken of bestaande regels beter moeten.
We hebben net de internetconsultatie van deze nieuwe visie afgerond. Er is breed meegedacht, door koepels als VNONCW, MKB Nederland en individuele bedrijven, door milieuorganisaties en particulieren.

Bij de uitwerking zullen we van meet af aan, naast de departementen, de stakeholders en maatschappelijke organisaties betrekken.

En zeker ook met de mensen zelf. Die inbreng is enorm belangrijk. Niet alleen als consument, maar ook in een actieve rol.

Dat doen we bijvoorbeeld in het Schone Lucht Akkoord waarmee forse gezondheidswinst willen halen. In Eindhoven meten mensen zelf mee aan de luchtkwaliteit, samen met instituten als RIVM, TNO en de GGD. Daar was veel animo voor.

Die betrokkenheid is essentieel. Het is onze leefomgeving. De lucht die we inademen, de bodem waarop we staan, het water dat we drinken: het is van iedereen. En dat betekent dat we er ook allemaal goed voor moeten zorgen.    

Goed om te zien dat duurzaamheid leeft. In een steeds bredere kring.
Dat is belangrijk in de omslag die we aan het maken zijn.

Groen herstel voor een land dat beter leefbaar en klimaatbestendig is: dat is wat ons allemaal aangaat. En waar we nu een bijdrage aan kunnen leveren. En waar we het PBL voor hebben om steeds een vinger aan de pols te houden.

Dank u wel.