Letterlijke tekst persconferentie minister-president Mark Rutte en directeur Jaap van Dissel (Centrum Infectieziektebestrijding) na afloop van crisisberaad kabinet

Mediatekst | 09-03-2020

RUTTE
Wij zijn vandaag wederom bij elkaar geweest met de meest betrokken ministers en staatssecretarissen om te spreken over de stand van zaken in Nederland en het buitenland wat betreft corona, het coronavirus. Dat zullen we de komende tijd vaker doen, met een zekere regelmaat zullen we bij elkaar komen. Dat kan zijn bijpraten, dat kan ook zijn om te kijken wat  het betekent voor allerlei sectoren. Het kan ook zijn dat er aanvullende besluiten moeten nemen. We zullen ook niet iedere keer dan uitgebreid persconferenties doen, misschien u eens bijpraten in de hal, dan weer wat officiëler. Het leer ons goed dat nu wel zo te doen omdat het ook de tweede keer is nu dat we bij elkaar zijn. Maar dat we daarmee ook niet de verwachting wekken dat er iedere keer hele grote aankondigingen komen. En dit gaat echt nog wel enige tijd duren allemaal. En daar zullen we als land ons ook op moeten instellen dat het echt niet morgen voorbij is, of overmorgen. En daar hoort ook bij dat het dus normaal is dat ook de meest betrokken ministers daarover vergaderen. Ik wil van mijn kant een paar dingen zeggen. In de eerste plaats dat wij uiteraard zeer meeleven met iedereen die dit raakt. En in het bijzonder natuurlijk ook de nabestaanden van de drie mensen die zijn omgekomen door dit virus, die eraan zijn overleden. Maar ook uiteraard alle andere mensen, in het bijzonder ook grote waardering voor alle mensen in Brabant die sinds vrijdag zo goed mogelijk opvolging hebben gegeven aan de verzoeken die we vrijdag hebben gedaan. Wij bevinden ons nog steeds in de fase waar we ook vorige week in zaten, de zogenaamde indamfase. En wij bereiden ons natuurlijk voor, mocht dat nodig zijn, op volgende fases. Wat dat dan precies is, dat merkt u dan als het zover is. Op dit moment zitten we in de indamfase. En we doen er alles aan om daar ook zo lang mogelijk te blijven. Uiteraard denken we ook na over de economie. De buffers zijn goedgevuld heb ik vandaag al een keer gezegd, met een lage staatsschuld, lage tekorten en een lage werkloosheid en goede economische groeiverwachtingen. Maar natuurlijk, dit kan ook impact hebben op de economie, dus dat houden we zeer precies in de gaten en als het nodig is zullen we natuurlijk ook wat betreft de economie nadere maatregelen nemen, maar dat bevindt zich wat meer op het terrein van het kabinet als geheel dan van deze commissie. Een paar praktische zaken: In de eerste plaats wil ik nog eens herhalen: we kunnen dit alleen doen als we dit met zijn 17 miljoenen doen. Ik voel dat ook zo, dat heel Nederland zich realiseert: dit is niet iets wat je alleen aan de overheid kunt overlaten of aan de baas van het RIVM of de minister van Medische Zorg die hier vooraan zit, die er vreselijk hard aan werkt met zijn hele team. Dat lukt je alleen als we dat met 17 miljoen mensen doen. En nou zijn we ook een nuchter landje, dat merk je ook de afgelopen weken. We benaderen dit met een zekere nuchterheid. Maar toch ga ik u vanavond vragen, via u de media, om toch eens even heel scherp opnieuw te kijken: wat zijn nou die algemene hygiënemaatregelen die we allemaal kunnen nemen, met 17 miljoen mensen. En ik noem ze toch nog een keer omdat er natuurlijk een risico is, in al die nuchterheid, dat dat een beetje verslapt. Handen wassen, veel vaker dan we dat gewend zijn te doen. In de elleboog niezen en papieren zakdoekjes gebruiken. Het is allemaal heel huiselijk, maar het helpt enorm als we dat doen. En ik vraag u echt: een oproep aan heel Nederland, dit is echt iets wat we gezamenlijk kunnen doen. Doe dit, maak hier gebruik van deze aanwijzingen: handen wassen, in je elleboog niezen en gebruik maken van papieren zakdoekjes. Daar komt nu bij, omdat wij denken dat dat in deze fase verstandig is, het is een simpele maatregel die weer verder helpt bij het indammen. Dat is dat we vanaf dit moment geen handen meer schudden in Nederland. Dus wij voegen nu toe, vanaf dit moment stoppen we met handen schudden. Dus u kunt voetzoenen, u kunt elleboogstoten, wat u ook wilt. Ik zie op scholen allerlei prachtige varianten op het handen schudden al ontstaan. Maar wij stoppen vanaf vandaag met handen schudden. Dat lijkt in deze fase een verstandige maatregelen vinden wij en het is ook een simpele maatregel en het helpt bij het verder indammen. Dus dat voor heel Nederland. Dus houdt je aan die algemene hygiëne-eisen en voorwaarden en werk daar goed aan mee, dat kunnen we met zijn allen doen. En daar voegen we dus aan toe: stop met handen schudden.

