Toespraak door minister Grapperhaus op het symposium De Smaken van Zuid

Toespraak | 31-01-2020

Dames en heren,

Het antwoord is: umami.

Ik zie verwarring.

Mooi.

Verwarring is ook een vorm van aandacht.

Wat ik bedoel is dit.

De organisatie heeft dit symposium de welluidende titel De Smaken van Zuid meegegeven.

Ze onderscheiden vier smaken: zoet, zout, zuur en bitter.

En de balans tussen die smaken is niet goed, zo constateren ze.

In sommige wijken overheersen de smaken zuur en bitter.

Hoge werkloosheid en armoede, en daaruit voorvloeiend gebrek aan perspectief.

Daardoor neemt het geloof in een mooie toekomst af en dan wordt tegelijk de lokroep van de criminaliteit sterker.

Als je niks hebt, zelfs geen geloof in jezelf,

dan zijn snel geld, bling-bling

en de status die je daarmee in eigen kleine kring verwerven kan,

opeens stukken aantrekkelijker.

Deze dag gaat over wat we daartegenover zetten.

Dat bent u, vooral.

Ik zie in de zaal mensen van de politie en het Openbaar Ministerie en de politie zitten,

maar ook jongerenwerkers,

mensen van woningcorporaties en van kennisinstellingen.

En wat nu, naar mijn overtuiging,

het grote verschil gaat maken, is dit:

we gaan ook met zijn allen intensiever dan voorheen op dit thema samenwerken.

Die samenwerking, die integrale aanpak,

dat is wat gaat maken dat het geheel meer wordt dan de som der delen.

En dat is de smaak die ik met umami associeer.

Voor wie het niet weet: umami is de officiële vijfde smaak,

náást de vier die ik al noemde en die we allemaal kennen.

Umami werd pas een eeuw geleden geïdentificeerd, in Japan.

Het is iets bijzonders.

Van zichzelf heeft het een zacht karakter,

maar het haalt andere smaken als zoet en zout omhoog.

De Japanners zijn er dol op, umami betekent dan ook zoiets als ‘heerlijkheid’.

En daarmee neem ik aan dat ik ook meteen winnaar ben van de prijsvraag die aan dit evenement is gekoppeld.

Want ik zag in de aankondiging staan:

welke smaken kennen we nog niet?

Nou, umami dus.

Ik haal de prijs zo dadelijk graag op.

Wat heb ik gewonnen?

Ik hoop op een in beslag genomen Lamborghini. Al schijnen ze te ontwaarden waar je bij staat.

Maar, dames en heren, zoals ik al zei:

onze samenwerking gaat het verschil maken.

We vallen de georganiseerde, ondermijnende drugscriminaliteit van alle kanten tegelijk aan.

Dat doen we uiteraard met harde repressie en slimmere opsporing,

uitbreiding van bevoegdheden

en het stellen van duidelijke grenzen.

Daar boeken we successen, gelukkig.

Eind vorig jaar is een van de meest gezochte criminelen opgepakt,

die wordt verdacht van grootscheepse drugshandel

en betrokkenheid bij een reeks moorden en rechtstreekse aanvallen op de rechtsstaat.

Hij werd op een steenworp afstand hiervandaan geboren, in Vianen.

Hij was zo’n man tegen wie werd opgekeken,

van wie een mythisch beeld begon te ontstaan.

Zat ergens op een tropisch eiland te genieten van zijn crimineel verdiende miljoenen.

Wie deed ‘m wat?

De werkelijkheid was anders.

Hij zat in Dubai, altijd met de gordijnen dicht.

Opgejaagd.

En toen de onvermijdelijke klop op de deur,

de nachtelijke vlucht naar Nederland

en de celdeur die achter hem dichtsloeg in Vught.

Dat was de dag voor Kerst. Nog maar vorige week kwam een van zijn soortgenoten hem achterna.

Zelfs Dubai is niet veilig meer voor drugscriminelen.

Dit zijn mensen die in sommige kringen werden gezien als winnaars, als criminele rolmodellen.

Het moet helpen dat ze nu zo hard van hun voetstuk zijn gevallen.

Repressie moet.

De drugsbaronnen en hun huurmoordenaars kunnen niet hard genoeg worden aangepakt.

Maar zeker zo belangrijk is preventie, een van de hoofdthema’s van vandaag.  Velen van u werken met jongeren en vaak bent u beslissend voor hun lot.

De juiste hulp of aandacht op het goede moment kan het verschil maken.

Want voor veel jongens in bepaalde wijken zijn er meerdere routes met heel verschillende eindbestemmingen.

Zo sprak ik afgelopen jaar met een jongen en zijn moeder, in Arnhem.

Hij noemde zich Freek, laat ik dat ook doen.

Freek werd al rond zijn twaalfde de criminaliteit ingetrokken.

Hij deed klusjes als pakketjes bezorgen.

Aanvankelijk vond ie het stoer dat hij veel meer verdiende dan vriendjes die normale baantjes deden.

Maar al snel kon hij niet meer terug.

Hij kon goed vertellen over de eenzaamheid.

Hij verloor zijn echte vrienden.