Dan kom ik nu specifiek bij Brabant. Nogmaals grote waardering voor hoe in Brabant tot nu toe is omgegaan met de situatie afgelopen weekend. En daarvoor geldt dat wij die maatregel van afgelopen vrijdag gaan doortrekken tot en met maandag 16 maart. Die gaan dus zeven dagen nu nog langer doorlopen. Dat betekent: blijf thuis als je jezelf ziek voelt of milde klachten hebt. En meld je bij de huisarts als het erger wordt. Dat is de maatregel van afgelopen vrijdag, die trekken we dus door, zeven dagen vanaf nu en dat loopt dus door tot en met maandag 16 maart. En een tweede punt voor Brabant, dat is een nieuw punt, is dat wij een oproep doen om thuis te werken voor deze zelfde zeven dagen waar dat kan, waar dat redelijkerwijs kan. Als mensen uiteraard in de industrie werken, in de productie, dan zal dat niet altijd gaan, die gaan gewoon naar hun werk. Maar als het kan, thuiswerken, dan is de vraag als dat redelijkerwijs kan om dat te doen. En wij vragen ook aan de werkgevers om te kijken: kan het mogelijk zijn om te helpen het spreiden van de werktijden in Brabant. Ook dat helpt omdat dat leidt tot minder contactmomenten. Dus een: waar het kan, werk thuis de komende zeven dagen nog. Nogmaals, dat kan niet overal. Als het niet kan ga je gewoon naar je werk. Maar als het wel kan redelijkerwijs, doe dat. En twee: aan de werkgevers het verzoek om zoveel mogelijk te kijken naar het spreiden van werktijden. Dat geldt voor heel Brabant. Dan is het zo dat er in Brabant door de voorzitters van de veiligheidsregio’s in Brabant, dat zijn er drie, wij hadden vandaag de burgemeester van Den Bosch, ’s-Hertogenbosch in ons midden. Hij is voorzitter van een van die veiligheidsregio’s en hij is ook laten we maar zeggen een soort voorzitter van het overleg van veiligheidsregio’s in Brabant, die gaan zich nader beraden over evenementen in Brabant. Die kunnen in principe doorgaan. het doel is eigenlijk dat in Brabant zo veel mogelijk evenementen door kunnen gaan. Maar er is wel maatwerk nodig. Zij komen bij elkaar, zo snel mogelijk, waarschijnlijk is dat morgen en zullen dan kijken, zo nodig, welke meer specifieke maatregelen er nog nodig zijn in Brabant. Dat zal maatwerk zijn, uiteraard gelet op de situatie in Brabant. Dus nogmaals: de maatregel van vrijdag, dat verzoek loopt nog zeven dagen door tot en met maandag volgende week. Kun je thuis werken, blijf je thuis en aan werkgevers: is het mogelijk om de werktijden wat meer te spreiden, doe dat. En dan zullen er dus waarschijnlijk morgen nadere berichten volgen vanuit de drie samenwerkende veiligheidsregio’s in Brabant waar het betreft laat maar zeggen hele specifieke maatregelen of maatwerk op basis van maatwerk waar het bijvoorbeeld gaat over evenementen. Maar het doel blijft ook daarbij dat die evenementen zoveel mogelijk wel door kunnen gaan in Brabant.

Dat is wat we vandaag hebben besproken en ik wil graag de ruimte inderdaad geven voor een paar vragen. Maar ik zou eerst aan Jaap willen vragen als eerste vraag of hij, want dat is echt belangrijk, wij hebben gezegd vrijdag voor Brabant: als je jezelf ziek voelt of milde klachten hebt: meld je bij die huisarts en als het erger wordt.... Sorry, als je je ziek voelt of milde klachten hebt: blijf thuis en als het erger wordt meld je dan bij de huisarts. Niet als je je dus ziek voelt, maar als het erger wordt. Maar wat is nou ziek voelen of milde klachten hebben? Daar zijn veel vragen over. En het risico is natuurlijk dat mensen bij het eerste hoestje denken: o dit is al ernstig dus ik moet nu thuis blijven. Met het risico dat dan, waar nu al natuurlijk problemen ontstaan in Brabant, onvermijdelijk op scholen als leraren daardoor uitvallen, dat dat misschien onnodig veel gebeurt. Dus ik wilde Jaap vragen om even ons bij te praten: wat is nou precies dat ziek voelen, milde klachten?

VAN DISSEL
Ja, het gaat om acute luchtweginfectie. Dus dat betekent dat als iemand plotseling een neusverkoudheid ontwikkelt, hij gaat hoesten, keelpijn, hij krijgt koorts, dat is wat we verstaan onder deze klachten. En dat betekent dat het eigenlijk altijd aan de luchtwegen geassocieerd moet zijn en natuurlijk niet eerder aanwezig. Dan zeggen we: ga dat thuis uitgriepen, zoals je dat ook met griep doet letterlijk. Ga niet meteen naar de huisdokter, dat is helemaal niet nodig, want over het algemeen griep je dat soort dingen ook zelf thuis uit. Als dat natuurlijk ernstiger wordt kan dat wel reden zijn om een huisarts te consulteren. Maar in principe is het met name bedoeld om de kans weg te nemen dat je eventueel, mocht het coronavirus spelen, al bij lichte klachten dat eventueel verder kan verspreiden. Ga thuis zitten, vermijd nieuwe contacten en beperk bestaande contacten. Dat is in feite waar het om gaat.

BOS (NOS)
Premier Rutte, misschien heel veel mensen die kijken hadden toch wat zwaardere maatregelen verwacht. U zegt: stop met handen schudden. Is dat wel genoeg? Moet er preventief niet veel meer gebeuren?

RUTTE
Kijk, wat heel belangrijk is in Nederland, is dat wij ons baseren op verstandige adviezen. Van het RIVM, van de GGD’s, van de deskundigen. Ik ben geen viroloog, u dacht ik ook niet. Dit is echt specialistisch werk. Zonder deze man te veel veren te geven kan ik zeggen dat we in Nederland beschikken over in de wereld gezien, wereldwijd gezien, over de meest deskundige mensen op dit terrein. Die adviseren ons. Het is heel verstandig om die adviezen dan ook op te volgen. En dan begrijp ik wel dat sommige mensen zeggen: ja maar zou je nou niet verder of dit of zus of zo. En dan geldt iedere keer: nee, we baseren ons op die adviezen. Dat betekent niet dat we niet nadenken over wat nou als er op een gegeven moment meer maatregelen nodig zijn? Wat zijn dat nou voor maatregelen, hoe gaan we dat doen? Dat gaan we niet allemaal nu al bespreken, want dat is helemaal niet zinvol. Het is veel beter ons nu te concentreren op deze indamfase, wat we met zijn allen kunnen doen. Maar zo werkt het. En ik denk dat dat ook past bij dit land. Wij zijn een nuchter volkje, wij zitten niet te wachten op symboolmaatregelen die nu niet nodig zouden zijn. Alleen maar omdat dat dan past bij een gevoel van: o dan gebeurt er iets. We moeten maatregelen nemen die nuttig zijn en dit zijn de nuttige maatregelen die in dit stadium ons helpen.