Op school durfde hij met niemand te praten.

De mensen voor wie hij werkte behandelden hem als oud vuil en namen hem waar.

Tsja, een cao en fatsoen bestaan natuurlijk niet in de criminaliteit.

En het ergste vond hij dat hij vervreemdde van degenen van wie hij het meest hield:

zijn familie.

Op enig moment kwam het uit waar hij in verzeild was geraakt.

Ik vroeg hem: hoe reageerde je vader?

Freek antwoordde:

‘laat ik het zo zeggen, ik was blij dat de politie kwam.’

Freek is inmiddels 21.

Hij heeft een steekwond en een schotwond opgelopen.

Veel erger is dat hij psychisch van het pad is.

De stress en de paranoia in het criminele milieu hebben hun tol geëist.

Hij is getuige geweest van een afrekening.

Altijd omringd zijn door onbetrouwbare schoften en altijd over je schouder moeten kijken,

dat sloopt een mens.

En als je zogenaamde vrienden je niet pakken,

dan kan ieder moment justitie op de stoep staan.

Je wordt gebeten door de kat of de hond,

maar je gáát gebeten worden.

Ik begrijp dat u vandaag ook zo’n verhaal van een ervaringsdeskundige krijgt. Daar had ik wel bij willen zijn.

Want ik geloof in de kracht van die verhalen.

Het verhaal van zo iemand kan krachtiger doorkomen dan de waarschuwingen van iemand als ik.

Onderzoek wijst ook uit dat zulke verhalen een goeie invloed kunnen hebben op kwetsbare jongeren.

Zo’n jongen snapt de verleidingen,

hij weet hopelijk ook waar de zwakke plekken zitten,

in het schild van nihilistische desinteresse waarachter deze doelgroep zich gewoonlijk verschanst.

Ik zal waar mogelijk ook bijdragen aan zulke interventies.

Want zo maken we deze jonge generatie Utrechters weerbaar.

Deze en andere jongeren moeten doordrongen worden van de werkelijkheid.

Die werkelijkheid is dat je op enig moment beseft dat je banger bent voor andere criminelen dan voor de politie.

En je bent en blijft meestal arm.

De gouden bergen uit de verhalen en de hiphop-clips blijken maar voor een enkeling weggelegd.

Klatergoud, in alle opzichten.

Mensen die de verkeerde route kiezen kunnen zomaar eindigen door een afrekening in het milieu, of bij een rip deal.

Onlangs nog stikten drie jongemannen op de smerige vloer van een drugslaboratorium in Best.

Veel van deze jongeren hadden nog heel goed de andere kant, de goede kant, op gekund.

Maar dan moeten er wel mensen zijn die ze een duwtje geven op beslissende momenten, of ze nou tien, vijftien of twintig zijn.

Er moet iemand zijn die ingrijpt als het fout dreigt te gaan.

Een ouder, een kennis….

Of, als die er echt niet zijn,

iemand van u.

Een leraar op school die aan de bel trekt

of een hulpverlener die de juiste toon weet te vinden om een jongere te raken. Of die de juiste aanpak weet om problemen op te lossen waar zo iemand in dreigt vast te lopen.

Ik snap heel goed hoe stroperig dat werk soms zijn.

Maar het belang kan niet overschat worden.

Ik vraag u, met respect: hou vol.

U bent hard nodig.

U bent mogelijk de eerste schakel die voorkomt dat jongeren een vroege dood vinden.

Of, nog belangrijker,

U kan ook de eerste schakel zijn die voorkomt dat iemand uiteindelijk zelf, tijdens een huurmoord,

een onschuldige omstander van het leven berooft.

We hebben ouders nodig om te voorkomen dat hun kinderen afglijden.

Maar we hebben ook het onderwijs, maatschappelijk werk en andere maatschappelijke partners nodig.

De wetenschap, niet te vergeten.

Ik zag in het programma dat iemand van TNO komt vertellen over gedragsgenetica in relatie tot crimineel gedrag.

Ook daar had ik graag bij willen zijn.

Ik was onlangs op een verrassingsbezoek hier in Utrecht-Noord.

Daar werd ik geconfronteerd met een jeugdbende van wel vijftig jongeren die de buurt echt terroriseerden.

Van de achtergrond van dat soort fenomenen wil ik alles weten.

Ik heb daarom georganiseerd dat mijn ambtenaren mij briefen over wat hier vandaag gewisseld wordt, over deze en andere onderwerpen.

Want die kennis is cruciaal.

Deze strijd tegen ondermijnende criminaliteit,

tegen nihilisme en tegen drugs,

dood en verderf,

maar ook tegen armoede, onmacht en bureaucratie,

die moeten we op alle fronten tegelijk voeren.

De smaken van Zuid moeten weer in balans.

En ik voeg daar dus mijn snufje umami aan toe,

die bijzondere smaak die ook de andere smaken nog eens extra cachet geeft.

Die vijfde smaak is voor mij de intensieve samenwerking,

waardoor het geheel meer wordt dan de som der delen.

Met een flinke snuf umami gaan we deze strijd winnen.

Dank u wel.