BOS
Vrijdag zei u nog bijvoorbeeld: handen schudden moet gewoon kunnen. Wat is er in die tijd dan toch veranderd dat u zegt: doe dat niet meer?

RUTTE
Nou wat je daar dus ziet is dat de deskundigen zeggen: luister, tot vandaag was het niet handen schudden voegde niet zo vreselijk veel toe aan het pakketje aan maatregelen wat we al hadden. We hadden al het niezen in de elleboog, het gebruik maken van een papieren zakdoekje en niet van een normale zakdoek en vaak je handen wassen. Daar komt dit nu bij, dat zijn typisch van die zaken die naarmate die coronakwestie ons verder bezig houdt, waarvan gezegd wordt door deskundigen: dat gaat ons nou toch extra helpen. Het is bovendien ook een simpele maatregel, wij kunnen dat met zijn allen doen. En het past ook bij een land dat wij zijn, dat je dat met zijn allen, met 17 miljoen mensen moet je dit bestrijden.

BOS
Nog een vraag even over Brabant als het mag. U adviseert dus eigenlijk om vooral thuis te gaan werken. Wat betekent dat voor scholen? Kunnen kinderen bijvoorbeeld nog wel naar school of moeten leraren dan ook zeggen: ja ik stop ook.

RUTTE
Nee. Nee, nee, nee. Luister, dus waar het kan thuis werken. Mensen hebben kantoorbanen met veel computerwerk, dan kun je thuiswerken. En ook misschien allerlei andere banen waar dat kan. Maar als jij in de productie werkt of in een ziekenhuis of in een school, dan ga je gewoon naar je werk. En de scholen in Brabant zijn open. En we proberen ook zoveel mogelijk evenementen te laten doorgaan, maar daar kan het wel zijn dat er de komende dagen berichten komen om daar toch iets in te gaan beperken, maar daar kijken de veiligheidsregio’s naar. Maar scholen in Brabant, ook in Brabant zijn open. Maar waarom is het zo belangrijk dat Jaap ons nog eens precies uitlegt, Jaap van Dissel, wat we dan bedoelen met wat dan heet jezelf ziel voelen of milde klachten, dat we ook niet te snel zeggen: nou moet je thuis blijven in Brabant. En daarom even die toelichting die hij net gaf.

VRAAG
Meneer Rutte, u zegt: thuis werken om juist die extra contacten te voorkomen. Waarom worden er dan niet grotere maatregelen genomen om juist die grote bijeenkomsten al nu te verbieden? Kijk naar sportwedstrijden of naar grote concerten of andere zaken. Waarom zegt u dan niet: dat moet je dan nu doen? Terwijl u toch juist die vervoersbewegingen wilt voorkomen met thuis werken.

RUTTE
Nou zoals ik zei we kijken nu, althans in Brabant zelf wordt nu aan de hand van de discussie die we gehad hebben gekeken morgen: wat is er nodig verder aan specifiekere maatregelen voor Brabant en dus maatwerk? Waarbij het op dit moment niet zo is dat je zegt: je moet daar alle grote evenementen afzeggen, dat is niet nodig. Deskundigen zeggen ons: dat is niet nodig, maar je moet wel echt gaan kijken naar die bijvoorbeeld evenementen: op welke schaal kan dat wel of niet doorgaan? Dus dat is echt iets wat nu bekeken gaat worden.

VRAAG
Bent u dan niet iets te nuchter als u zegt, u prijst die nuchterheid van de Nederlanders, maar tegelijkertijd zei u dus vrijdag: handen schudden moet kunnen en dan maandag zegt u: nee, nee, heel Nederland geen handen meer schudden.

RUTTE
Nee, maar dat zal je dus de komende weken vaker zien. Dat wij verbijzonderen. Dus handen schudden tot dit moment kon. We hebben nu gezegd: gegeven de fase waar we nu inzitten is dit een verstandige extra maatregel. Zo zullen we ook de komende tijd echt nog wel, verwacht ik, met verstandige extra maatregelen komen waarvan u dan zegt: waarom heb je dat niet eerder gedaan? Dat hebben we dan niet eerder gedaan omdat het toen niet nodig was. Wij denken dat het nu, gegeven de stand van het virus en passend bij het verder indammen van het virus helpt om geen handen te schudden. Is ook iets wat makkelijk is, wat je met zijn allen kunt doen. Ten aanzien van evenementen: in Brabant gaan ze daar nog eens heel bijzonder naar kijken, maar op dit moment is het niet zo, gegeven de stand van de situatie, dat het nodig is om alle evenementen daar af te zeggen. Maar ze gaan wel morgen komen met nadere berichten in algemene zin over maatwerk.

VRAAG
Meneer Rutte, Nederland is natuurlijk een klein land. Dus zullen mensen zich afvragen: waarom concentreren die maatregelen zich alleen op Brabant en niet op de grensprovincies?

RUTTE
Ze concentreren zich op Brabant omdat we daar in het bijzonder, en misschien kan het RIVM daar iets over toelichten, gewoon geïnteresseerd zijn om nog preciezer te weten wat er aan de hand is omdat we daar echt nog vragen bij hebben. Misschien kun jij dat verder vertellen?

VAN DISSEL
Ja. Nee, het is duidelijk dat als wij naar het beeld in Nederland kijken met betrekking tot de infecties door coronavirus, dan zien we eigenlijk twee typen beelden. Eerste plaats, buiten Brabant kunnen wij eigenlijk alle gevallen terugleiden wat betreft de infectieketen tot een introductie uit bijvoorbeeld Noord-Italië en geringe verspreiding binnen een gezin, zodat we een klein cluster krijgen. Dan herkennen we het, dan weten we ook dat daarbuiten waarschijnlijk niet veel activiteit is en op dat moment dus ook eerder bijvoorbeeld handen schudden nog niet zo aan de orde. In Brabant hebben we sinds eind vorige week gezien dat we onzekerheid krijgen over een aantal van die gevallen. We weten dan onvoldoende zeker hoe deze infectieketen verlopen is. Dat maakt dat we rekening houden met dat er beperkte verspreiding in de bevolking is. En dat maakt een aantal van de maatregelen die zojuist genoemd zijn op dit moment relevant waar dat eerder niet was. Dus is een duidelijk verschil tussen de gebieden.

VAN DE ZILVER (RTL NIEUWS)
In Italië is van heel veel mensen in bepaalde regio’s de bewegingsvrijheid ook al beperkt. Moet dat niet ook voor Brabant gebeuren, dat we gewoon, nou ja, de bewegingsvrijheid, de reisvrijheid van Brabanders ook gaan beperken?

VAN DISSEL
Ik weet niet aan wie u die vraag stelt, maar de...

VRAAG
Diegene die hem kan beantwoorden.

VAN DISSEL
Ja. Ik denk dat wat wij uit Italië terugkrijgen, dat daar gewoon onvoldoende zicht is wat er aan de hand is. En wat men dus neemt is dan een grote containmentmaatregel waarbij je als het ware een muur zet rond wat er allemaal speelt, in de hoop dat het zich dan in ieder geval niet daarbuiten verspreidt. In Nederland zijn we eigenlijk in detail gelukkig momenteel nog, gezien de aantallen, geïnformeerd en kunnen we dus de meest proportionele maatregelen nemen om het virus te bestrijden terwijl we de maatschappij zo veel mogelijk met rust laten. Ik denk dat die balans steeds weer van belang is.

BOVEN (BNR)
Meneer Rutte, u noemde afgelopen vrijdag elk groot station van de NS een 24-uurs durend evenement. Nu gaat u in Brabant dus kijken naar het verbieden van evenementen of het anders organiseren, maar wat betekent dat dan voor de grote stations in Nederland of in Brabant?

RUTTE
Die blijven gewoon open, daar hebben we het niet over. We praten echt over evenementen, we praten niet over stations.

BOVEN
Maar u noemde dat zelf een evenement.

RUTTE
Nee, wat ik vrijdag zei is: als je praat over evenementen beperken, realiseer je dat Schiphol en Utrecht Centraal en station Den Bosch, dat dat natuurlijk op zichzelf genomen ook plekken waar veel mensen bijeenkomen. Die kun je natuurlijk niet stilleggen. Wat je wil proberen te bereiken, is dat er minder contactrisico’s zijn tussen mensen die besmet zijn. Je kunt dat nooit helemaal weghalen.

BOVEN
Maar gaan we dan in de trein...

RUTTE
Wacht, even, uw vraag te beantwoorden. Dus we gaan niet stations sluiten, dat is niet het plan.

BOVEN
En gaan we in de treinen dan iets doen? Want elke dubbeldekker is ook een bijeenkomst van 1000 mensen.

RUTTE
Zeker, zijn allemaal bijeenkomsten. We hebben hier een persconferentie, met bijeenkomsten. Op dit moment zijn dat niet de plannen. Op dit moment kijken we in Brabant, kijken de veiligheidsregio’s heel precies naar maatwerk, gegeven de specifieke situatie in Brabant. Dat betreft niet stations of dat soort zaken, maar die kijken wel mogelijk ook naar evenementen. Misschien nog eentje, anders heb ik ruzie met iemand.

VRAAG
Durft u te voorspellen dat het in Nederland beperkt blijft tot die indamfase?

RUTTE
Nee, nee. Luister jongens, even voor heel Nederland: dit is een serieus probleem, dit kunnen we alleen oplossen met z’n allen. Daar past een zekere typische Nederlandse nuchterheid bij, dat we die dingen doen die nodig zijn, niet omdat we denken ‘oh er is gedoe dus we moeten allerlei dingen doen die niet nodig zijn’, we doen alleen de dingen die nodig zijn. En daar hebben we de beste adviseurs voor. Dit zijn allemaal dingen die nodig zijn, die we nu doen. En dat niet handen schudden komt er nu bij. Dat is in deze fase verstandig. Waarom doen we dat? Om het zo veel mogelijk in te dammen. En als we er met z’n 17 miljoen mensen aan werken en inderdaad die handen vaak wassen en in die elleboog niezen en dat papieren zakdoekje gebruiken en geen handen schudden, dan dragen we allemaal bij. Er zijn geen garanties. Er zijn garanties dat we er met z’n allen alles aan doen en we proberen dat te beperken en we denken ook na, mocht dat toch niet voldoende zijn, mocht er meer nodig zijn, wat dat dan is.

VRAAG
Maar het kan dus veel groter worden?

RUTTE
Ik ga geen als-dan-vragen beantwoorden, maar we bereiden ons natuurlijk voor op alle denkbare scenario’s. Maar alles is erop gericht om zo lang mogelijk en als het even kan alleen in die indamfase te blijven. Maar geen garanties dat dat ook lukt, dat zullen we echt moeten bekijken van dag tot dag en van week tot week.